شهرستان 10 هزار ساله ساوه با دارا بودن ۴۰۰ اثر تاریخی ملی ثبت شده از پتانسیل‌های لازم برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردار است. توجه به صنعت گردشگری که از مولفه‌های تاثیرگذار بر رونق اقتصادی منطقه است موجب توسعه اجتماعی و اشتغال پایدار می شود که تحقق این مهم با برنامه‌ریزی متولیان امر به ویژه در عرصه میراث فرهنگی و گردشگری عملی خواهد شد.

آثار بر جاي مانده از دوران پيشين و اشياي تاريخي ساوه، گنجينه‌اي گرانبها و ميراثي نفيس از زندگي، آداب ورسوم وسنن گذشتگان و چگونگي شکل گيري تاريخ اين خطه است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی، در آستانه فرا رسیدن سال نو و انجام سفرهای نوروزی و از آنجا که شهرستان ساوه به لحاظ قرار گرفتن در شاهراه مواصلاتی کشور مسیر تردد روزانه بیش از 70 هزار خودرو بوده و از دیگر سوی از صدها جاذبه گردشگری و اثر تاریخی برخوردار است.

مسجد جامع ساوه مسجد جامع ساوه از جمله مساجد اولیه ایران است که ساخت و تکمیل آن از قرون اولیه اسلام آغاز و تا دوره قاجار ادامه داشته است و به عنوان مجموعه ای ویژگی‌های معماری اسلامی ایران در دوره های مختلف مورد توجه پژوهشگران است. تاکنون تاریخ ساخت مسجد جامع ساوه تعيين نشده، اما قديمي‌ترين اسناد یافت‌شده، كتيبهه‌هايي است كه در قرن چهارم نوشته شده‌اند؛ پس اين مسجد هزار سال عمر دارد.

مسجد جامع ساوه در طول تاريخ تغييرات زيادي كرده، گنبدخانه مسجد كه از قديمي‌ترين بخش‌هاي آن است، قرن چهارم و پنجم در ضلع جنوبي بنا شده، مناره مسجد متعلق به قرن ششم است، ايوان غربي در قرن هشتم و بعد از غارتگري‌هاي مغول ساخته شده و حتي قاجاري‌ها هم دستي بر سر و روی مسجد کشیده‌اند. بناي مسجد جامع در شهر ساوه يكي از آثار ارزشمند و گنجينه‌اي از هنر معماري، نقاشي، كاشيكاري و گچبري است.

خصوصيت اين بناي تاريخي ـ مذهبي، آن است كه نمودهايي از سه مقطع تاريخي (قبل از اسلام، قرون اوليه اسلامي و دوران صفوي) در آن ديده مي شود. اين مسجد مجلل و باشكوه مشتمل بر يك صحن گنبد در جنوب، دو ايوان، يك مناره، چند شبستان، محراب‌هاي متعدد قديمي با خط كوفي و دو محراب از دوره صفوي با خط ثلث است.

از آثار قرن ششم و عصر سلاجقه به شمار مي‌رود و محراب آن داراي كتيبه‌هاي متعدد عمودي و افقي است كه سه جانب آن را فراگرفته و به سوره‌های قدر و اخلاص و جمعه گچبري متبرک شده و در ضلع غربي ميان شبستان‌هاي اين بنا، ايوان باشكوه و رفيعي قرار دارد و در هر جانب اين ايوان حجره‌اي با درگاه تنگ و كوتاه نمودار است. بر فراز مقصوره مسجد گنبدي است به قطر 14 و ارتفاع 16 متر كه ساق يا گردنه گنبد 4 متر ارتفاع دارد و آراسته به كاشي‌هاي زيباست.

در گوشه شمال شرقي و بيرون از چهار ديواري مسجد جامع ساوه، منارهاي رفيع و تماماً از آجر از آثار دوره سلجوقي قرار دارد كه قسمت پايين آن ساده و قسمت‌هاي بالايي آن با نقوش آجري مزين شده است. از شواهد چنين برمي‌آيد كه مناره مذكور رفيع‌تر از زمان حال خود بوده و قسمتي از آن تخريب يا ريزش كرده، اما آنچه در حال حاضر باقي مانده مناره‌اي است با 14 متر ارتفاع و 5/3 متر قطر، مناره مزبور داراي پل‌هاي است مارپيچ و حدوداً از مدخل راه پله به بالا تزئين به نقوش متنوع و برجسته آجري است.

*بنای تاریخی چهار سوق

موزه مردم شناسی ساوه در بنای تاریخی چهار سوق ساوه از یادگارهای دوره صفویه است که با تزئین خاصی از آجر، سنگ، کاشی، آهک، گچ و خاک ساخته شده است. گنبد چهار سوق که در ضلع جنوبی مسجد انقلاب این شهر و در خیابان سلمان ساوجی(فلاحت سابق) قرار دارد با دهانه‌ای نزدیک به 15 متر و ارتفاعی به همین اندازه از بیرون دارای پلان 12 ضلعی و از داخل بنا دارای پلان مدور بوده که شامل چهار دالان و هشت حجره است.

این اثر تاریخی در گذشته به عنوان محور اتصال راسته اصلی و مسیر بازار بوده و در دوره هایی نیز به عنوان تکیه جهت برگزاری مراسم عزاداری و نیز به عنوان زورخانه جهت انجام ورزش‌های باستانی کاربری داشته است. موزه مردم شناسی ساوه نیز در محل بنای تاریخی چهار سوق در سال 86 افتتاح و بیش از 100 قلم اشیای مردم شناسی و باستان شناسی شامل لوازم فلزی، سفال، تابلو، کاشی تزیینی و ماکت اماکن تاریخی در این موزه به نمایش درآمده است.

این موزه همزمان با تعطیلات نوروزی و حضور پر رونق گردشگران، با استقبال چشمگیر مسافران نوروزی مواجه است.

*مجموعه بازار تاریخی ساوه

بازار ساوه نیز از بازارهای قدیمی است که به دوره شکوفایی دین اسلام و مذهب تشیع علوی در دوران حکومت صفوی مربوط است. این بازار در طی دوران‌های متمادی بافت سنتی خود را حفظ کرده و با گذشت ایام و گرمی داد و ستد فعال بوده و پهنه‌ای گسترده یافته است. این بازار دارای کوچه‌هایی تنگ و در پاره‌ای از اماکن آن معماری سنتی قدیمی داشته که این معماری نشان از اصالت و قدمت دیرینه این بازار دارد.

مجموعه بازار ساوه شامل مسجد 14 معصوم، دالان حاج ملک و تیمچه نبوی زاده با چهار گذر است که در طول ‎ 600سال، میعادگاه آداب، سنت‌ها، فرهنگ و تاریخ مردم بوده است. این بازار به وسیله میدان انقلاب به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده و بخش جنوبی آن شامل مسجد میدان، بنای چهارسوق و مجموعه حجره‌های اطراف مسجد است و بخش شمالی بازار سرپوشیده ساوه را در بر می‌گیرد که از یک راسته بازار اصلی با 12 گذر یا راسته فرعی تشکیل شده‌است.

بازار تاریخی ساوه به طول 600 متر، تحت حفاظت اداره میراث فرهنگی شهرستان ساوه است که در سال 78 به شماره 2526 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده ‌است.

*روستای تاریخی آوه

منطقه باستانی روستای آوه از توابع بخش مرکزی ساوه این منطقه تاريخي و باستاني در 25 کیلومتری شهر ساوه با بيش ازهفت هزار سال قدمت به عنوان دومين كانون تشيع در تاريخ ايران، نامیده شده است.

وجود تپه باستاني، آب انبار قديمي، كاروانسراي صفوي و آرامگاه امامزاده عبدالله، قدمت تاريخي اين منطقه را نشان مي‌دهد. تپه باستاني آوه كه نزديك به ‪ ۳۰متر ارتفاع دارد، بقاياي برج يا ساختماني رفيع است كه در دامنه اين تپه، خشت و آجرهاي فراواني به چشم مي‌خورد.

اين تپه، يكي از برج‌هاي ديده باني است كه سلطان محمد سلجوقي در چهار جانب جلگه آوه ساخته بود. آوه يكي از شهرهاي مهم دوره اسلامي و شيعه‌نشين بوده و مشاهدات انجام شده در آخرين فصل كاوش نشان می‌دهد در اين منطقه يك شهر ‪ ۲۲۰ هكتاري با حريم آزاد وجود دارد كه تمام شهر مذكور زير خاك مدفون است.

منطقه تاريخي آوه در دوره مغول به دلايل نامشخصي متروك شد و پس از گذشت سال‌ها و بر اثر عوامل جوي به صورت آوار فرو ريخت و زير خاك رفت. از زماني كه تردد اروپاييان به ايران افزايش يافت (از زمان ناصرالدين شاه به بعد) اين محوطه مورد تعرض و تجاوز اشخاص سودجو و حفاران غيرمجاز قرار گرفت.

*مسجد انقلاب

بناي "مسجد انقلاب (سرخ)" از ديگر آثار کهن ساوه است که در ضلع شمالي ميدان انقلاب واقع شده و تزيينات و کتيبه‌هاي سرخ رنگي در آن وجود دارد. بناي اين مسجد مشتمل بر گنبدي ساده و آجري، يک گلدسته، سه رواق و چند ايوان برجاي مانده از دوران سلجوقي است.

محراب زيباي مزين به چند کتيبه گچبري شده همراه با نقاشي و پوشش مزين به نقوش رنگين، از جلوه‌هاي اين بناست.

*کاروانسراي باغ شيخ

از آثار با ارزش اوايل قاجار، در شش کيلومتري شرق ساوه، به همراه مجموعه اي از آب انبار و حسينيه نيز براي بازديد مسافران و گردشگران نوروزي آماده است.

در چهار گوشه اطراف اين کاروانسراي چهار ايواني، چهار برج ديده باني ايجاد شده است.

*پل تاريخي سرخه ده

يکي ديگراز جاذبه هاي تاريخي ساوه است که در جنوب اين شهرستان در کيلومتر 13 جاده يل آباد به قزقلعه قرار دارد. مصالح به کار رفته در بناي اين پل برجاي مانده از دوران صفويه، شامل آجر و ساروج است.

پل مذکور داراي هشت چشمه با طاق رومي است و طول آن 70 متر و عرض آن 4/5 تا 5 متر است.

ساوه همچنین از آثار طبیعی و تاریخی نیز بی‌بهره نیست.

یخچال طبیعی روستای اقداش بخش نوبران در ارتفاعات رشته کوه سلسال، چشمه قیرخ قیزلو درروستای کمالو بخش نوبران، غار ده سید واقع در شمال روستای ده سید بخش مرکزی، غار مسلم آباد واقع در جنوب غربی روستای مسلم آباد بخش نوبران، مرداب لار واقع در ۳ کیلومتری شرق روستای لار، صخره های طبیعی و زیبای دامنه کوه تخت رستم واقع در دامنه کوه روستای نشوه، چشمه های دره ینگه قلعه روستای ینگه قلعه بخش نوبران، چشم انداز بیوران واقع در شمال غربی روستای بیوران بخش نوبران، چشمه امام‌زاده نوح (ع) واقع در روستای بالقلو بخش نوبران، طبیعت زیبای حاشیه رودخانه زنبر در روستای اردمین و مراغه و سنگک تا چناقچی بخش نوبران، کانال کوه چرخی معروف به چهار صد ستون در دامنه کوه چرخی از روستای ورده، دریاچه دل آب (دیلیو) در روستای ستق از توابع بخش نوبران و طبعیت زیبای روستای سامان بخش نوبران از زیبایی‌های طبیعی این شهرستان است که مسافران نوروزی را به خود می‌خواند.