پنج سال خشکسالی پیاپی در استان مرکزی باغات انار در شهرستان ساوه را با چالش های عمده مواجه کرده و حالا مسئولان برای خروج از این چالش ها به دنبال بردن انار زیر سایه‌بان هستند.
شهرستان ساوه، به‌عنوان یکی از مراکز برجسته کشت انار در ایران و حتی جهان شناخته می‌شود. این منطقه به دلیل دارا بودن شرایط اقلیمی مناسب و زمین‌های حاصلخیز، محیطی ایده‌آل برای رشد و تولید انارهای مرغوب است.
انار ساوه، به‌ویژه به‌خاطر طعم ملس و رنگ سرخ خاص خود، جایگاهی ویژه در بازارهای داخلی و خارجی پیدا کرده است و از آن به عنوان یکی از محصولات استراتژیک و مهم کشاورزی استان مرکزی یاد می‌شود.
تولید سالانه حدود ۱۷۰ هزار تن انار در این شهرستان نه‌تنها به اقتصاد کشاورزی کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی زیادی برای جامعه محلی فراهم کرده و در صادرات کشور نیز نقش قابل‌توجهی دارد.
با این حال، تغییرات اقلیمی، از جمله گرمای بی‌سابقه و خشکسالی‌های پیاپی، تهدیدی جدی برای این محصول ارزنده ایجاد کرده و اهمیت اتخاذ روش‌های نوین و پایدار در مدیریت منابع آبی و افزایش بهره‌وری در شرایط اقلیمی نامطلوب، بیش از پیش نمایان شده است.
برای حفظ و ارتقای جایگاه جهانی انار ساوه، حرکت به سوی فناوری‌های جدید و مقاوم‌سازی تولید، گامی ضروری است که در این رابطه گفت و گوی خبرگزاری جمهوری اسلامی با علی اصغر زارعی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی را بخوانید:
ایرنا: چه عواملی باعث کاهش تولید انار در ساوه شده است؟
زارعی:در سال‌های گذشته، تغییرات اقلیمی و بحران آب به یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان ایرانی بدل شده و در اکنون استان مرکزی به ویژه شهرستان ساوه به‌طور خاص با اثرات این تغییرات روبرو شده است.
انار ساوه که شهره عام و خاص است و سطح زیر کشت انار آن به حدود ۱۱ هزار هکتار می‌رسد و سالانه ۱۷۰ هزار تن انار تولید می‌کند اما در سال جاری به دلیل گرمای بی‌سابقه و خشکسالی با کاهش حدود ۱۰ تا ۲۰ درصدی در تولید و افت کیفیت و بهره‌وری محصول مواجه شده است.
شیدبندی یا سایه‌بان به کاهش دمای زیر شید کمک کرده و مصرف آب را نیز حدود ۳۰ درصد کاهش می‌دهد
تغییرات اقلیمی، که از آن به عنوان یکی از معضلات اصلی قرن یاد می‌شود، در استان مرکزی به ویژه شهرستان ساوه نمودهای ملموسی دارد و تابستان امسال، باغات انار شهرستان ساوه تحت تاثیر دمای بالا و کم‌آبی قرار گرفتند و درختان با تنش‌های حرارتی و استرس آبی شدیدی روبرو شدند.
این استرس باعث کاهش کیفیت محصول شد، به‌طوری‌که بسیاری از انارهای تولیدی دانه‌های سفید داشته و در برخی باغات نیز از استانداردهای کیفی فاصله گرفتند که این مشکل، به معنای کاهش ارزش اقتصادی محصول و ضرر برای کشاورزان است.
ایرنا:تغییرات اقلیمی چگونه بر باغات انار ساوه تأثیر گذاشته است؟
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی: در این میان، کم‌آبی مشکلی است که باغات انار ساوه با آن دست و پنجه نرم می‌کند و این شهرستان وابسته به سد ساوه برای تامین آب است، اما خشکسالی‌های متوالی موجب کاهش منابع آبی سد و محدود شدن دسترسی باغداران به آب کافی شده است.
کاهش آب به معنای کاهش بازدهی و ایجاد شرایط نامناسب برای رشد محصولاتی است که به آب و هوای معتدل‌تری نیاز دارند.
شیدبندی؛ راهکار نوآورانه و موثر در مدیریت دمای باغات
ایرنا: چه راهکارهایی برای جلوگیری از این وضعیت وجود دارد؟
زارعی: یکی از راهکارهای موثر برای مقابله با چالش‌های دمایی و آبی در باغات انار، استفاده از «شیدبندی» یا سایه‌بان است که به کاهش دمای زیر شید کمک کرده و مصرف آب را نیز حدود ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.
به‌طور کلی، استفاده از شیدبندی می‌تواند دمای زیر سایه‌بان را تا حدود هشت درجه سانتی‌گراد پایین‌تر از دمای محیط خارجی حفظ کند که این کاهش دما به معنای کاهش تنش گرمایی درختان و افزایش کیفیت محصول است.
در کنار کاهش دما، در فصول گرم شیدبندی از تابش مستقیم نور خورشید و خسارت‌های ناشی از گرمای بیش از حد و در فصول سردنیز می‌تواند از محصولات در برابر سرمازدگی و تگرگ محافظت کند که این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که شیدبندی نه‌تنها در استان مرکزی بلکه در بسیاری از مناطق ایران، به عنوان راهکاری نوین و موثر پذیرفته شود.
ایرنا: موانع استفاده از شیدبندی چیست؟
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی: با وجود این مزایا، هزینه‌های بالای نصب و نگهداری شید یکی از موانع اصلی استفاده گسترده از آن است.
این پروژه‌ها حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد ریال برای هر هکتار هزینه دارد و نیازمند حمایت‌های دولتی هستند که در این راستا جهاد کشاورزی تسهیلات بانکی برای اجرای این طرح‌ها فراهم کرده و تا ۸۰ درصد هزینه‌ها از طریق وام تامین می‌شود.
آبیاری قطره‌ای؛ راهکاری برای صرفه‌جویی در منابع آب
ایرنا: راهکارهای دیگری هم برای مقابه با تنش های پیش رو وجود دارد؟
زارعی: آبیاری قطره‌ای یکی دیگر از راهکارهای حیاتی برای مقابله با کم‌آبی است که در روش سنتی غرقابی، به‌طور میانگین ۱۷ تا ۱۸ هزار متر مکعب آب در هر هکتار باغ انار مصرف می‌کند، اما با اجرای آبیاری قطره‌ای، مصرف آب به حدود ۵ تا ۶ هزار متر مکعب در سال کاهش می‌یابد.
جهاد کشاورزی تسهیلات بانکی برای اجرای طرح‌های شیدبندی فراهم کرده و تا ۸۰ درصد هزینه‌ها از طریق وام تامین می‌شود
این به معنای کاهش بیش از دو سوم در مصرف آب است و در شرایطی که منابع آبی به‌طور پیوسته در حال کاهش است، این میزان صرفه‌جویی تاثیر قابل توجهی دارد.
علاوه بر صرفه‌جویی در آب، آبیاری قطره‌ای به کشاورزان امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری بر میزان آبیاری و تغذیه گیاه داشته باشند. آبیاری قطره‌ای از هدررفت آب جلوگیری کرده و اجازه می‌دهد که آب به طور مستقیم به ریشه‌ها منتقل شود.
بنابراین کارایی بالاتری در تغذیه و تقویت محصول دارد و با توجه به خشکسالی‌های مکرر و کاهش منابع آبی، استفاده از این روش ضروری است و می‌تواند در بلندمدت به حفظ تولید و کیفیت محصول انار کمک کند.
نیاز به توسعه ارقام مقاوم به گرما و خشکی
ایرنا: راهکارهای بلند مدت برای مقابله با این بحران‌ها چیست؟
زارعی: یکی از راهکارهای بلندمدت برای مقابله با بحران‌های اقلیمی، توسعه و کشت گونه‌های مقاوم به خشکی و گرما است و این گونه‌ها می‌توانند به کشاورزان امکان دهند تا با تغییرات اقلیمی بهتر سازگار شوند و وابستگی کمتری به آب و دمای خاص داشته باشند.
اگر موسسات تحقیقاتی کشاورزی بتوانند ارقامی زودرس و مقاوم به خشکی معرفی کنند، کشاورزان استان مرکزی می‌توانند در مواجهه با شرایط سخت‌تر همچنان تولید پایداری داشته باشند.
علاوه بر این، اصلاح ژنتیکی و استفاده از گونه‌های مقاوم می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصول کمک کند. این روند، نیازمند همکاری و سرمایه‌گذاری دولت و بخش خصوصی است تا محصولات بهینه‌تری برای شرایط اقلیمی ایران توسعه یابند.
ایرنا: میانگین تولید انار در ساوه چه قدر راضی کننده است؟
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی: یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان، بهبود عملکرد و افزایش بهره‌وری در واحد سطح است. در حالی‌که میانگین تولید انار در ساوه بین ۱۵ تا ۱۷ تن در هر هکتار است، کشاورز نمونه این شهرستان در سال جاری موفق به تولید ۱۰۰ تن در هکتار شده است این تفاوت چشمگیر نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح و استفاده از روش‌های نوین می‌توان تولید را افزایش داد.
راهکارهایی چون تغذیه مناسب، هرس دقیق، استفاده از آبیاری قطره‌ای و شیدبندی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به افزایش عملکرد کمک کنند. با توجه به رقابت جهانی در بازار انار و حضور کشورهایی مانند هند و چین به عنوان تولیدکنندگان عمده، ایران نیاز دارد تا با بهبود کیفیت و بهره‌وری، جایگاه خود را حفظ کرده و حتی بهبود بخشد.
به گزارش ایرنا، با توجه به پیش‌بینی افزایش دمای میانگین کشور و بروز خشکسالی‌های پی‌درپی، لزوم تغییر رویکرد در کشاورزی بیش از پیش احساس می‌شود و دولت و موسسات علمی باید برای توسعه روش‌های نوین و پایدارتر کشاورزی اقدامات خود را تقویت کنند.
اجرای طرح‌های حمایتی مانند تسهیلات بانکی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و آموزش کشاورزان برای استفاده از فناوری‌های نوین، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند کشاورزی را در برابر بحران‌های اقلیمی مقاوم کند.
