گاهی برای پی بردن به ریشه و قدمت منطقه ای نیاز به ورق زدن کتاب های پرحجم تاریخی و یافتن منابع و مآخذ نیست و شاید یک بنا آینه تمام نمای تاریخی بلند باشد درست مانند مسجد جامع ساوه، با گنبد خشتی و گلی اش که به اندازه ده ها جلد کتاب، حرف در درونش نهفته است.

به گزارش ایرنا، مسجد جامع ساوه از یادگارهای تاریخی و در زمره مساجد بزرگی مانند مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع اردستان قرار دارد که در عصر سلجوقیان بنا شده و نمونه منحصر به فردی از آثار معماری اسلامی به شمار می رود.
ساوه یکی از مناطق باستانی ایران زمین و بازمانده از دوران ساسانیان است که با وجود سیمایی کاملا صنعتی در عصر حاضر، صدای پای تاریخ را می توان در جای جای آن شنید.
شاید برای بسیاری از خوانندگان جالب باشد که بدانند دیار انار از گزند ویرانگر قوم مغول مصون نماند و در قرن هفتم هجری قمری این شهر و بسیاری از آثار باستانی اش توسط سپاهیان چنگیزخان مغول و تیمور لنگ تخریب شد.
ساوه دارای جاذبه های گردشگری، تاریخی و مذهبی قابل توجهی از جمله بازار تاریخی، مساجد جامع و سرخ، گنبد چهارسوق، قلعه دختر و سایر اماکن تاریخی و فرهنگی دیگر است.
مسجد جامع در جنوب شهر ساوه و در انتهای خیابان سلمان ساوجی واقع شده است که گنبد خشتی و گلی آن ار دور نمایان است.
این مسجد سراسر از خشت و گل ساخته شده و دارای 2 ایوان، یک صحن و گنبدی در جنوب، یک مناره، شبستان و محراب های متعدد و قدیمی منقش با خط کوفی و ۲ محراب با خط ثلث است.
مدتهاست مساله ثبت جهانی این اثر در یونسکو در دستور کار و از اهداف مسئولان قرار دارد تا بدین ترتیب نام ساوه در عرصه بین المللی هم مطرح شود و پای گردشگران کشورهای دیگر را به این دیار باز کند.
در کنار جاذبه های طبیعی مانند مناطق ییلاقی و نارستان ها، وجود یک اثر ثبت جهانی شده می تواند رونق گردشگری و به تیع آن توسعه هرچه بیشتر زیرساخت های شهری را به همراه داشته باشد و در این راه البته موانعی وجود دارد که باید بر اساس استانداردهای یونسکو اصلاحات لازم به عمل آید.
نماینده مردم ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به ایرنا، گفت: این بنای تاریخی دارای قدمتی افزون بر یک هزار سال و وسعتی معادل ۶ هزار متر مربع است.
«محمدرضا منصوری» اظهار داشت: سقف های مسجد جامع ساوه در گذر زمان و به تدریج نازک شده و قطر کاهگل ها به ۷۰ سانتیمتر رسید با ترک های متعدد کاهش یافته ضمن اینکه سنگینی سقف ها موجب نشست مسجد شده بود.
وی گفت: به منظور حفظ و نگهداری این اثر تاریخی مهم، عملیات مرمت و بازسازی سقف مسجد به طور کامل انجام شد و جان تازه ای به آن بخشید.
نماینده مردم ساوه و زرندیه در خانه ملت ادامه داد: موریانه ها به خشت های کاهگلی، چوب ها و دیواره های مسجد آسیب های جدی وارد کرده بودند و به همین دلیل در سال گذشته و امسال توسط گروه تخصصی از استان یزد و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی عملیات موریانه زدایی در این مکان انجام شد و در صورت لزوم برای ریشه کن کردن کامل موریانه ها سال آینده نیز این اقدام تکرار می شود.
وی بیان کرد: نورپردازی فضای درونی و بیرونی مسجد، پاکسازی، شن ریزی و سنگ کاری محوطه بیرونی، بندکشی سقف ها و دیوارهای مسجد از اقداماتی است که کمک شایانی به حفظ این اثر تاریخی کرد.
منصوری افزود: ۸۰ هزار متر مربع از محوطه بیرونی مسجد سنگ کاری شده است که برای برگزاری جشن و آیین های مختلف ظرفیت پذیرایی از ۱۰ هزار نفر را دارد.
وی گفت: نگهداری از این اثر تاریخی قدیمی به هزینه‌های زیادی نیاز دارد و پس از ثبت ملی، هرسال بودجه ای افزون بر هفت میلیارد ریال از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور برای حفظ، مرمت و بازسازی این مسجد تخصیص داده می‌شود.
به گفته وی، برای دستیابی به هدف مهم ثبت جهانی مسجد جامع ساوه باید سازه هایی که در حد فاصل این مسجد تا میدان انقلاب واقع شده‌اند، تخریب شوند و میدانی به طول ۵۰۰ متر مربع و عرض ۱۰۰ متر که در ضلع جنوبی آن مسجد جامع و در ضلع شمالی آن مسجد سرخ قرار دارد با چشم اندازی زیبا به عنوان میدان اصلی شهر ایجاد شود.
وی با بیان اینکه نامه نگاری ها در این خصوص انجام شده است، ادامه داد: 120 هکتار زمین در اطراف بام ساوه برای انتقال منازل واقع در محدوده میان مساجد جامع و سرخ خریداری شده تا با کسب توافق مالکان، امکان فعالیت های زیرساختی برای حرکت به سمت جهانی کردن این بنای تاریخی را آغاز کنیم.
جانشین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساوه نیز گفت: موزه مردم شناسی و باستان شناسی در شبستان جنوب غربی مسجد جامع یکی از جادبه های مورد علاقه گردشگران است.
«رضا ایاز» افزود: این موزه داری ۲۰ ویترین و متشکل از ۲۲۰ اشیای تاریخی است که متعلق به دوره های قبل از اسلام و پس از آن می باشد.
وی ادامه داد: در این موزه اشیای تاریخی، نوشته های خطی، آداب و رسوم و سنن ساوجی ها و خرده فرهنگ ها در معرض عموم قرار گرفته است.
ایاز گفت: مسجد جامع ساوه و موزه مردم شناسی و باستان شناسی آن در ایام تعطیلات نوروز همه روزه از ساعت ۹ صبح تا 19 پذیرای شهروندان و گردشگران است.
شهرستان ساوه با قدمتی پنج هزار ساله دارای ۱۱۰ اثر ثبتی و ۳۱۲ اثر غیر ثبتی تحت حفاظت است.
گزارش از سمیرا عارفی مجد