عضو هیئت علمی پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه از احیا و احداث مجدد کلکسیون ژرم پلاسم انار ایران در این شهرستان خبر داد.
دکتر وحیده نرجسی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه منابع ژنتیکی(germplasms) گیاهی برای تولید پایدار کشاورزی ضروری بوده و اساس بیولوژیکی امنیت جهانی غذا را تامین می‌کند، اظهار کرد: به‌نژادگران با استفاده از ژرم‌پلاسم موجود برای گیاهان زراعی و باغی مختلف، واریته‌های جدیدی را با بهبود کمیت و کیفیت عملکرد و سازگار به استرس‌های زنده و غیر زنده تولید و به کشاورزان معرفی کرده‌اند.
وی با تاکید بر اینکه حفاظت و نگهداری این منابع گران‌بها با روش‌های مختلف یک امر حیاتی است، تصریح کرد: بسیاری از کشورها برای نگهداری و حفاظت از واریته‌های گیاهی قدیمی‌تر و متنوع تر، ژرم‌پلاسم‌های گیاهی را جمع آوری می‌کنند.
او گفت: پایه و اساس تحقیقات به‌نژادی گیاهان، بر وجود تنوع ژنتیکی استوار است و ایران کشوری است که از نظر تنوع ژنتیکی بعضی از گیاهان زراعی و نیز درختان میوه ذخائر ارزشمندی دارد و چنین تنوعی می‌تواند در دستیابی به برخی ژن‌های مهم برای اصلاح محصولات زراعی و باغبانی اهمیت فراوانی داشته باشد.
وی که در حال تحقیق بر روی میوه انار است، افزود: از جمله درختان میوه‌ای که از دیرباز در ایران کشت می‌شده و دارای تنوع ژنتیکی بسیار بالایی در این کشور است، انار بوده و قدیمی‌ترین درختان انار در ایران به صورت وحشی در جنگل‌های شمال و غرب ایران به فراوانی دیده می‌شوند.
وی بیان کرد: ایران علاوه بر مرکز پیدایش انار و رویشگاه طبیعی آن، مرکز تنوع ارقام نیز بوده و دارای غنی‌ترین ذخایر ژنی انار جهان محسوب می‌شود. ژرم‌پلاسم انار ایران یکی از مهم‌ترین و کم‌نظیرترین کلکسیون‌های انار در جهان است.
وی با اشاره به اینکه تاریخچه جمع آوری و نگهداری ارقام و ژنوتیپ‌های انار برای اولین بار به سال ۱۳۴۱ بر می‌گردد، تصریح کرد: اولین کلکسیون ژنوتیپ‌های انار در ایستگاه تحقیقات انار در شهرستان ساوه ایجاد شده که ۱۱۰ ژنوتیپ انار در کلکسیون مذکور طی سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ جمع آوری و کاشته شده است. پس از آن کلکسیون تکمیلی ژرم‌پلاسم انار ایران در شهرستان یزد در سال ۱۳۶۸ طی پنج سال احداث و بالغ بر ۷۶۲ ژنوتیپ در ایستگاه مرکزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد جمع آوری شد.
دکتر نرجسی با بیان اینکه در سال ۱۳۷۲، از ۵۴۰ ژنوتیپ انار موجود در کلکسیون یزد قلمه تهیه و در سال ۱۳۷۴ در ایستگاه تحقیقات انار ساوه کشت شد، افزود: با توجه به اینکه کلکسیون‌های ۱۱۰ رقمی و ۵۴۰ رقمی ژرم‌پلاسم انار در ساوه، در سالیان اخیر به دلیل دو دوره سرمازدگی در سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۹۴ و مشکلات دیگری چون کم‌آبی و همچنین عدم تامین اعتبارات لازم در زمینه نگهداری کلکسیون، در وضعیت نابسامانی قرار داشتند، پروژه احیاء و احداث کلکسیون ژرم پلاسم انار در شهرستان ساوه به عنوان پایتخت انار ایران، مجددا در سال ۱۳۹۶ آغاز شد.
وی به مشخصات کلکسیون ژرم پلاسم انار ایران در شهرستان ساوه اشاره کرد افزود: طی سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ کلکسیون ژرم پلاسم انار ایران، در پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه در مساحتی بالغ بر سه هکتار احداث شده و در مجموع، حدود ۷۰۰ ژنوتیپ در ۲۴ بلوک و ۳۸ ردیف آرایش یافته‌اند.
وی بیان کرد: طرح آزمایشی انتخابی با توجه به تعداد بالای ژنوتیپ‌ها، طرح آماری آگومنتد با سه شاهد بومی شهرستان (ملس ساوه، آلک ساوه و یوسف خانی) و از هر ژنوتیپ چهار درخت، است. محل احداث کلکسیون در زمین‌های زراعی واقع در پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه بوده و فواصل درختان ۲ * ۳ در نظر گرفته شده است.
عضو هیئت علمی پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه افزود: کلکسیون ژرم پلاسم انار ساوه، مشتمل بر مجموعه‌ای ارزشمند از انارهای زینتی، وحشی و اهلی مناطق مختلف ایران است که با دارا بودن صفات مورفولوژیک متفاوت، محیطی دیدنی را برای بازدیدکنندگان و شرایط تحقیقاتی مناسبی را برای محققین و علاقه‌مندان به تحقیقات انار فراهم آورده است.
وی افزود: از اهداف احداث کلکسیون ژرم پلاسم انار ایران در پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه، بهره‌برداری از این منبع ژنتیکی عظیم در برنامه‌های به‌نژادی و دورگ‌گیری ارقام به منظور دستیابی به ژنوتیپ‌ها و ارقام انار جدید با صفات مطلوب و برتر در سطح ملی و بین‌المللی به منظور افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول انار خصوصا در بخش صادرات و بازارهای جهانی است. این منبع ژنتیکی عظیم، پایه و اساس تحقیقات محققان و دانشجویان در خصوص انار است.
وی بیان کرد: کلکسیون ژرم‌پلاسم انار ساوه، مشتمل بر مجموعه‌ای ارزشمند از انارهای زینتی، وحشی و اهلی مناطق مختلف کشورمان است که با صفات مورفولوژیک متفاوتی، محیطی دیدنی را برای بازدیدکنندگان و شرایط تحقیقاتی مناسبی را برای محققین و علاقه‌مندان به تحقیقات انار فراهم آورده است.
دکتر نرجسی افزود: ارقام شاخصی نظیر ارقام بومی و تجاری ساوه(ملس ساوه، آلک و یوسف خانی)، رقم تجاری ملس یزدی، رقم شیرین شهوار یزد، گرچ شهوار یزد، رقم تجاری رباب نی‌ریز فارس، رقم تجاری قجاق قم، رقم خارجی واندرفول و ... در این کلکسیون وجود دارد.
وی با بیان اینکه از جمله مزایای کلکسیون مذکور، قرار گرفتن در مجموعه تحقیقاتی پردیس تحقیقات و آموزش انار ساوه است که در اختیار خود مجموعه بوده و در اختیار بخش خصوصی قرار ندارد و با مشکلاتی چون عدم رسیدگی، کم آبی و غیره مواجه نمی‌شود، اظهار کرد: این مجموعه بر خلاف کلکسیون‌های پیشین در فضایی کوچکتر(بالغ بر سه هکتار) احداث شده و بستری مناسب برای پروژه‌های تحقیقاتی سازمانی و دانشگاهی است.
وی به پروژه‌های تحقیقاتی انجام شده توسط محققان سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی(سازمان تات) بر روی ژنوتیپ‌های موجود در کلکسیون ژرم پلاسم انار ایران اشاره کرد و افزود: بررسی و مقایسه عملکرد ارقام انار(طرح 10 رقمی)، بررسی و مقایسه مقدماتی ارقام انار، شناسایی و جمع آوری ارقام نرم دانه کشور جهت ایجاد نرم دانگی بر یک رقم ممتاز انار، کاربرد نشانگرهای ریز ماهواره جهت شناسایی و ثبت ارقام انار، بررسی ژنوتیپ های انار ساوه به منظور ثبت خصوصیات مورفولوژیکی و ژنتیکی و معرفی ژنوتیپ های امیدبخش، بررسی و مطالعه مورفولوژی گل در ژنوتیپ های انار ساوه، شناسایی و ثبت تعدادی از ارقام انار با استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی و تهیه کیت‌های انگشت نگاری ارقام تجاری انار مبتنی بر داده‌های حاصل از توالی یابی ژنوم که در قالب همکاری با پژوهشگاه بیوتکنولوژی در دست اجراست، از جمله پروژه‌های تحقیقاتی انجام شده است.
