برخی می‌گویند آوه به معنای روستاست.
دیاکونوف خاورشناس روس، معتقد است منابع پارسی باستان اصطلاح آوهنه به معنی "ده"را برای نقطه‌ی مسکونی به کار برده‌اند و به عقیده هرتسفلد باستان‌شناس و ایران‌شناس آلمانی آوه به معنی ایستگاه چاپار است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی، گفته شده حسن‌بن‌محمد قمی که "تاریخ قم" را در سال 378 هجری قمری برای صاحب‌بن‌عباد وزیر تألیف کرده بنای شهر آوه را به گیوبن‌گودرز پهلوان اساطیری شاهنامه و دوران کیخسرو کیانی اشکانی نسبت می‌دهد. همچنین در داستان اساطیری کیخسرو و بیژن اشاره‌ی تاریخی به تپه‌های هفت هزار ساله‌ی آوه وارد آمده است.
به نظر می‌رسد تپه‌های باستانی شهر آوه متعلق به دوران سیلک باشد همان جایی که مردم محل به آن "قلعه خاک" می‌گویند و براساس افسانه‌های محلی زنی به نام خاورزمین بر آن حکومت می‌کرده و نشانی از تمدن و فرهنگ باستانی مردم منطقه، پیش از ورود آریاییان است.
براساس برخی شنیده‌ها اگر فرضیه برخی مورخان را درباره کوروش مبنی بر انطباق شخصیت وی با کیخسرو پادشاه افسانه‌ای مد نظر قرار دهیم شهر آبه یا آوه در عصر وی دوباره سر برآورد و به یکی از مناطق مهم مرکزی ایران هخامنشی تبدیل شد و به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای حساس و استراتژیک و ارتباط با یکی از چند پایتخت هخامنشی(تابستانی:همدان) و راه بازرگانی داخلی و خارجی و نیز سابقه حضور موفق تجار این شهر در روابط اقتصادی با شرق و جنوب بر اهمیت آن افزوده و به نظر می‌رسد یک چاپارنشین فعال بوده و از نعمت وجود جاده‌ای سنگفرش برخوردار بوده است.
این شهر باستانی چند هزار ساله افسانه‌های بسیاری را در سینه دارد شهری که هنوز پابرجاست و به سادگی ما را با گذشتگان چندهزارساله‌مان پیوند می‌زند. شهری که هر رهگذر مشتاقی را برای شنیدن داستانی از شکوه این سرزمین به درون فرامی‌خواند.
آوه همچون ده‌ها یا شاید صدها منطقه باستانی استان مرکزی ناشناخته و اصیل است و نیازمند رسیدگی و بازشناسی بویژه اینکه آثاری از دوران صفویه نیز در آن به چشم می‌خورد و نشان از رونق آن در این دوران دارد.
فضولات حیوانی چهره‌ی زیبای آوه را مخدوش کردهاند
نائب رئیس شورای شهر آوه در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به قدمت بیش از پنج هزار ساله آوه به همکاری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در رابطه با حفظ آثار تاریخی در این شهر اشاره کرد و افزود: کاروانسرای شاه‌عباس و قلعه تاریخی کیخسرو با قدمتی هفت هزار ساله از آثار با ارزشی است که در آوه وجود دارد.
رضا ایاز در رابطه با سایت تاریخی شهر آوه بیان کرد: مجموعه قلعه کیخسرو بر روی تپه‌ای در دل خاک قرار گرفته است و با اقدامات میراث فرهنگی امیدواریم در آینده‌ي نزدیک شاهد راه‌اندازی سایت تاریخی در این مکان و ورود گردشگران و تاریخ‌دوستان و تاریخ‌شناسان از نقاط مختلف کشور و دنیا به این سایت باستانی باشیم.
وی به برخی مشکلات در اطراف این سایت اشاره و عنوان کرد: متأسفانه برخی از اهالی اطراف منطقه فضولات حیوانی را در اطراف سایت رها کردهاند که علاوه بر نازیبا شدن محیط به بهداشت منطقه نیز آسیب می‌رساند.
ایاز ادامه داد: با توجه به اینکه زمین‌های این اطراف در مالکیت میراث فرهنگی است، مسئولان سازمان پس از بازدید از این محل در رابطه با ساماندهی منطقه قول همکاری داده‌اند.
شهر کنونی آوه که در نزدیکی سایت باستانی قرار دارد نیز به تازگی به کسوت شهر درآمده و با توجه به ظرفیت بالای کشاورزی، علاقه‌مند به رشد و توسعه است.
ایاز زیبایی شهر را یکی از عوامل جذب توریست برشمرد و افزود: طرح جامع شهری آوه در دست بررسی است. هدف از تدوین چنین طرحی فاصله گرفتن این شهر از بافت روستایی گذشته است.
براساس این گزارش، سیدمحمد حسینی مدیرکل این سازمان در بازدیدی که روز 13 شهریور از این منطقه تاریخی به عمل آورد جهت ساماندهی این منطقه تاریخی قول همکاری داد که در راستای آن سایت تاریخی مجموعه قلعه تاریخی کیخسرو راه‌اندازی می‌شود.
کاوش سایت تاریخی آوه آغاز خواهد شد
به گفته‌ی حسینی به نقل از روابط عمومی میراث فرهنگی استان، منطقه آوه یکی از نقاط شیعه‌‌نشین کشور در 1400 سال قبل بوده و محوطه تاریخی این منطقه گواه اصالت و پیشینه تاریخی آن است.
وی تصریح کرد: منطقه نمونه گردشگری آوه از قابلیت‌های بسیاری برخوردار است، این شهر در حاشیه آزادراه ساوه ـ سلفچگان در جنوب شرقی شهرستان ساوه واقع شده و به عنوان منطقه نمونه گردشگری انتخاب شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی ادامه داد: بهره‌مندی این منطقه از جاذبه‌های غنی طبیعی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی و دارا بودن ظرفیت بالای سفرپذیری این شهر را به یکی از مناطق نمونه گردشگری استان تبدیل کرده است.
حسینی در ادامه از تلاش به منظور استقرار پایگاه پژوهشی برای این سایت تاریخی خبر داد و گفت: با پیگیری‌های انجام شده ایجاد این پایگاه مورد موافقت مسئولان ذی‌ربط کشوری قرار گرفته که با ایجاد این پایگاه کاوش سایت تاریخی شهر آوه آغاز خواهد شد.
وی افزود: حفظ این سایت تاریخی اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد که می‌توان با ایجاد محوطه درختکاری شده در اطراف شهر به این مهم دست یافت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی همچنین بر لزوم مدیریت پسماندهای شهری تأکید کرد و ادامه داد: با توجه به جاذبه‌های تاریخی این شهر، تلاش در راستای حفظ و نگهداری آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، مدیریت پسماندها در این منطقه با توجه به منطقه نمونه گردشگری بودن آن از ضروریات اجتناب‌ناپذیر است که از شهرداری انتظار داریم در این زمینه با جدیت وارد شود در غیر این صورت از طریق مراجع قانونی اقدام خواهیم کرد.
حسینی از ساماندهی امامزاده موجود در شهر در آینده‌ای نزدیک خبر داد و اظهار کرد: ایجاد کمربند سبز در اطراف سایت، ساماندهی وضعیت امامزاده، مرمت کاروانسرا و راه‌اندازی بازارچه صنایع دستی از دیگر برنامه‌های در دست اقدام میراث فرهنگی در راستای حفظ این شهر تاریخی است که با جدیت دنبال خواهد شد.
