بازگشت به زندان زندانیانی که دوران محکومیت را سپری کرده‌اند، همواره یکی از ترس‌ها و نگرانی‌های خانواده‌های زندانیان و مسئولان زندان‌هاست.
یکی از بزرگترین آسیب‌های اجتماعی در تمامی دوران‌هایی که بشر قانون را وضع کرد و متخلفان محاکمه شدند و برای طی دوران محکومیت آنها واحدهایی به نام زندان به شکل ساختارمند و سازمان‌یافته شکل گرفت، بازگشت دوباره زندانیان پس از آزادی به زندان بوده و تاکنون این نگرانی به دلایل گوناگونی که یکی از آنها نگاه سنگین جامعه بوده، رفع نشده است.
یکی از مهمترین دلایلی که در تمامی جوامع و البته جامعه ما زمینه رجوع زندانیان رهایی‌یافته از زندان به جرم و بازگشت آنها به زندان را فراهم کرده و می‌کند عدم اعتماد جامعه به این افراد و در نتیجه بیکاری و بی‌پولی است.
تامین هزینه‌های زندگی بویژه پس از طی دوران محکومیت در شرایطی که حساب‌های بانکی خالی است، محل درآمدی وجود ندارد و کسی اشتیاقی به سپردن امور به فردی به اصطلاح سابقه‌دار را ندارد، کار ساده‌ای نیست و برای کسی که یکبار یا چند بار ارتکاب جرم را تجربه کرده باشد و صابون مجازات زندان که اینروزها چندان هم سخت نیست به تنش خورده باشد و به قولی ترسش از زندان ریخته باشد، در چنین شرایطی اولین راهکار شاید، انجام دوباره جرم است، البته با احتیاط بیشتر و با استفاده از تکنیک‌های جدیدی که احتمالا در زندان در مجالست با قدیمی‌ترها فراگیری شده است.
به گزارش ایسنا، کارشناسان علوم اجتماعی معتقدند که زندانی شدن سرپرست یا یکی از اعضای خانواده تاثیر بسیار نامطلوبی بر افراد خانواده بویژه فرزندان خواهد گذاشت و آنان را به نوعی در جامعه به انزوا خواهد کشاند.
احساس شرم و بدبختی در چنین شرایطی خانواده زندانی را هرچند به جرم سنگینی محکوم نشده باشد، یا حتی قربانی بی‌توجهی خود یا دیگران شده باشد( همچون زندانیان چک، مهریه، دیه، زندانیان جرایم کوچک و ...) فرا می‌گیرد و عدم تامین اقتصادی زندگی به دلیل زندانی شدن نان‌آور خانواده می‌تواند زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی جدیدی را فراهم کند.
کاردرمانی راهکار احیای زندگی شرافتمندانه
یکی از راهکارهای توصیه شده برای کاهش چنین مشکلاتی مهارت‌آموزی به زندانیان و در کنار آن حمایت از آنان و خانواده‌هایشان در راستای اشتغال است، راه حلی که مهندس اصغری مدیرعامل مجتمع کشت و صنعت کوثرساوه وابسته به بنیاد تعاون زندانیان کشور معتقد است در این مجتمع به خوبی جواب است.
وی در اینباره به ایسنا گفت: آموزش و کسب مهارت فنی و به تبع آن اشتغال نقش اصلی و اساسی در برنامه اصلاحی جامعه داشته و دارد به طوری که در راستای سیاست‌های حبس‌زدایی قوه قضائیه به مقوله یاد شده به عنوان اقدام مثبت در اصلاح و تربیت زندانی تاکید خاص شده است.
اصغری افزود: بدیهی است که کاردرمانی و بازسازی شخصیتی و اجتماع‌پذیری و افزایش اعتماد به نفس و بازگشت مددجو به جامعه و احیای زندگی شرافتمندانه پس از آزادی و حضور در جامعه موثر است، برهمین اساس مسئولیت ساماندهی بازار اشتغال و ورود به عرصه اشتغالزایی و برگزاری دوره‌های حرفه آموزی و صنایع دستی از وظایف اصلی دستگاه‌های اجرایی است و قضاوت درباره تاثیر عملکرد آن نیازمند نگاهی همه‌جانبه است.
وی اظهار کرد: در این راستا بنیاد تعاون با هدف ایجاد اشتغال برای زندانیان در کشور تشکیل شده و زندانیان در بند یا زندانیان رای باز تحت پوشش اقدامات و طرح‌های این بنیاد قرار می‌گیرند.
اصغری افزود: مهارت‌آموزی به زندانیان چه در قالب کارگاه‌های داخل زندان مثل کارگاه‌های گلیم‌بافی و قالیبافی و ... چه در کارگاه‌های بیرون زندان همچون چنین مجتمع‌هایی یا کارخانه‌های مختلف زیرمجموعه این بنیاد که زندانیان رای باز در آن کار می‌کنند، حقوق می‌گیرند، حرفه می‌آموزند و مدارک فنی و حرفه‌ای می‌گیرند، راهکار این بنیاد برای رها شدن زندانیان از تبعات بیکاری پس از طی دوران محکومیت و بی‌پولی دوران محکومیت است.
وی هدف اصلی بنیاد را اشتغال زندانیان و حرفه‌آموزی آنان عنوان کرد و افزود: زندانیان رای باز در ساعات اداری در این مجتمع کار می‌کنند و ساعات عصر و شب را در منزل سپری کرده و در کنار خانواده هستند.
اصغری با تاکید بر اهمیت حضور پدر در کنار خانواده اظهار کرد: در چنین شرایطی حتی این امکان وجود دارد که فرزندان در جریان محکومیت پدر قرار نگرفته و شرایطی معمول را در زندگی خانوادگی تجربه کنند. این اقدام مانع از بروز احساسات نامطلوب و سرخوردگی در والدین و فرزندان شده و زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی را کاهش داده یا از بین می‌برد.
وی با اشاره به زندانیانی که پس از حرفه‌آموزی در این مجتمع و طی دوران محکومیت با دریافت تسهیلات از بانک‌های عامل موفق به راه‌اندازی کسب و کاری شده و در حال حاضر برای خود و حتی دیگران اشتغال ایجاد کرده‌اند، افزود: درصد بازگشت به زندان در میان کسانی که در این مجتمع حرفه آموخته‌اند بسیار پایین بوده است.
صدور سالانه 70 هزار مدرک فنی و حرفه‌ای برای زندانیان در سراسر کشور
به گزارش ایسنا، مجتمع‌های تحت نظارت بنیاد تعاون زندانیان کشور مهارت‌های مختلفی را با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای به زندانیان آموزش می‌دهند و به آنان کمک می‌کنند تا پس از آزادی از زندان کسب و کاری را برای خود فراهم کرده و روند معمول و به دور از خطر و نگرانی را در ادامه زندگی در پیش بگیرند.
به گفته مهندس رحیمی مسئول فنی اجرایی مجتمع کشت و صنعت کوثر ساوه، ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در سطوح مختلف به مددجویان به منظور استفاده بهینه از اوقات فراغت آنان صورت می‌گیرد و سالیانه 70 هزار مدرک برای انجام کار شرافتمندانه پس از آزادی از زندان و پیشگیری از تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان در سراسر کشور برای زندانیان مشغول به کار و حرفه‌آموزی در مجتمع‌ها، کارخانجات و مراکز تحت نظارت بنیاد تعاون صادر می‌شود.
وی به ایسنا گفت: براساس آمارهای ارائه شده توسط این بنیاد، سالیانه 48 هزار شغل در سطح کشور از طریق ایجاد کارگاه‌های مختلف و بکارگیری مددجویان و مهیا کردن زمینه اشتغال آنان به منظور جلوگیری از هدررفت نیروی جسمی و بوجود آوردن ابتکار و خلاقیت در آنان، ایجاد می‌شود.
رحیمی تامین بخشی از معاش خانواده تحت تکفل مددجویان بی بضاعت از محل درآمدها، کمک مالی به مددجویان و تامین رفاه بیشتر آنان در زندان، پرداخت بخشی از دیه محکومیت‌های مالی و غیرعمد و تاسیس چندین شرکت در حوزه‌های بازرگانی را از اقدامات بنیاد تعاون در این راستا عنوان کرد.
وی اظهار کرد: در مجتمع کشت و صنعت کوثر نیز مربیان فنی و حرفه‌ای به آموزش رشته‌های مختلف مهارتی به زندانیان رای باز می‌پردازند.
رحیمی رسالت اصلی بنیاد تعاون را ایجاد زمینه اشتغال مددجویان عنوان کرد و افزود: افراد متخلف براساس قانون به زندان می‌افتند، ولی مسئله اینجاست که خانواده‌های زندانیان در این میان بسیار آسیب می‌بینند و در چنین شرایطی باید زمینه رفع چنین آسیب‌هایی فراهم شود.
وی افزود: در این راستا بنیاد تعاون در سطح کشور واحدهایی ایجاد کرده تا زمینه اشتغالزایی و حرفه‌آموزی برای زندانیان فراهم شود و یکی از واحدهای فعال در این بخش مجتمع کوثر است.
رحیمی اظهار کرد: زندانیانی که خطرناک تشخیص داده نمی‌شوند توسط مراجع قضایی شناسایی شده و با ارائه سند در این مجتمع مشغول به کار و حرفه‌آموزی می‌شوند. این افراد طبق آیین‌نامه برای تامین نیاز مالی خود و خانواده حقوق دریافت می‌کنند و مهمترین بخش این اقدام آنست که آنها بعد از ظهرها و شب را در کنار خانواده می‌گذرانند.
اشتغال زندانیان زمینه‌ساز سلامت فرد و جامعه
وی با اشاره به اهمیت نهاد خانواده در سلامت فرد و جامعه اظهار کرد: مددجویان گاه در ساعات بعد از ظهر به اشتغال در مراکز دیگر نیز می‌پردازند تا بتوانند در طول دوران محکومیت، خانواده خود را از نظر مالی تامین یا حمایت کنند.
رحیمی با بیان اینکه عموما 70 تا 100 زندانی در این مجتمع مشغول بکار هستند، افزود: در قالب همکاری‌هایی که در این سال‌ها با سازمان فنی‌وحرفه‌ای انجام شده، دوره‌های آموزشی برای مددجویان برگزار می‌شود و آنان با رشته‌های فنی و حرفه‌ای که دارای کد استاندارد بوده و در سراسر کشور و حتی در سطح بین‌المللی دارای اعتبار هستند، آشنا می‌شوند.
وی رشته تخصصی در این مجتمع را کشت پسته عنوان کرد و افزود: براین اساس رشته‌های هرس کاری، پسته‌کاری، پبوند، زراعت، باغبانی به مددجویان آموزش داده می‌شوند. هرچند آموزش رشته‌هایی همچون پرورش زنبور، تولید قارچ و تولید ورمی کمپوست نیز در این مجتمع انجام می‌شود. برگزاری این دوره‌های آموزشی با همکاری فنی و حرفه‌ای طبق زمانبندی انجام شده و آزمون پایان دوره برگزار و مدارک اعطا می‌شود.
مراقبت بعد از خروج
رحیمی با اشاره به وجود اداره مراقبت بعد از خروج در سازمان زندان‌ها گفت: در قالب اقدامات این اداره زندانی بعد از آزادی کنترل شده و به وی کمک می‌شود تا با استفاده از مهارتی که آموخته به تامین نیازهای اقتصادی خود و خانواده پرداخته و بازگشت به زندان نداشته باشد.
وی برخورداری فرد آزاد شده از مدرک فنی و حرفه ای را شرط برخورداری از تسهیلات این اداره عنوان کرد و افزود: چنین فردی به محض آزادی از زندان این مدرک را به اداره مراقبت ارائه می‌کند و این اداره نیز وی را به سیستم بانکی معرفی می‌کند. بانک های عامل نیز نسبت به اعطای تسهیلات به وی اقدام می‌کنند تا او کسب و کاری راه بیندازد و برگشت به زندان نداشته باشد.
رحیمی با اشاره به فعالیت 15 ساله این مجتمع گفت: آمارهای این مدت نشان داده است که بیش از 95 درصد زندانیانی که از اینجا آزاد می‌شوند بازنمی‌گردند. اینجا برخورد اخلاقی خوبی با زندانیان صورت می‌گیرد و اگر کسی واقعا مشکل مالی داشته باشد برای رفع این مشکل به او کمک می‌شود چراکه هدف ما اصلاح و تربیت است و روش درست برخورد با افراد در دستیابی به این هدف بسیار مهم است.
وی با بیان اینکه این مجتمع دارای حدود 400 هکنتار زمین و 6 حلقه چاه آب برقی است که از این میزان 240 هکتار به باغات پسته شامل ارقام احمدآقایی، کله قوچی، فندقی، اکبری و ... اختصاص یافته است، افزود: این مجتمع از از واحدهای موفق بوده و چند دوره به عنوان کارآفرین موفق معرفی شده‌ایم.
رحیمی افزود: باغات پسته این مجتمع از ابتدا توسط زندانیان ایجاد شده و حدود چهار سال است که به باردهی رسیده‌اند. کارگاه گلاب گیری، واحد دامپروری و پرورش ماهی نیز در این مجتمع و مجتمع زرندیه دایر است و مددجویان در این کارگاه‌ها به فراگیری حرفه و تولید مشغولند. در مجتمع زرندیه زندانیان رای باز زرندیه مشغول به فعالیت هستند. این مجتمع 400 هکتاری دارای 250 هکتار باغ بادام و 20 هکتار پسته است، اما از آنجا که بادام صرفه اقتصادی چندانی ندارد، قرار است پسته را جایگزین کنیم.
وی از فعالیت 95 تا 100 مجتمع مشابه مجتمع کوثر در سراسر کشور خبر داد و افزود: در این میان مجتمع کوثر ساوه در حوزه اقتصاد و حرفه‌آموزی بسیار موفق عمل کرده است.
تولید سالانه 500 تن پسته تر در مجتمع کوثر
رحیمی در خصوص فروش و صادرات محصول این مجتمع نیز گفت: باغات ما حدود 4 سال است به باردهی رسیده‌اند و سالیانه حدود 500 تن پسته تر تولید می‌کنند که توسط مددجویان فرآوری شده و در قالب مزایده به تجار فروخته می‌شود.
وی از اخذ مجوز از علوم پزشکی و دریافت برند "حامی" برای بسته‌بندی و فروش محصولات خبر داد و افزود: براین اساس از سال آینده بسته‌بندی محصولات نیز در این مجتمع انجام خواهد شد و محصولات با برند یاد شده به بازار عرضه می‌شوند.
رحیمی خاطرنشان کرد: قرار است تمامی محصولات مجتمع‌ها و کاخانجات بنیاد تعاون کشور با نام حامی به بازار عرضه شود.
وی در ادامه با بیان اینکه سالیانه بین 250 تا 300 مدرک فنی و حرفه‌ای جهت مددجویان این مجتمع صادر می‌شود، افزود: اصلاح و تربیت و آموزش و اشتغال زندانیان مهمترین اهداف بنیاد تعاون است تا درصد بازگشت آنان به زندان کاهش یابد.
چشم ها را باید شست
رحیمی بر لزوم تغییر نگرش جامعه نسبت به زندانیان تاکید کرد و افزود: تمام این افراد به دلیل ارتکاب عمدی به جرم روانه زندان نمی‌شوند، در برخی موارد مشکلات مالی و جرایم غیرعمد عامل باز شدن پای این افراد به زندان است براین اساس باید دید جامعه را نسبت به آنان تغییر داد.
وی با تاکید بر توجه به امور فرهنگی در کنار آموزش‌های مهارتی به مددجویان گفت: شرکت در نماز جمعه و مراسم مذهبی و برخورداری از برنامه‌های واحد فرهنگی زندان از جمله اقداماتی است که برای ارتقای فرهنگی مددجویان در راستای آماده شدن برای بازگشت موفق به جامعه انجام می‌شود.
رحیمی با بیان اینکه تغییر زاویه دید جامعه به مددجویان آزاد شده از زندان و اعتماد به آنها، از آسیب روحی کودکان آنان می‌کاهد، افزود: این افراد می‌توانند با استفاده از امکانی که توسط بنیاد در اختیارشان قرار می‌گیرد، محکومیت خود را از دید فرزندان پنهان کرده و زندگی معمولی را برای آنان فراهم کنند.
وی با بیان اینکه حق‌الزحمه کار در این مجتمع هرچند زیاد نیست ولی براساس آیین‌نامه و طبق اصولی به آنان پرداخت می‌شود، توضیح داد: نیمی از حقوق آنها به حساب همسران‌شان واریز می‌شود. از نیمه دیگر حقوق نیز نیمی برای آینده آنان در حسابی پس‌انداز شده و نیمی به آنها پرداخت می‌شود، مجموع حقوق پس‌انداز شده نیز پس از طی دوران محکومیت در قالب چک به آنان پرداخت می‌شود تا در ابتدای آزادی از زندان دست خالی نبوده و با مشکل مالی مواجه نشوند.
به گزارش ایسنا، مهمترین دغدغه مسئولان این مجتمع تغییر نگرش مردم نسبت به زندانیان و خانواده‌های آنان است. نگاهی که متاسفانه در جامعه ما چندان مثبت نبوده و گاه منفی است و بار سنگین این نگاه گاه فرد زندانی و خانواده وی را که شاید به واسطه اقدامی غیرعمد( مهریه، دیه، ضمانت و ...) گرفتار پدیده زندان و تبعاتش شده‌اند را در گرداب انزوا و سرخوردگی غرق کرده و آنان را به ورطه‌های سخت‌تر و حتی هولناک‌تری همچون اعتیاد ناشی از بیکاری و ارتکاب آنها به جرایم عمد و خودخواسته غوطه‌ور می‌کند.
آنها معتقدند نوع نگاه مردم تاثیری قابل توجه و غیرقابل انکار بر زندگی مددجویان و خانواده آنها گذاشته و در برخی موارد حتی مسیر زندگی آنان را مشخص می‌کند.
مسئولان این مجتمع خواستار توجه مردم به تبعات اینگونه نگاه‌ها شده و امیدوارند با فرهنگ‌سازی در این خصوص و افزایش توجه به سرنوشت زندانیان و خانواده‌های آنها باب رهایی از تبعات بد زندان برای زندانی و خانواده وی باز شده و از این طریق سلامت جامعه در این حوزه تامین شود.
فارغ از تاکیدات جامعه‌شناسان و مسئولان قوه قضائیه نسبت به اینگونه تغییر نگرش‌ها در جامعه، اعتماد به مردم و ظن نیکو به دیگران یکی از آموزه‌های دینی ما نیز هست، چنانکه امام علی(ع) در نامه‌ای خطاب به مالک فرمودند " ای مالک، اگر شب هنگام کسی را در حال گناه دیدی، فردا به آن چشم نگاهش مکن، شاید سحر توبه کرده باشد و تو ندانی".
