شهرستان زرنديه به عنوان شمالي ترين شهرستان استان مرکزي از مساحتي بالغ بر 4163 کيلومتر مربع برخوردار است.

به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، این شهرستان با مرکزيت شهر مأمونيه در جنوب غربي تهران و شمال ساوه واقع است. زرندیه داراي دو بخش به نام هاي مرکزي و خرقان و شش دهستان به نام هاي رودشور، حکيم آباد، خشک رود، الوير، دوزج و عليشار است.

اين شهرستان از شمال و شمال شرق به استان تهران، از شمال و شمال غرب به استان قزوين، و از جنوب به شهرستان ساوه محدود مي شود.

براساس آنچه در پایگاه اطلاع رسانی ارشاد زرندیه آمده در مجموع کل شهرستان بویژه چند منطقه مثل صدرآباد، زرندکهنه، مامونیه، محمدآباد، الویر و علیشار از قدمت تاریخی بیشتری برخوردار است و به نظر بعضی از باستان شناسان صدرآباد و زرند کهنه و مامونیه به هزاره اول میلادی نسبت داده می شود.

آثار مکشوفه در تپه های ترپاق، سرقلعه و اطراف پرندک(مشکویه) و وجود لایه های خاکستری اکسید آهن، قدمت این آثار را به سه تا چهار هزار سال می رساند. آثار باقیمانده در شهرستان شامل دو بخش تپه ها و بناهاست که از مشهورترین تپه ها ترپاق تپه، سرقلعه، رسفیجان، محمد آباد، زرند کهنه، مشکویه، علیشار را می توان نام برد.

در خصوص وجه تسمیه برای شهرستان بسیار گفته اند، مثل اینکه واژه زرند از نظر لفظی جایگاه تاریخی دارد و در بعضی نسخ قدیمی به تعبیر طلا و زر هم معنا شده است. بنا به پژوهش های باستان شناسان توماشک راه دوم اکباتانه به ری(راگا) از ساوه و بی شک از زرند می گذشته است که حدود 2700 سال سابقه تاریخی دارد و محل دریافت عوارض از جمله پول و طلا بوده است. مامونیه که مرکز شهرستان زرندیه است به معنی (محل امن) در کنار شاهراه شمال به جنوب کشور واقع شده و منطقه ییلاقی است.

زبان و گویش:

شهرستان زرندیه بدلیل گستردگی و پراکندگی از نظر مذهب و قومیت ها از تنوع زیادی در این زمینه برخوردار است و مردم آن با آداب و رسوم محلی و عشایری با چند گویش محلی صحبت می کنند که انواع گویش ها یکی از ویژگیهای منحصر به فرد شهرستان است. اکثریت روستاهای شهرستان به زبان ترکی تکلم و منطقه امیرآباد، زرندکهنه و شهر مامونیه به زبان فارسی شبیه به فارسی دری با گویش مخصوص همراه با تلفیقی از اصطلاحات ترکی، کردی و لری سخن می گویند.

در قسمت غربی شهرستان روستاهای الویر و ویدر به زبان خاصی شبیه تاتی با گویش مخصوص سخن می گویند.

مذهب:

مردم زرندیه دارای مذهب شیعه هستند و در قسمت هایی از شهرستان از جمله روستاهای چناقچی علیا و سفلی پیروان مسیح سکنی داشتند که در حال حاضر به تهران و شهر قلعه حسن خان( شهر قدس ) استان البرز مهاجرت کرده اند و در تعدادی از روستاهای بخش خرقان اهل حق سکونت دارند. در روستای چناقچی کلیسای پیروان مسیحیت قرار دارد که در فصل تابستان محل اجرای آیین های مخصوص این دین است.

کشاورزی و صنعت:

زرندیه با بیش از 50500  هکتار زمین کشاورزی زیر کشت با متوسط سرانه هر نفر 50 هکتار در بخش کشاورزی در سطح استان مقام اول را داراست و با سه هزار هکتار پسته کاری(مقام اول پسته ارگانیک کشور)، واحدهای پرورش شتر مرغ، سه ناحیه صنعتی مامونیه، زاویه و پرندک با کارخانه های بزرگ سیمان، تولید اتاق اتوبوس و پروفیل، منطقه گردشگری و اتومبیل رانی ایرانیان، و نیروگاه رود شور از اهمیت فراوان اقتصادی برخوردار است.

از نقاط دیدنی این شهرستان می‌توان به امامزاده منصور، آبشار چناقچی، کلیسای چناقچی، یخچال مهدی‌آباد، مسجد چلسبان، تپه قلعه باش علیشار، مقبره اشموئیل نبی، کاروانسرای خشکرود، کبوتر خانه خورآباد، امامزاده سید منصور مامونیه، امام زاده عبد المطلب پرندک، امامزاده قاسم ویدر، امامزاده پنج تن زرند کهنه، امامزادگان اهلعلی و سهلعلی (سید باوقار )، سر قلعه، حمام کلبعلی خان ویدر، حمام آسیابک، حمام چال مامونیه، مسجد چال مامونیه، قلعه قارقالوخ بند امیر، قلعه تپهٔ حسن‌آباد بربر، سد بند امیر، امامزاده بند امیر، سد ورامه، سد لار و همچنین از روستاهای دیدنی این مناطق می‌توان روستای بربر، حکیم آباد، حسین‌آباد را نام برد...

از جمله  مراکز تفریحی شهرستان نیز می توان دشت خشکرود - دامنه کوه قلیچ - اینجه قاره -سید باوقار - چشمه لار- روستای ورده - روستای ویدر- روستای بند امیر - آبشار چاناقچی  - رود شور -  رود رازقان - رود شیرین چای - چشمه پیر حیدر - پیست اتومبیل رانی زرندیه  را نام برد.

کوهی که راه می رود

این شهرستان در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده است و ارتفاعات معروفی که بخصوص در قسمت غربی قرار گرفته اند عبارتند از:

کوه اینجه قارا (هزار چشمه) بلندترین کوه استان مرکزی در بخش خرقان. روستای چلسبان و ازبیزان در دامنه شمالی کوه و روستای چمرم (چمران نوبران) در دامنه جنوبی قرار دارند و در بیشتر ماه های سال پوشیده از برف است.

کوه قلیچ با ارتفاع 3170 متر بلندترین کوه بخش مرکزی زرندیه است. این کوه در غرب زاویه قرار دارد و تفریحگاه اهالی این شهر است. مزرعه ای با نام قلیچ در دامنه این کوه قرار دارد که گویا در گذشته آبادی بوده است.

کوه بدر آوا یا پیر حیدر (بلوبند) در دامنه آن چشمه پیر حیدر و درختان شاه توت قرار دارد که تفریحگاه مردم است. گویا شخصی بنام پیر حیدر در زمان قاجار در همین مکان می زیسته و در همین محل نیز دفن شده است.

کوه آغ داغ (بند امیر) این کوه در شمال روستای بند امیر واقع است. بر روی این کوه فسیل های صدف به وفور یافت می شود که نشاه می دهد این مکان قبلا دریا بوده و مجددا چین خورده است.

کوه قالاچه(بند امیر) در سمت جنوب روستای بند امیر قرار دارد، نام این کوه را از قلعه معروف روی (برای دیده بانی روستا و مراقبت از گزند دزدان و یاغیان) آن گرفته اند.

کوه گوی داغ ( رود شور) کوهی بلند با رنگ سبز در ناحیه مرزی با استان های قم و تهران است و روستاهای سلطان احمدلو و دربند و شیرین بلاغ در دامنه این کوه قرار دارند. در شمال این کوه رود شور، در شرق کوه شیرین بلاغ و سه رود (رود اوچ گوز) در غرب آن اتوبان قم و حوض سلطان و در سمت جنوب غرب آن سلطان احمدلو و باغات پسته قرار دارد.

کوه قناق(زاویه): یک کوه تنها در مسیر جاده اخترآباد نزدیک زاویه و قشلاق نعمتی است، به روایت محلی ها و افسانه های محلی این کوه به سمت غرب در حرکت است و از جای دیگر به این منطقه مهمان شده است.

یخچال مهدی آباد:

این یخچال در روستای متروکه مهدی آباد واقع در جنوب شهر مامونیه واقع شده و از جاذبه های شهرستان است. یخچال محیطی را گویند که کمترین میزان جذب گرما را دارد و دارای این قابلیت است که هرگاه برف و یخ را در آن انباشته کنند تا چند وقت یخ در آن وجود خواهد داشت. در گذشته از این یخچال ها برای استفاده از یخ و نگهداری از غذاهایشان استفاده می کردند و اکنون نیز خنکی هوای یک یخچال حتی در اوج تابستان و دیدن فناوری مردم گذشته برای گردشگران جذاب محسوب می شود.

روستا و آبشار چناقچی:

روستاي چناقچي عليا از توابع بخش خرقان در شهرستان زرنديه و در 45 کيلومتري شمال غرب شهر ساوه قرار دارد.

در انتهاي روستا آبشار زيباي چناقچي قرار دارد كه منظره‌اي بديع و كم نظير را به وجود آورده است و هر ساله به ويژه در فصل بهار گردشگران بسياري را به اين منطقه جذب مي‌كند.

از طريق شهر ساوه و جاده‌اي آسفالته می‌توان به اين روستای زیبا رفت و آبشار دیدنی آن را دید. آبشار در ارتفاع 2400 متری از سطح دریا واقع شده است.

آبشار از ارتفاع تقریبی 30متری ریزش دارد و از فراز بستر صخره ای دره در منتهی الیه شمالی آبادی و از میان سبزه زاران و جلبک ها به پایین سرازیر می شود و راهی طولانی را برای ریزش می پیماید. 

زیر این آبشار هم مکانی مسطح با درختانی سرسبز وجود دارد که مکانی دلنشین را برای اقامت و نظاره کردن این زیبایی فراهم آورده است. فصول سرد سال جذابیت دیگری را برای آبشار چناقچی ایجاد می کند و آن هم وجود یخ ها، قندیل ها و آویزه های یخی است که به جذابیت این آبشار بیش از هر زمان دیگری می افزاید.

از مهمترين و زيبا‌ترين مناظر طبيعي این روستا به درختان گردوی دامنه كوه اطراف روستا می‌توان اشاره کرد که خصوصاً در فصل بهار و تابستان جلوه خاصی دارند.

عمده ترين جاذبه هاي روستا را طبيعت کوهستاني، تفرجگاه هاي کوهپايه اي و مناطق برخوردار از قابليت هاي ورزش هاي کوهستاني تشکيل مي دهد. منظره صليب سبز از زيباترين جاذبه هاي طبيعي روستا است.

اين منظره بديع را درختان گردو در دامنه کوه پديد آورده اند. مراسم باران يا کوسه گلين در مواقع خشکسالي در روستاي چناقچي عليا بر پا مي شود. در اجراي اين مراسم فردي پوست گوسفند بر تن کرده و با گروهي از اهالي روستا به در خانه مردم روستا مي روند. اين گروه را نوازندگاني نيز همراهي مي کنند.

مراسم انگورچيني در شهريور ماه هر سال در ميان ارامنه ساکن روستا برگزار مي شود، انجام اين مراسم همراه با اجراي موسيقي و خواندن دعاي دسته جمعي است.

نان فطيري، کوله و نان دستي از مشهورترين نان هاي محلي اين روستا است . نان هاي محلي اين روستا ترکيبي از چاشني هاي محلي همراه با آرد آسياب شده، تخم مرغ وروغن محلي است.

غذاهاي محلي چناقچي عليا عبارتند از خورش اسفناج، خورش کنگر و خورش کرفس. آش هاي محلي اين روستا نيز معروف است، از آن جمله مي توان به آش انار، آش ترش، آش رشته و آش بي بي سه شنبه اشاره کرد.

صنايع دستي اين روستا شامل انواع جوراب هاي دستباف پشمي رنگارنگ و قالي و قاليچه با طرح هاي محلي اراک است. مهم ترين سوغات اين روستا شامل انواع خشکبار، نان فطير و صنايع دستي روستاست.

ارتفاع این روستا از سطح دریا 2400 متر و آب و هوای آن گرم و خشك است. روستای چناقچی علیا قدمت تاریخی طولانی دارد و ساکنان آن را ارمنی‌ها، ترک‌ها و فارس‌ها تشکیل می‌دهند.

گفته می‌شود که قدمت این روستا به دوره صفوی می‌رسد. مردم روستای چناقچی علیا به زبان ترکی، فارسی و ارمنی سخن می‌گویند. اکثریت مردم روستا دین اسلام و مذهب شیعه دارند. اقلیتی نیز مسیحی ارتودکس هستند.