با آغاز تابستان یکی از مهمترین خبرهایی که در حوزه کشاورزی بر روی خروجی خبرگزاری ایسنا قرار می گرفت موضوع برداشت طالبی به عنوان یکی از محصولات شاخص ساوه و زرندیه بود.
اما امسال که پس از دو سال بارش نسبتا مطلوب، دوباره زنگ خطر کم آبی در ایران نواخته شده دلمان نیامد فقط از آغاز برداشت این محصول بگوییم و دوباره تیتر بزنیم "برداشت طالبی در ساوه آغاز شد" یا "طالبی ساوه به بازار آمد" بدون اینکه به مصرف بالای آب برای کشت چنین محصولی آنهم در ساوه و زرندیه کم آب بپردازیم.
کمبود منابع آبی متاثر از کاهش محسوس بارندگی‌ها در سال آبی جاری، حوزه کشت و کار محصولات با نیاز آبی بالا را با چالش مواجه کرد تا جایی که انتظار می‌رفت با توجه به تنش‌های آبی موجود، امسال انگیزه‌ای برای کشت برخی محصولات غیراستراتژیک کشاورزی آن هم با نیاز آبی بالا وجود نداشته باشد و تاکید مسئولان نیز بر لزوم صرفه جویی در منابع آبی و پرهیز از کشت محصولات آب‌بر در آغاز فصل بهار امسال بود، اما واقعیت این است که سطح زیر کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا در شهرستان‌های ساوه و زرندیه نسبت به مدت مشابه سال قبل نه تنها کاهش نیافته که از افزایش ۱۰ درصدی نیز برخوردار بوده است، به عبارتی امسال زمین‌های کشاورزی این منطقه ۱۰ درصد بیشتر از سال گذشته منابع آبی را می‌بلعند.
آمارها نشان می‌دهد در شرایطی که فقط ۱۲ درصد مساحت ایران زیر کشت می‌رود، بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی کشور به بخش کشاورزی اختصاص دارد که بخشی از آن هم تلف می‌شود و این میزان مصرف آب در کشاورزی در نقاطی مانند ساوه و زرندیه با تولید محصولات شاخصی نظیر انار، طالبی، پسته، گندم، جو، کلزا و سایر محصولات باغی و زراعی با تنوع تولید ۷۰ نوع محصول به عنوان قطب کشاورزی ایران به مراتب بیشتر است، این در حالی است که این دو شهرستان به لحاظ اقلیم، جزو نقاط گرم محسوب شده و کمترین میزان بارش‌های استان مرکزی را به خود اختصاص داده‌اند.
این گزارش بنا دارد ضمن بررسی تبعات منفی کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا و آن هم به صورت سنتی، به بیان راهکارهای کشاورزی در بحران پرداخته و نهایتا بسته سازگار با کشاورزی در دوران کم‌آبی و بحران ارائه دهد. با توجه به اینکه طالبی یکی از محصولات آب بر و اتفاقا از محصولات ویژه ساوه است در این گزارش به این محصول پرداخته و ابتدا آخرین وضعیت کشت محصول طالبی به عنوان یکی از محصولات شاخص ساوه را بررسی می‌کنیم. اینکه در سالی که با کمترین میزان بارش‌ها، از منابع آبی مطلوبی برخوردار نیستیم، عملکرد کشت این محصول چگونه بوده و چه میزان از منابع آبی ساوه برای کشت طالبی مصرف شده است.
در همین رابطه مدیر جهاد کشاورزی ساوه گفت: کار برداشت طالبی از سطح ۲۷۰۰ هکتار، خربزه ۳۰۰ هکتار و هندوانه ۲۰۰ هکتار از اراضی این شهرستان در روزهای اخیر آغاز شده و تا بیش از یک ماه دیگر ادامه خواهد داشت.
"حسن شریفی" با اشاره به اینکه شهرستان ساوه بزرگترین تولیدکننده طالبی در کشور است، اظهار کرد: کیفیت بالا و ماندگاری طولانی طالبی ساوه و نیز طعم، بو و شیرینی مطبوع، منظم بودن خطوط طالبی، عطر و بوی بهتر نسبت به سایر طالبی‌های تولیدی کشور موجب شده است تا طالبی ساوه از شهرت جهانی برخوردار شود.
وی متوسط عملکرد مزارع این شهرستان در کشت طالبی را حدود ۲۲ تن در هکتار دانست و با بیان اینکه میزان تولید نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد افزایش داشته است، اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود حدود ۶۰ هزار تن طالبی از مزارع این شهرستان در سال جاری برداشت شود.
وی مهمترین ارقام زیر کشت طالبی در ساوه را رقم ورامین و فلات بیان کرد و افزود: در سال گذشته بدلیل بارش‌های مناسب، افزایش ۲۰ درصدی سطح زیر کشت طالبی و افزایش ۳۰ درصدی میزان عملکرد و تولید این محصول شاخص ثبت شد.
شریفی در ادامه، به کشت زیر پلاستیکی محصول طالبی در این شهرستان با هدف مدیریت مصرف آب اشاره کرد و افزود: در سال جاری نزدیک به ۸۰ درصد از سطح زیر کشت طالبی ساوه به صورت زیرپلاستیکی و آبیاری قطره‌ای نوار تیپ و مابقی به صورت سنتی و غرقآبی انجام می‌شود.
وی افزود: با کشت محصولات زراعی به شیوه زیر پلاستیکی، مصرف آب تا ۶۰ درصد صرفه جویی می‌شود و مشکلات آفات و بیماری‌ها نیز کمتر شده و عملکرد تولید به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد.
مدیر جهاد کشاورزی ساوه در بخش دیگری از این گفت‌وگو به سند ملی آب اشاره کرد و گفت: براساس سند ملی آب نیاز خالص آبیاری محصول پیاز ۹۷۳۰ مترمکعب در هکتار، هندوانه ۸۲۴۰ مترمکعب در هکتار، ذرت علوفه‌ای ۷۸۶۰ مترمکعب در هکتار و طالبی ۷۳۷۰ متر مکعب در هکتار است.
وی همچنین به نیاز ناخالص آبیاری اشاره کرد و افزود: براساس سند ملی آب نیاز ناخالص آبیاری برای محصول پیاز ۲۵ هزار مترمکعب در هکتار، هندوانه ۱۷ هزار مترمکعب در هکتار، ذرت علوفه‌ای ۱۶ هزار مترمکعب در هکتار و طالبی ۱۵ هزار متر مکعب در هکتار است.
شریفی به تفاوت نیاز خالص آبیاری با نیاز ناخالص اشاره کرد و گفت: نیاز خالص آبیاری نیازی است که یک بوته بدون در نظر گرفتن شرایط تبخیر، تعرق، منطقه‌ای و ... رشد و نمو کند و بطور نرمال برای خود تامین کند، اما نیاز ناخالص آبیاری شامل افت‌هایی می‌شود که در مسیر انتقال آب به مزرعه، تبخیر و تعرق و مسایل منطقه ای تاثیرگذار است.
وی به بیان راهکارهایی برای کاهش مصرف آب در محصولات مختلف کشاورزی اشاره کرد و افزود: کاهش پرت آبیاری که از مرحله انتقال تا مزرعه را شامل می‌شود از جمله راهکارها برای کاهش مصرف آب است و آبیاری با روش نوار تیپ بهترین شیوه برای یکنواختی توزیع آب، کاهش میزان هدر رفت آب، کاهش ابتلای گیاه به بسیاری از آفات گیاهی و قابلیت پهن شدن در مسیرهای طولانی از مزایای این روش به شمار می‌آید.
او به کشت نشائی به عنوان یکی دیگر از راهکارهای مدیریت در مصرف آب با کاهش طول دوره کشت اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال طول دوره پرورش محصولاتی نظیر هندوانه و پیاز که ۱۴۰ روز است با کاشت نشائی عملا به ۱۰۰ روز کاهش می یابد و دوره آبیاری آن نیز کمتر است. در کشت طالبی نیز اگر به صورت نشائی کاشته شود دو الی سه دوره مصرف آب کمتر خواهد شد.
هر هکتار طالبی ۷۵۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌کند
مدیر جهادکشاورزی ساوه با اشاره به اینکه هر هکتار طالبی ۷۵۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌کند، گفت: در گذشته و قبل از انجام راهکارهای کاهش مصرف آب، میزان آبی که برای هر هکتار طالبی مصرف می‌شد دو برابر مصرف کنونی یعنی حدود ۱۵ هزار متر مکعب بود که با بکارگیری شیوه‌های نوین آبیاری تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر با وجود بکار بردن تمامی تمهیدات لازم در مصرف بهینه آب و روش‌های آبیاری نوین، برای تولید هر کیلو طالبی در ساوه ۳۲۰ لیتر آب مصرف می‌شود، افزود: این میزان برای ذرت علوفه‌ای ۲۶۵ لیتر و پیاز ۴۰۰ لیتر متناسب با عملکرد تولید محصول در هکتار و سطح زیر کشت است.
شریفی با اشاره به اینکه ظرفیت حمل طالبی برای وانت بار حدودا دو تن است، افزود: در فصل برداشت طالبی در یک دوره زمانی حدودا ۳۰ روزه در یک دوره چهار ماهه کشت این محصول، پیش‌بینی می‌شود حدودا ۳۰ هزار دستگاه وانت بار کار حمل طالبی از ساوه را به سایر نقاط کشور انجام دهند و در واقع هر وانت بار حدود ۶۴۰ هزار لیتر آب مجازی از شهر ساوه خارج می‌کند، چرا که برای تولید هر کیلو طالبی ۳۲۰ لیتر آب نیاز است.
هیچ محصول جایگزینی به اندازه طالبی توجیه اقتصادی ندارد
وی همچنین گفت: با درنظر گرفتن شرایط اقتصادی موجود، محصول جایگزینی که بتواند مانند تولید طالبی برای کشاورز توجیه اقتصادی داشته و نیاز آبی کمتری داشته باشد وجود ندارد و با اقلیم ساوه تناسب ندارد. حتی امکان کشت فراسرزمینی این محصول وجود ندارد بدین معنا که کمتر نقطه‌ای از کشور وجود دارد که اقلیمی مشابه ساوه را برای کشت محصول طالبی داشته باشد و طالبی کاران ساوجی بخواهند از منابع غنی آبی آن مناطق برای تولید این محصول استفاده کنند.
شریفی تصریح کرد: با وجود اینکه برای کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی شهرستان ساوه که به دلیل قرار گرفتن در منطقه گرمسیری کمترین میزان بارش‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، توصیه می‌شود کشت‌های جایگزین با نیاز آبی کمتر در نظر گرفته شود اما باید گفت بخشی از درآمد اقتصادی کشاورزان منطقه از طریق کشت طالبی صورت می گیرد و شاید محصول جایگزین نتواند به این میزان توجیه اقتصادی داشته باشد.
او بیان کرد: از طرفی به دلیل قیمت مناسب این محصول، بخش عمده‌ای از میوه مصرفی خانوارها بویژه طبقه متوسط و ضعیف جامعه با خرید طالبی تامین می‌شود و بعضا توان خرید میوه‌های گران قیمت را ندارند و حتی می‌توان گفت که اگر طالبی در بازار نباشد این امکان وجود دارد که قیمت سایر میوه‌ها افزایش سرسام آوری داشته باشند.
عدم کشت طالبی، بی‌انصافی با کشاورزان
به گفته این مقام مسئول در جهادکشاورزی ساوه محصول طالبی به دلیل ماندگاری بالا کمتر صادر می‌شود و بیشتر به مصرف داخلی می‌رسد. براین اساس پرداختن به این موضوع که به صرف نبود آب، طالبی کشت نشود کمی بی‌انصافی است چرا که اولا اقتصاد کشاورزان با چالش مواجه خواهد شد و ثانیا نبود این محصول در بازار علاوه بر تاثیری که در افزایش قیمت سایر میوه‌ها خواهد داشت موجب خواهد شد تا نتوانند بخشی از جامعه میوه تابستانه خود را با خرید طالبی، هندوانه، خربزه و ... که به مراتب ارزان تر از سایر میوه‌هاست تامین کنند.
به گزارش ایسنا، گرچه بنا نیست زحمت کشاورزان برای کشت محصولات زراعی و صیفی‌جات نظیر طالبی را زیرسوال برده و امرار معاش آنان را از طریق فعالیت در این حوزه نادیده بگیریم اما نمی توانیم نسبت به هدر رفت منابع آبی که در مقابل آن مسئول هستیم و باید پاسخگوی آیندگان نیز باشیم بی تفاوت باشیم و واکنشی نسبت به مصرف این میزان آب صورت نگیرد. بر این اساس در ادامه گزارش به تشریح نقطه نظرات برخی از کارشناسان حوزه آب و فعالان اقتصادی و اجتماعی پرداخته و نقطه نظرات آنان در خصوص کشاورزی در بحران آبی را جویا می‌شویم.
در همین رابطه یک فعال اجتماعی با اشاره به ادامه روند خشکسالی و افت شدید مخازن آبهای زیر زمینی کشور و فرونشست زمین در اثر برداشت بی‌رویه آب از منابع زیر زمینی طی سال‌های اخیر گفت: اگر فکری جدی به حال اصلاح الگوی کشاورزی و بخصوص اصلاح و نوسازی روش‌های آبیاری نشود در سال‌های آینده صحبت کردن از "تعطیلی کشاورزی" در بخش‌هایی از کشور، موضوعی به دور از ذهن نخواهد بود.
اصلاحات بخش کشاورزی عاملی در تعیین سرنوشت آینده منابع آبی در کشور
"جعفر خوشروزاده" با اشاره به سهم بالای بخش کشاورزی از مصرف منابع آبی کشور گفت: در ایران سهم مصرف آب در بخش کشاورزی در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود ۷۰ درصد و در نگاه بدبینانه حدود ۹۰ درصد از کل مصرف آب اعلام شده است در حالی که در کشورهای توسعه یافته سهم بخش کشاورزی از مصرف آب حدود ۳۰ درصد است. از این رو می‌توان اصلاحات در بخش کشاورزی را عامل اصلی در تعیین سرنوشت آینده منابع آبی در کشور دانست.
وی با اشاره به اهمیت محوری امنیت غذایی در کشور افزود: در موضوع امنیت غذایی، آب نقش اساسی دارد و اگر فکری به حال مدیریت الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف بویژه از طریق اصلاح و روش‌های آبیاری نشود در آینده نه چندان دور و در صورت تداوم روند خشکسالی موجود، آب برای کاشت گندم هم وجود نخواهد داشت تا چه رسد به کشت صیفی‌جات و طالبی و هندوانه. از این رو عقل سلیم حکم می‌کند که با دوراندیشی و مدیریت منابع محدود آب در ایران، شرایطی فراهم شود تا کشور به سمت لبه پرتگاه ناامنی غذایی سوق داده نشود.
وی با اشاره به مصرف حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ لیتر آب برای تولید یک هندوانه یا طالبی اولین راهکار در زمینه مدیریت بهینه آب در تولید این محصولات غیر راهبردی را کاهش میزان مصرف آب مجازی برای تولید آنها دانست و گفت: وزارت جهادکشاورزی به عنوان متولی بخش کشاورزی برنامه‌هایی برای بهینه شدن مصرف آب در این بخش اجرا کرده، اما به رغم در اولویت قرار گرفتن اصلاح روش‌های آبیاری و اختصاص اعتبارات بانکی به این امر، هنوز حجم قابل توجهی از مزارع و جالیزها در ساوه و زرندیه به روش سنتی و غرقابی آبیاری می‌شود.
فاجعه ادامه آبیاری غرقابی
خوشروزاده با فاجعه خواندن ادامه استفاده از روش‌های غرقابی در کشت طالبی، خربزه و هندوانه در ساوه و زرندیه با وجود تنش‌های آبی در این منطقه، گفت: نیاز به تقسیم کار مجدد و تغییر الگوی کشت محصولات متناسب با میزان تنش‌های آبی در هر منطقه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
به اعتقاد وی، الگوی کشت در هر منطقه‌ای باید بر اساس میزان منابع آب و شرایط خاک آن منطقه اجرا شود و از آنجا که طالبی، خربزه و هندوانه از محصولاتی هستند که در طول دوره رشد به آب زیادی نیاز دارند، بنابراین تولید این محصول با سبک آبیاری سنتی در ساوه و زرندیه که با تنش آبی روبرو است، به هیچ وجه توجیه اقتصادی و محیط زیستی ندارد.
وی در ادامه افزود: با کاهش بارش ها و افت قابل توجه سطح آب زیر زمینی در سال‌های اخیر در مناطق مختلف کشور، استفاده از روش‌های نوین آبیاری از جمله بهره‌گیری از مالچ پلاستیکی و روش نوار تیپ و سایر روش‌های بهینه سازی مصرف آب نسخه شفابخش در زمینه کاهش سهم بخش کشاورزی در مصرف آب منطقه است.
این فعال اجتماعی با اشاره به اینکه بخش قابل توجهی از سبد درآمدی کشاورزان شهرستان از کشت طالبی تامین می‌شود، افزود: در سیاستگذاری‌های آبی آینده در این زمینه لازم است علاوه بر در نظر گرفتن مصلحت کلان منابع آبی منطقه، امنیت شغلی و درآمدی کشاورزان زحمتکش هم در نظر گرفته شود و اگر قرار است فکری برای حفظ منابع محدود آبی منطقه شود، اول باید برای امنیت شغلی و در آمدی کشاورزان طالبی کار تدبیری اندیشیده شود.
خوشروزاده راهکار دیگر در زمینه تامین نیاز کشور به محصولات غیر استراتژیک مانند صیفی‌جات را واردات آن دانست و گفت: کشورهای خشک و نیمه خشک چاره‌ای جز واردات کالاهای آب‌بر نظیر طالبی و هندوانه ندارند و بسیاری از کشورها متناسب با دارایی منابع آبی خود، محصولات آب بر را وارد و منابع آبی خود را برای تولید محصولات راهبردی حفظ می‌کنند.
یک کارشناس ارشد آب نیز با اشاره به افزایش ۱۰ درصدی سطح زیر کشت طالبی در شهرستان ساوه که موجب برخی انتقادها شده است، گفت: منتقدین بر این باورند که با توجه به تشدید تنش آبی در سال جاری، افزایش سطح زیرکشت این محصول از ۲۵۰۰ هکتار در سال گذشته، به ۲۷۰۰ هکتار در سال جاری عمل صحیحی بشمار نمی‌رود زیرا طالبی جزو محصولات "آب بر" بشمار می‌رود.
"محمدرضا نعمتی" در ادامه به نیاز آبی این محصول اشاره کرد و خواسته منتقدین را تحدید یا ثابت نگهداشتن سطح زیرکشت آن به همان میزان سالیان دانست و به بیان راهکارهایی از قبیل کشت فراسرزمینی و نیز تغییر الگوی کشت و ... به عنوان پیشنهادات منتقدین پرداخت.
وی ضمن احترام به نقد و نظر منتقدین، از منظر کاملا بی‌طرف به موضوع نگریست و گفت: در همراهی و همسویی با جریان منتقد باید گفت که در مواقع خشکسالی و بحرانی، نمودار تولید در حوزه کشاورزی بایستی به سمت و سوی محصولات استراتژیک میل کند، بدان معنا که بایستی کشت محصولاتی در اولویت قرار گیرند که در حوزه مصرف داخلی، رکن اصلی سبد غذایی خانوارها را تشکیل داده یا در حوزه صادرات ارزآوری بالایی داشته باشند.
او افزود: بررسی سبد غذایی خانوارهای ایرانی، در حوزه کشت بهاره، تقدم کشت را بطور مستقیم متوجه محصولاتی از قبیل حبوبات، دانه‌های روغنی، سیب زمینی، گوجه فرنگی. پیاز و کشت ذرت علوفه ای (با هدف تامین گوشت قرمز) کرده و نقش و جایگاه طالبی در مقایسه با این محصولات چندان مشهود نیست.
مسئله آب، مسئله ای چندوجهی است
این کارشناس ارشد آب تصریح کرد: بنابراین افزایش سطح زیرکشت این محصول به میزان ۱۰ درصد نسبت به سال قبل آنهم با عنایت به نیاز آبی این محصول و تشدید تنش‌های آبی در سال جاری، امری منطقی قلمداد نمی‌شود. اما بیاییم از منظر دیگری به قضیه بنگریم زیرا مسئله آب، مسئله‌ای چند وجهی است که باید جمیع وجوه آن را در محاسبات و معادلات دخیل کرد.
وی ادامه داد: امروزه بحران آب صرفا محدود به سطح شهرستان ساوه نبوده بلکه تمامی گستره کشور را بطور مستقیم و غیرمستقیم درگیر خود کرده است. بحران آب از نحوه ورود ایران به فرآیند توسعه و نگاه ابزاری مدیران به آب سرچشمه گرفته و نقش خشکسالی چندان در آن مشهود نیست، اصرار بر تداوم کشاورزی سنتی و غیر منطبق با واقعیات سرزمینی، توسعه شهرنشینی و صنعت در مناطق مرکزی کشور در کنار عوامل دیگری از قبیل افزایش جمعیت، ارتقا سطح زندگی و افزایش مطالبات از بخش بهداشت، موجب رقم خوردن چنین وضعیتی در کشور شده است.
تصمیمات مقطعی، عامل ایجاد شرایط امروزی آبی کشور
نعمتی با بیان اینکه تصمیمات مقطعی بدون جامع اندیشی و آینده نگری، یکی از مهمترین عوامل رقم خوردن شرایط نامطلوب فعلی در حوزه آب است، گفت: یکروز برای تحقق شعار خودکفایی گندم، هزاران هکتار از مراتع کشور تبدیل به دیمزار شد و یکروز جهت تحقق رویای خودکفایی گوشت، اقدام به افزایش چند برابری دام در سطح مراتع کشور شد، که این دو عامل به تخریب شدید مراتع و کاهش میزان نفوذ آبهای حاصل از نزولات آسمانی به داخل زمین و افت شدید سطح آبخوانها و نیز تشدید فرسایش و فقر شدید منابع خاک مملکت منجر شد.
وی گفت: مشکلات اقتصادی برآمده از تنش‌هایی که در حوزه روابط بین‌الملل و خارج از مرزها بر کشور تحمیل شده نیز مزید بر علت شده و بحران آب را تشدید کرده است، کاهش ارزش پول و گران شدن نرخ کالا و خدمات موجب تحمیل فشار مضاعف بر منابع آب و خاک کشور می‌شود. اگر هر جامعه‌ای را متشکل از حوزه‌های مختلف و مرتبط با یکدیگر بدانیم، کوچکترین تنش وارده بر یک حوزه، تاثیر خود را در تمام حوزه‌ها به نمایش می‌گذارد.
نعمتی با اشاره به اینکه شهرستان ساوه و حوزه کشاورزی آن نیز به عنوان زیرمجموعه بسیار کوچکی از کل کشور، بی نصیب از چنین فراز و فرودها و تبعات منفی آن نیست، افزود: ضمن اینکه موقعیت جغرافیایی و صنعتی این شهرستان آن را به بارانداز جمعیتی هزاران خانوار مهاجر از اقصی نقاط کشور تبدیل کرده که همین امر به خلق معضلاتی همچون ترافیک، گرانی نرخ کالا و خدمات، افزایش قیمت مسکن و اجاره بها و... منجر شده که همگی در تشدید بحران آب و افزایش سطح زیر کشت موثرند.
رفع مشکل آب کشاورزی نیازمند جراحی عمیق است نه مُسکِن
وی افزود: بنابراین تجویز نسخه‌هایی از قبیل کشت فراسرزمینی، تحدید سطح و تغییر الگوی کشت، صرفنظر از امکان ناپذیری آن چیزی فراتر از خوراندن مُسکن نیست در حالیکه معضل آب نیازمند جراحی عمیق در سطح کلان مملکت است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه آب، پیشنهاد کشت فراسرزمینی در خصوص افزایش ۱۰ درصدی سطح زیرکشت طالبی در شهرستان ساوه، راهکاری است که امکان ناپذیری آن، کاملا مشهود و نمایان است، زیرا الزام کشاورز به کشت این محصول در نقطه دیگری از کشور خارج از اراده حاکمیت قرار گرفته و وجاهت قانونی نخواهد داشت ضمن اینکه کیفیت طالبی ساوه صرفا برگرفته از اقلیم این شهرستان نیست و نقش عوامل دیگری همچون اختصاصات خاک‌شناسی، کیفیت آب و... در آن نقش اساسی دارند، از طرفی یافتن منطقه‌ای مشابه شهرستان ساوه از نظر اقلیمی در کشور، خودبخود به معنای وجود معضل آب در همان نقطه خواهد بود، ضمن اینکه راهکار کشت فراسرزمینی منجر به تحمیل هزینه‌های جدید به کشاورز شده و موجب افزایش قیمت تمام شده این محصول و گرانی آن در بازار خواهد شد.
تحدید کشت طالبی و محصول جایگزین هم راهکار مناسبی نیست
وی افزود: تغییر الگوی کشت، راهکار دیگری است که منتقدان ارائه داده و خواستار تحدید سطح زیرکشت این محصول و سوق دادن کشاورزان به کشت محصول دیگری با نیاز آبی کمتر و عملکرد بالاتر در واحد سطح است. این راهکار نیز بنا به دلایلی راهکار مناسبی بشمار نمی‌رود زیرا کاهش سطح زیر کشت طالبی نیازمند معرفی محصول جایگزین به کشاورز است حال باید پرسید کدام محصول از منظر نیاز آبی، طول دوره رشد، عملکرد در واحد سطح، هزینه و... و قرار است جایگزین طالبی شود؟ و فرضا به شرط یافتن محصول جایگزین، آیا تحدید سطح زیر کشت طالبی و افزایش سطح زیرکشت محصول جایگزین منجر به افزایش شدید قیمت طالبی و تنزل شدید قیمت محصول جایگزین در بازار نشده و کشاورز و مصرف کننده را توامان متضرر نخواهد کرد؟ پاسخ متاسفانه مثبت است.
او بیان کرد: نباید از نظر دورداشت که سوق دادن یک کشاورز که چندین سال در حوزه کشت طالبی شاغل بوده و صاحب تجربیات ارزشمند و منحصر به فردی در کشت این محصول است به سمت کشت محصول جایگزین که هیچگونه تجربه‌ای در کشت آن ندارد قطعا موجب متضرر شدن او خواهد شد.
وی با بیان اینکه ثابت نگهداشتن سطح زیرکشت این محصول به همان میزان سال قبل، راهکار دیگر ارائه شده از سوی منتقدان است، گفت: اگر افزایش ۱۰ درصدی سطح زیرکشت این محصول در سال جاری و قیمت آن در بازار را در نظر بگیریم آنگاه باید بدنبال پاسخی برای این پرسش باشیم که عدم افزایش سطح زیر کشت این محصول در سال جاری آیا منجر به گرانتر شدن آن در بازار نمی‌شد؟ پاسخ قطعا مثبت است. ضمنا اگر گذری بر مراکز عرضه میوه و تره بار در سطح شهر داشته باشیم و قیمت میوه‌هایی از قبیل گیلاس، زردآلو، هلو، شلیل و ...را مشاهده کنیم، طالبی در زمره میوه‌ای سهل الوصول از حیث قیمت نمایان خواهد شد که تهیه آن برای مردم شهری که عمدتا در بخش کارگری و کارمندی شاغل هستند امکانپذیر خواهد بود و بنابراین ممانعت از افزایش تولید این محصول منجر به افزایش قیمت آن شده و امکان تهیه آن خارج از توان بسیاری از خانوارها قرار خواهد گرفت.
وی تصریح کرد: هرچند می‌توان با اتخاذ روش‌های نوین کشت و مدیریت آب، نسبت به کاهش مصرف آب و افزایش عملکرد در واحد سطح این محصول اقدام کرد تا نیازی به افزایش سطح زیر کشت نباشد و صد البته با حل بحران آب در سطح کلان مملکت، افزایش ۱۰ درصدی سطح زیرکشت یک محصول در یک شهرستان، موضوع چندان قابل اعتنایی نخواهد بود و به قول شاعر "ای سلیم آب ز سرچشمه ببند."
به گزارش ایسنا، تحقیقات فائو (سازمان کشاورزی ملل متحد) اعلام کرده است، ایران رکورددار تولید محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا در جهان است و متاسفانه بیشترین محصولات از این دست مانند هندوانه، طالبی، خربزه، گندم و ... در استان‌های کم آب و درگیر با پدیده خشکسالی کشور نظیر استان مرکزی، فارس، کرمان و ... کشت می‌شود و در استان مرکزی نیز بیشترین سطح کشت محصولات کشاورزی متوجه ساوه و زرندیه با کمترین میزان نزولات آسمانی است.
از اظهار نظرات کارشناسان حوزه کشاورزی و آب اینگونه استنباط می‌شود که علیرغم تنش‌های آبی، نمی‌توان در شرایط اقتصادی کشور و به ده‌ها دلیل دیگر از جمله معیشت و امرار معاش کشاورزان بی خیال کشت صیفی جات و محصولاتی نظیر طالبی، هندوانه و ... آن هم در شهر کم آبی نظیر ساوه شد که به نظر می‌رسد تا زمانی که زیرساخت‌های لازم برای ارتقای کشاورزی سنتی به نوین در ایران فراهم نشده باشد چاره‌ای جز این نیست. با این وجود باید کلاه خود را قاضی کنیم و لحظه‌ای با خود بیندیشیم که در چنین شرایطی که با بحران کمبود آب مواجه هستیم باید تا حدودی ترمز کشت محصولات آب بر را بکشیم و نه تنها سطح زیر کشت را افزایش ندهیم بلکه آن را محدودتر کنیم و مراقب باشیم که شاید برای آیندگان آبی نباشد.
انتهای پیام
