دهم تیرماه ۹۷ بود که با انتشار گزارشی با عنوان "اینجا سرطان می‌کارند" از وقوع یک فاجعه زیست محیطی در کشاورزی ساوه که ناشی از آبیاری اراضی کشاورزی با پساب فاضلاب بود گفتیم.
گرچه این گزارش با واکنش مسئولان سازمان محیط زیست کشور، وزارت بهداشت، وزارت جهادکشاورزی و حتی وزارت نیرو و مسئولان محلی برای جلوگیری از تداوم فاجعه زیست محیطی در حوزه کشاورزی ساوه همراه بود، اما کار به درستی به سرانجام نرسید و علیرغم اینکه گفته می شود، از تولید محصولات کشاورزی با استفاده از فاضلاب در این منطقه ممانعت بعمل می آید اما گاها اخباری مبنی بر انجام این کار غیرقانونی به گوش می رسد و برغم اینکه مسئولان جهادکشاورزی آبیاری مزارع با فاضلاب در منطقه زرباف را رد می کنند، اما بازدیدهای میدانی و مستمر خبرنگار ایسنا، حاکی از آبیاری با فاضلاب در این منطقه است.
البته بهره‌برداران به دلیل ترس از جمع آوری موتورهای آب و برخوردهای قانونی اقدام به استتار و پوشاندن کامل موتورهای پمپاژ آب کرده و پس از اتمام آبیاری اقدام به جمع آوری آن می کنند.
داستان سرطان کاری در ساوه به همین جا ختم نشد وایسنا پرده از یک فاجعه دیگر در کشاورزی ساوه برداشت و با انتشار گزارش "اینبار بالاجبار سرطان می‌کارند! " در ۲۱ آبان ۹۸ از رهاسازی فاضلاب شهری در جنوب شهر ساوه و در منطقه‌ای موسوم به "رودابان" خبر داد، جایی که روان‌آب‌ها و فاضلاب شهر ساوه که از ابتدای جاده روستای الوسجرد از محدوده شهری خارج شده و مستقیما وارد اراضی کشاورزی می‌شوند و فاجعه دیگری در حوزه کشاورزی را به بار می‌آورند.
کشاورزان مدعی بودند این بار با ورود فاضلاب به اراضی کشاورزی به همراه زباله‌هایی که اغلب پلاستیکی هستند، ناخواسته اقدام به کشت سرطان کنیم. که پیگیری ایسنا این ادعای کشاورزان رودابانی را تائید کرد و منجر به رسانه‌ای شدن معضل دیگری در شهر ساوه شد.
کشاورزان معتقد بودند که بی توجهی به مشکل رها شدن فاضلاب شهری در منطقه رودابان، به نوعی عامل سرطان‌کاری است.
این گزارش نیز همچون گزارش قبلی بازتاب زیادی در سطح کشور به همراه داشت تا جایی که منجر به واکنش از سوی یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و برخی مقامات وزارت‌خانه‌ای شد و پس از انتشار این گزارش با پیگیری فرماندار ساوه به منظور جلوگیری از تداوم فاجعه زیست محیطی، با صدور نامه‌ای تکالیف و وظایف هر دستگاه برای جلوگیری از تداوم این معضل زیست محیطی مشخص شد و برای اجرایی شدن این تکالیف قانونی و عملیاتی شدن وظایف دستگاههای اجرایی، جلسه شورای پیشگیری از وقوع جرم شهرستان نیز تشکیل شد.
دادستان عمومی و انقلاب شهرستان ساوه نیز از مسئولان مربوطه خواست که در یک بازه زمانی مشخص ضمن عمل به تکالیف قانونی خود کوتاهی‌های صورت گرفته در حوزه آلودگی منابع آبی کشاورزی در مناطق زرباف و رودابان را جبران کنند.
دادستان ساوه همچنین خواستار نظارت و برخورد قانونی دانشکده علوم پزشکی و جهادکشاورزی با کشاورزانی شد که اقدام به کشت محصولات کشاوزی با استفاده از فاضلاب می کنند.
با وجود ضرب الاجل دادستان ساوه و تشکیل جلسه شورای پیشگیری از وقوع جرم با موضوع پیشگیری از اختلاط فاضلاب با آب کشاورزی با حضور دستگاههای متولی امر اما مهلت تعیین شده برای اجرایی شدن مصوبات این جلسه نیز به اتمام رسید و متاسفانه واکنش مجریان مصوبات نیز که بیشتر احساسی به نظر رسید، فروکش کرد و تاکنون هیچ اقدام عملیات برای جلوگیری از تکرار این فاجعه زیست محیطی صورت نگرفته و بازدیدهای میدانی حاکی از بی تفاوتی مسئولان است، تا جایی که حبیب اله محلوجی که مالک بخش اعظمی از اراضی کشاورزی منطقه رودابان به مساحت ۲۰۰ هکتار است دو روز پیش در آخرین تماس تلفنی خود با ایسنا با صدایی لرزان و بغض در گلو گفت: با وجود پیگیری های شما خبرنگاران، اما همچنان فاضلاب شهر ساوه وارد اراضی کشاورزی ما می شود و با بارش باران حجم آبی که به این منطقه سرازیرمی شود سیلابی شده و هم تهدیدی برای اراضی کشاورزی است و هم سلامت آب سفره های زیرزمینی و چاه‌های آبی که در این منطقه حفر شده است را با نفوذ شیرابه‌های فاضلاب به خطر می‌اندازد. ما بارها به مسئولان نامه نگاری کردیم اما کو گوش شنوا.
آلودگی‌های زیست محیطی تاثیرگذار بر کیفیت محصولات کشاورزی همواره دغدغه متولیان سلامت در تمامی جوامع است و در این میان رهاسازی فاضلاب در زمین‌های کشاورزی شاید از نگاه مردم و دغدغه‌مندان حوزه سلامت گناهی نابخشودنی محسوب شود، گناهی که چندی است در مزارع جنوب و جنوب شرق ساوه بوقوع می‌پیوندد و متاسفانه در سایه بی توجهی و بی تفاوتی مسئولان استمرار دارد.
فاجعه سوم!
اما آنچه باعث نگارش این گزارش شد، معضل زیست محیطی دیگری است که با رهاسازی پساب صنعتی تصفیه شده بزرگترین شهر صنعتی کشور در اراضی کشاورزی و دشت پائین دست این منطقه صنعتی، بوجود آمده است و با وجود پیگیری‌های صورت گرفته برای جلوگیری از این معضل، متاسفانه تمامی اراضی گندم، جو و یونجه در پائین دست شهرصنعتی کاوه و در مجاورت شرکت پروفیل صفا با این آب که در بی خطر بودن یا نبودن آن اما و اگر وجود دارد، آبیاری می شود.
فعالیت افزون بر ۵۰۰ واحد صنعتی و تولیدی در شهر صنعتی کاوه منجر به تولید روزانه به طور میانگین ۱۰۰ لیتر بر ثانیه پساب صنعتی شده است که البته این میزان پساب با فعالیت حداکثری صنایع افزایش یافته و با تعطیلی آخر هفته یا کاهش ظرفیت تولید کاهش می یابد.
مشاهدات خبرنگار ایسنا در معیت معاون فنی و اجرایی جهادکشاورزی ساوه و کارشناسان مربوطه از منطقه، حاکی از آن است که پساب صنعتی مذکور از دو کانال هدایت شده و پس از انجام عملیات تصفیه در تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی کاوه و تجمیع آن در لاگون ذخیره نهایی برای بهره برداری در فضای سبز شهر صنعتی پمپاژ می شود.
تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی کاوه به عنوان اولین تصفیه خانه فاضلاب صنعتی به روش لجن فعال در سال ۱۳۷۵ با ظرفیت تصفیه آب تا ۳۰۰ لیتر بر ثانیه به بهره برداری رسیده است و در حال حاضر حدود ۱۰۰ لیتر در ثانیه پساب تصفیه شده در این مرکز با استفاده از ۵ ایستگاه پمپاژ، برای بهره برداری در فضای سبز و جنگل شهر صنعتی استفاده می شود.
به فعالیت تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی کاوه ایرادی وارد نیست و چه بسا اقدام ارزشمندی برای جلوگیری از بروز فاجعه زیست محیطی ناشی از رهاسازی پساب صنعتی به محیط زیست است اما آنچه بدان ایراد وارد است رهاسازی آب تصفیه شده مازاد بر نیاز فضای سبز و جنگل شهر صنعتی کاوه در دشت پائین دست از طریق جوی آب خاکی و روباز و هدایت آن به اراضی کشاورزی است که نمی توان گفت تهدیدی برای کشاورزی به شمار نمی رود چرا که مشاهدات عینی بیانگر آن است که دبی آبی که با طی کردن مسیری به طول حدود پنج کیلومتر به اراضی کشاورزی پائین دست این منطقه صنعتی وارد می‌شود با دبی آب خروجی از تصفیه خانه یکی نیست و آب وارد شده به گندم‌زارها به مراتب بیشتر از پساب رها شده از تصفیه خانه است در واقع پساب خروجی در طول مسیر با آب های آلوده دیگر ترکیب شده و در نهایت به خورد اراضی کشاورزی می‌رود.
فارغ از اینکه رهاسازی این پساب متعفن صنعتی در دشت مرکزی ساوه حتی اگر به صورت کامل تصفیه شده باشد یک معضل بدچهره زیست محیطی ایجاد کرده و ایجاد دریاچه‌های کوچک پساب صنعتی در جای جای اراضی پائین دستی ضمن انتشار بوی تعفن، منظره زشتی را بوجود آورده است، می توان گفت بر اساس تاکید کارشناسان جهاد کشاورزی هیچ توجیهی برای بهره برداری از این پساب در حوزه زراعت وجود ندارد و کشاورزان این منطقه حق ندارند از هر آبی برای آبیاری مزارع خود استفاده کنند. موضوعی که در گفتگو با یک کارشناس محیط زیست و مدرس دانشگاه بیشتر به ابعاد آن پرداختیم.
باز هم مدیریت غیراصولی اینبار در بخش پساب صنعتی!
دکتر جعفرخوشروزاده با بیان اینکه امروزه توسعه روزافزون صنایع باعث تولید مقادیر زیادی فاضلاب صنعتی در شهرهای مختلف بخصوص شهرهای صنعتی شده است، گفت: تخلیه این فاضلاب و پساب‌های صنعتی و عدم مدیریت درست آنها زیان‌های جبران ناپذیری به محیط زیست و سلامت انسان وارد می‌کند و آنچه در حال حاضر در شهر صنعتی کاوه مشاهده می‌شود یکی از موارد و مصادیق مدیریت غیر اصولی این پساب‌ها است که مصداق فاجعه است چراکه ضمن آلوده کردن محیط زیست می‌تواند سلامتی انسان و موجودات زنده منطقه را با خطرات جدی مواجه سازد.
وی افزود: استفاده از این پساب‌ها از سوی کشاورزان فاجعه‌ای بزرگتر و غیرقابل پذیرش است، چراکه این کار باعث ورود ترکیبات شیمیایی این پساب‌ها به چرخه مواد غذایی بخصوص گندم شده و می‌تواند خطری جدی برای سلامت شهروندان ایجاد کند.
تهدید امنیت غذایی روی مدار پساب
وی اضافه کرد: پساب خروجی از صنایع معمولا در خود مقادیر زیادی مواد سمی و فلزات سنگین دارند که با ورود به آبهای سطحی باعث آلودگی محصولات کشاورزی به برخی عناصر شیمیایی شده و با نفوذ به اعماق زمین، موجب غیر بهداشتی شدن منابع آب آشامیدنی هم می‌شوند. نمونه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد مردمی که در نقاط در معرض این پساب‌ها قرار داشته‌اند دچار انواع بیماری‌های عفونی، انگلی و سرطان شده‌اند.
خوشروزاده با تاکید بر اینکه زیان این پساب‌های صنعتی برای انسان و محیط زیست نیازی به استدلال و توجیه ندارد، گفت: آنچه در این زمینه مهم است یافتن راه حلی چند مرحله‌ای و بین بخشی برای حل این مشکل برای همیشه است.
چاره چیست؟
وی در بیان پیشنهادات چند مرحله‌ای خود، گام اول در این زمینه را توقف سریع و بدون مسامحه استفاده از این پساب‌ها برای مصارف کشاورزی دانست و گفت : در سریع‌ترین وقت ممکن مرجع قضایی باید مانع ادامه این کار شود چرا که این کار مصداق عینی نقض ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی است که بر اساس آن هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیربهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابانها و کشتار غیر مجاز دام، استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.
او گام فوری بعدی در این زمینه را ورود متولیان بخش کشاورزی به تامین آب مورد نظر کشاورزان منطقه دانست و افزود : از طریق مدیریت بهینه مصرف آبهای موجود و اجرای طرح‌های آبیاری قطره‌ای و نیز اختصاص حق‌آبه کشاورزان منطقه می‌توان تا حدودی مانع ادامه روند استفاده از پساب‌های صنعتی شهر صنعتی از سوی برخی کشاورزان منطقه شد.
وی اضافه کرد : متاسفانه منابع آبی در شهرستان عادلانه توزیع نمی‌شود و بسیاری از کشاورزان که در گذشته به صورت عرفی و سنتی از منابع آبی بهره می‌گرفتند از این حق محروم شده اند و کار بجایی کشیده که باید آب اصلی به صنایع تزریق شود و پساب آن نصیب کشاورزان شود و این عادلانه نیست و باید در این زمینه تدابیری اندیشید.
این فعال اجتماعی، مسئولیت اصلی مدیریت این پساب‌ها را برعهده تولیدکنندگان آن یعنی واحدهای صنعتی مستقر در شهر صنعتی کاوه دانست و گفت : مدیریت شهر صنعتی کاوه در این زمینه مسئولیت مستقیم داشته و ضرورت دارد که با در نظر گرفتن تدابیر کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت با انجام اقداماتی، محیط زیست و سلامت عمومی جامعه را از گزند پساب‌های صنعتی مورد نظر نجات دهند. حتی می توان واحدهای صنعتی را مجاب به مدیریت پساب تولیدی خود کرد.
از نظر دکتر خوشروزاده آنچه در کوتاه مدت باید از سوی مدیریت شهر صنعتی کاوه با همکاری واحدهای تولیدی و صنعتی صورت گیرد هدایت این آبها از طریق کانال کشی مناسب و ایجاد مخازنی است که به علت ویژگی غیر قابل رسوخ می‌توانند در کوتاه مدت از ورود و جذب پساب به خاک و آبهای سطحی منطقه جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: گام دیگری که در میان مدت می‌تواند در دستور کار قرار گیرد اقدامات پیشادفعی این پساب‌ها در واحدهای صنعتی است که در بسیاری از نقاط جهان استفاده می شود. به این صورت که این واحدها باید ملزم شوند که متناسب با نوع فعالیتی که می‌کنند و نوع آلودگی که در پساب های آنها وجود دارد از فیلترینگ داخلی بهره بگیرند و مانع ورود مواد خطرناک به پساب خروجی از واحد خود شوند.
از نظر دکتر خوشروزداه آنچه می‌تواند در بلند مدت و برای همیشه این مشکل را حل کند ایجاد واحد تصفیه‌خانه بسیار مجهز پساب‌های صنعتی در مجاورت شهر صنعتی کاوه و مدیریت کامل پساب تصفیه شده است که می‌تواند این مشکل را یک بار برای همیشه حل کند. پساب‌های صنعتی می‌توانند در این واحد تصفیه و مجددا به چرخه مصرف صنعتی وارد شوند و از رهاسازی آنها در دشت جلوگیری شود.
سرمایه گذاری جذاب و پولساز
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در این زمینه از سوی بخش خصوصی می‌تواند بسیار جذاب و پولساز باشد گفت : این پساب‌ها هر چند به ظاهر یک تهدید به شمار می‌آیند اما با ایجاد واحد تصفیه خانه مدرن در این بخش، همین پساب‌های تهدید کننده تبدیل به فرصتی می‌شوند و ضمن سودآوری قابل توجه برای سرمایه گذار، باعث صرفه جویی قابل توجهی در مصرف آب در بخش صنعتی شهرستان خواهند شد.
دکتر خوشروزاده با اشاره به اهمیت این موضوع و بین بخشی بودن آن بر ضرورت ورود فرمانداری به حل این مشکل تاکید کرد و گفت : لازم است کارگروهی متشکل از بخش‌های ذی مدخل در موضوع از جمله فرمانداری، دادگستری، جهاد کشاورزی، محیط زیست، مدیریت شهر صنغتی کاوه و نمایندگان واحدهای صنعتی دارنده پسآب صنعتی تشکیل شود و با اتخاذ تصمیمات جدی تا به سرانجام رسیدن مسئله به کار خود ادامه دهد.
به گزارش ایسنا، متولی اصلی نظارت بر نحوه عملکرد تصفیه‌خانه‌ها و پساب خروجی از آنها و نیز مدیریت پس از تولید بر عهده محیط زیست است و از آنجا که اما و اگر در سالم بودن یا آلودگی پساب تولیدی تصفیه خانه شهرصنعتی کاوه وجود داشت در گفتگویی با رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان ساوه به این موضوع پرداخته شد.
خروجی تصفیه خانه و ورودی پساب به زمین های کشاورزی در راه آزمایشگاه
سیدعلی دعایی لنگرودی به بازدید اخیر کارشناسان محیط زیست شهرستان از تصفیه خانه شهرصنعتی کاوه اشاره کرد و افزود: در جریان این بازدید از خروجی تصفیه خانه و نیز از نقاطی که پساب صنعتی برای آبیاری مزارع پائین دستی بهره برداری می‌شود نمونه برداری شد و برای اعلام نتیجه در خصوص آلوده بودن یا نبودن به آزمایشگاه اداره کل محیط زیست استان مرکزی ارسال شد.
وی با بیان ابنکه منتظر اعلام نتیجه این آزمایش هستیم گفت: سیستم‌های تصفیه‌خانه دارای سیستم پردازش آنلاین هستند و در تصفیه خانه شهر صنعتی کاوه نیز برخی پارامترها به صورت آنلاین و لحظه‌ای پایش می‌شود و طبق قوانین خوداظهاری هر سه ماه یکبار توسط آزمایشگاه معتمد محیط زیست استان مرکزی از پساب تولیدی نمونه برداری شده و پارامترهای تعریف شده و مدنظر مورد پایش قرار گرفته و نتیجه اقدامات به محیط زیست شهرستان تا هفته آینده اعلام می‌شود.
وی به انجام آزمایش‌های فصلی در دو هفته گذشته و پایش پارامترهای زیست محیطی این تصفیه خانه اشاره کرد و افزود: تا این لحظه نتیجه آزمایشی که دو هفته پیش از تصفیه خانه شهرصنعتی کاوه انجام شده به محیط زیست شهرستان اعلام نشده است. بازدیدهای سرزده از تصفیه خانه شهر صنعتی کاوه بیانگر آن است که سیستم تصفیه در مدار بوده و مشکل خاصی از نظر تصفیه پساب تولیدی شهر صنعتی ندارد.
رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان ساوه در خصوص بهره برداری از پساب تصفیه خانه برای مصارف کشاورزی و کشت محصولاتی نظیر گندم، جو و ... گفت: طبق استاندارد محیط زیست بهره برداری از پساب صنعتی تصفیه خانه برای اراضی کشاورزی غیرمثمر مجاز و برای بهره برداری از اراضی مثمر ممنوع است.
جهاد کشاورزی استاندارد تعریف می کند
وی ادامه داد: بهره‌برداری از پساب صنعتی تصفیه شده در اراضی کشاورزی و باغات مثمر منوط به اعمال نظر و در نظرگرفتن استانداردهای جهادکشاورزی است. به عبارتی هرگونه پسابی که بخواهد بعداز تصفیه به مصرف کشاورزی برسد باید منطبق با استاندارهای محیط زیست و جهادکشاورزی باشد. طبق قانون حفاظت از خاک، جهاد کشاورزی باید در این زمینه استانداردهای لازم را تعریف کند و در خصوص سلامت و امنیت غذایی نیز از ظرفیت نظارتی دانشکده علوم پزشکی استفاده می شود.
وی در خصوص رهاسازی پساب صنعتی تصفیه خانه شهرصنعتی کاوه در دشت ساوه و تاثیرات منفی آن بر آب های زیرزمینی و چاه های جاذب روستاهای پائین دستی نیز گفت: اگر پساب رها شده در رنج استانداردهای محیط زیست باشد مشکلی در رهاسازی آن وجود نداشته و تبعات منفی متاثر از نفوذپذیری بر خاک را نخواهد داشت و در غیر این صورت میزان خطر آن بستگی به عواملی نظیر پوشش گیاهی منطقه، نوع خاک و ... دارد.
به گفته دعایی لنگرودی، قدرت نفوذ پذیری خاک است که می‌تواند در میزان و نحوه آلودگی متاثر از نفوذ پساب صنعتی تاثیرگذار باشد که همه این موارد باید رصدو پایش دقیق شود تا بتوان گفت چه میزان در آلودگی خاک تاثیرگذار خواهند بود.
همانطورکه رئیس محیط زیست ساوه اشاره کرد، طبق قانون حفاظت از خاک، اداره جهاد کشاورزی باید در خصوص بهره‌برداری پساب صنعتی تولیدی تصفیه خانه برای مصارف کشاورزی مثمر استانداردهای لازم را تعریف کند و مدیر جهادکشاورزی ساوه می گوید محیط زیست باید آنالیز پساب تولیدی را طی گزارش جامع و مشروح به جهادکشاورزی اعلام کند و پس از آن نسبت به بهره‌برداری از این پساب از سوی کارشناسان آب و خاک جهادکشاورزی تصمیم گیری شود.
حسن شریفی تصریح کرد: ملاک عمل در بهره برداری از پساب تصفیه شده فاضلاب و صنعت نظریه کارشناسی محیط زیست براساس نتیجه آزمایشات صورت گرفته است.
شهر صنعتی کاوه به راهکار جهاد کشاورزی روی خوش نشان نمی دهد
وی با تاکید بر اینکه مطابق استانداردهای کشاورزی، کشاورزان مجاز به بهره برداری از پساب صنعتی تصفیه شده برای کشت محصولات مثمر نیستند، اظهار کرد: مدیریت جهادکشاورزی در سالهای گذشته با مکاتباتی که با مدیریت شهر صنعتی کاوه به منظور جلوگیری از رهاسازی پساب صنعتی در اراضی کشاورزی بعمل آورده است از این مجموعه درخواست کرده تا پساب تولیدی در اختیار یک سرمایه گذاری که از سوی جهادکشاورزی معرفی می شود قرار گیرد تا این سرمایه گذار بتواند با کشت درختان غیرمثمر از طریق استفاده از منابع آبی پساب صنعتی یک کارگاه تولید چوب راه اندازی و ضمن مدیریت پساب رهاسازی شده اشتغال قابل توجه مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند.
وی تاکید کرد: پساب صنعتی و فاضلاب با هر درصدی از آلایندگی برای بهره برداری در صنعت چوب مجاز است ولی متاسفانه با وجود پیگیری‌های جهادکشاورزی برای فعالیت سرمایه گذار در این حوزه تاکنون همکاری لازم صورت نگرفته است.
وی خواستار جلوگیری از ورود پساب صنعتی به اراضی کشاورزی پائین دست شهر صنعتی کاوه شد و افزود: با وجود اخطارهای مکرر به منظور عدم بهره برداری از پساب در اراضی کشاورزی اما متاسفانه سطح وسیعی از اراضی این منطقه به کشت گندم، جو و ... با استفاده از پساب صنعتی با آبی که رنگ و بوی نامتعارف دارد اختصاص یافته است که قطعا با پارامترهای زیست محیطی مغایرت دارد.
مدیر جهادکشاورزی در ادامه گفت: باید مدیریت شهر صنعتی مجاب به احداث کانال و لوله گذاری به منظور هدایت پساب تولیدی پس از تصفیه و تجمیع آن در سپتینگ شود و آب ذخیره شده برای مصارف کشاورزی غیرمثمر، استفاده در فضای سبز و جنگل یا حتی انتقال به صنایع با نیاز آبی بالا شود.
استفاده از پساب صنعتی تصفیه شده در کشاورزی مثمر ممنوع
وی بیان کرد: پساب تصفیه شده با وجود برخورداری از استانداردهای زیست محیطی به هیچ وجه برای آبیاری محصولات زراعی مناسب نیست. مجموعه جهادکشاورزی با رهاسازی پساب صنعتی در دشت ساوه مخالف است چرا که علاوه بر بهره برداری در حوزه کشاورزی که تهدیدی برای سلامت و امنیت غذایی مردم است، احتمال دارد مورد استفاده دام‌های سبک منطقه قرار گیرد که روزانه در این منطقه توسط دامداران برای چرا آورده می‌شوند.
به گفته شریفی رهاسازی پساب صنعتی در منطقه پائین دست شهرصنعتی کاوه تهدید جدی برای چاه های آب به دلیل نفوذپذیری در خاک و اراضی کشاورزی روستای "والمان" و مناطق نظیری "سرشکاف، گچکان" و ... به شمار می‌رود و باید هر چه سریعتر این معضل زیست محیطی برطرف شود و بهترین راهکار بهره برداری از پساب در صنعت تولید چوب است.
وی تصریح کرد: قطعا اگر پساب تولیدی تصفیه خانه شهرصنعتی کاوه دارای استاندارهای لازم بود و از پارامترهای لازم برای بهره‌برداری در حوزه‌های گوناگون برخوردار بود اجازه رهاسازی حتی یک قطره از پساب را نمی‌دادند و به هر شکل ممکن به مصارف صنعت، فضای سبز و ... می‌رسید. این پساب به دلیل بوی تعفن و رنگ نامتعارف به هیچ دردی نمی‌خورد.
شهر صنعتی کاوه چه می گوید؟
با این تفاسیر انگشت اتهام به سمت و سوی مدیریت شهرصنعتی کاوه نشانه رفته است. براین اساس در گفت و گو با یک مسئول ابهامات موجود را بررسی کردیم تا راهکار اساسی برای برون رفت از این معضل اندیشیده شود.
معاون امور شهری شرکت شهرصنعتی و منطقه ویژه اقتصادی کاوه گفت: رشد بیش از حد جمعیت، نیاز به آب را برای ارتقاء سطح بهداشت عمومی، توسعه کشاورزی و صنعت بیش از گذشته افزایش داده است. در حال حاضر که بیشتر کشورها با کمبود آب مواجه هستند دو عامل انتقال آب از راه دور و توجه به نمک زدایی از آب های شور مورد توجه قرار گرفته است. تکنولوژی های نمک زدایی از آب های شور در دنیا هنوز در حدی نیست که بتوان به صورت اقتصادی از آبهای شور تمام مصارف زندگی را تأمین کنیم.
رضا عبدالکریمی افزود: یکی از مهمترین منابع آبی که از دیر باز برای رفع کمبود آب اجتماعات دردنیا مورد توجه قرار داشته استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده است. وقتی آبی با کیفیت و مشخصات بهتر در اختیار نباشد، می توان از آبهای با کیفیت نازلتر استفاده کرد و معمولاً اینگونه آبها را از فاضلاب تصفیه شده به دست می‌آورند.
وی مهمترین مصارف مجدد فاضلاب تصفیه شده را مصارف کشاورزی، صنعتی، تغذیه مصنوعی آبهای زیر زمینی، پرورش ماهی و امور تفریحی عنوان کرد و افزود: مصرف مجدد فاضلاب تصفیه شده در موارد غیر شرب فوائدی نظیر کاستن از محدودیت منابع آب، تقلیل بار آلودگی آبهای دریافت کننده فاضلاب و در نتیجه استفاده بهتر و بیشتر از این آبها و تأمین آب در مواردی که می توانیم از آبهای با کیفیت نازلتر استفاده کنیم را خواهد داشت.
وی گفت: شهر صنعتی کاوه در منطقه‌ای احداث شده که با آب و هوای گرم و خشک، منابع آبی آن (با توجه به خشکسالی‌های چند سال اخیر) بسیار محدود بوده و برداشت بی رویه از سفره‌های موجود در منطقه، سطح آب این سفره‌ها را به شدت کاهش داده و بر روی کیفیت آب خام برداشتی نیز تأثیر گذاشته است.
عبدالکریمی افزود: براین اساس از زمان راه اندازی تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی، استفاده مجدد از پساب تصفیه شده بطور جدی پیگیری و نهایتا با ایجاد یک خط انتقال برگشت پساب که با هزینه بسیار سنگین احداث شده، از تابستان سال ۱۳۸۳ این خط مورد بهره برداری قرار گرفته است و آب مورد نیاز جهت آبیاری پارک جنگلی از محل تصفیه خانه به پارک جنگلی پمپاژ می شود. موارد مصرف این آب در مرحله اول آبیاری فضای سبز شهر صنعتی و در مراحل بعد تأمین آب واحدهای صنعتی نیازمند آب است.
وی با بیان اینکه سالیان زیادی است که از پساب تصفیه شده برای آبیاری گیاهان استفاده می شود و مصرف آن بالاخص در مناطق کم آب رو به افزایش است، افزود: فاضلاب تصفیه شده در صورتی می‌تواند به عنوان یک منبع آب قابل استفاده شود که تدابیر لازم اتخاذ شده و تأثیر دراز مدت آن روی کل منبع آب از نظر افزایش شوری، مواد غذایی گیاهی و عناصر کمیاب منظور شود در صورتی که فاضلاب تصفیه شده تحت یک مدیریت صحیح مورد بهره برداری قرار گیرد، مواد غذایی و عناصر کمیاب موجود در آن می‌تواند به عنوان یک سرمایه در کشاورزی به شمار رود.
او ادامه داد: در یک تصفیه خانه فاضلاب صنعتی رعایت نکردن استانداردهای تعریف شده منجر به تغییرات شدید در این مشخصات شده و باعث غیر قابل استفاده شدن فاضلاب تصفیه شده می‌شود و مهمتر از آن کار تصفیه را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند و در صورت ادامه تخلیه آلودگی بالا، منجر به از کار افتادن تصفیه خانه می‌شود. در سالهای گذشته قسمت عمده پارک جنگلی با پساب تصفیه شده از تصفیه خانه شهر صنعتی آبیاری شده است.
وی گفت: علیرغم تمام مشکلات ناشی از بی توجهی بعضی ازصنایع مستقر در شهر به استانداردهای تعیین شده ورودی فاضلاب خوشبختانه تمامی این مشکلات را که بعضا با اخطار برای شرکت‌های خاطی همراه بوده، پشت سر گذاشته و توانستیم این مدت را با کمترین مشکل آبی پشت سربگذاریم ولی تخلیه پساب‌های شدیدا آلوده توسط بعضی از صنایع مشکلاتی را برای تصفیه خانه بوجود آورده و عملا عملیات تصفیه را مختل و آب استحصالی از پساب را غیر قابل استفاده می‌کند.
این مقام مسئول در شهر صنعتی کاوه در ادامه در خصوص پساب تصفیه شده فاضلاب شهر صنعتی کاوه و رهاسازی آن که موضوع اصلی این گزارش است گفت: تصفیه خانه فاضلاب مرکزی شهر صنعتی از سال ۱۳۷۶ عهده دار تصفیه فاضلاب بالغ بر ۶۰۰ واحد صنعتی، خدماتی و مناطق مسکونی شهر صنعتی بوده و به عنوان یکی از افتخارات زیست محیطی استان مرکزی به صورت دائمی توسط آزمایشگاه های معتمد سازمان حفاظت محیط زیست به منظور تطابق مشخصات پسآب تصفیه شده با استانداردهای زیست محیطی تحت نظارت است.
وی بیان کرد: بر اساس قانون، شرکت شهر صنعتی کاوه صرفا وظیفه دارد فاضلاب واحدهای محدوده شهر صنعتی را در حد استاندارد تعیین شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست تصفیه و در محیط‌هایی که قانون تعیین کرده است، رها سازی کند.
وی ادامه داد: با واگذاری اراضی ضلع شرقی آزادراه تهران - ساوه به شرکت لوله و پروفیل صفا، پسآب تصفیه شده این تصفیه خانه که قبلاً در امتداد سیل بند احداثی به بیابان‌های اطراف منتقل می‌شد با انسداد این مسیر به ناچار و بدون دخالت این شرکت به اراضی ضلع جنوبی این واحد تولیدی منتقل و شدیدا با استقبال کشاورزان این ناحیه مواجه شد به نحوی که در مراجعات مکرر به این شرکت در فصول گرم سال، تقاضای افزایش رهاسازی پساب تصفیه شده را داشته‌اند.
عبدالکریمی افزود: شکایات اخیر مطرح شده در خصوص پسآب تصفیه خانه مربوطه به روان آبهای سطحی حاصل از بارش‌های اخیر بوده و به همان دلیل که ذکر شد به سبب انسداد مسیر ضلع شرقی سیل بند و انتقال حجم قابل ملاحظه‌ای از سیلاب‌های فصلی به پایین دست سیل بند در محدوده ضلع جنوب شهر صنعتی و اراضی ضلع جنوب واحد تولیدی شرکت صفا در یک سال اخیر، زمینه اعتراضات کشاورزان ایجاد شده است.
وی گفت: بر این اساس شرکت شهر صنعتی کاوه نه تنها به تمامی مسئولیت‌های قانونی خود عمل کرده بلکه با رهاسازی بخشی از این پسآب تصفیه شده و تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست، علیرغم نیاز شدید فضای سبز شهر صنعتی در فصول گرم سال، به منظور رفع نیاز کشاورزان منطقه، در راستای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی خود سعی کرده در حد امکان، موجبات رضایت آنها را در مواقع کم آبی فراهم کند.
عبدالکریمی معتقد است، مروری بر آمار سطح آبهای زیرزمینی منطقه نشان می دهدکه به برکت وجود تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی کاوه، چاه‌های آب اطراف این تصفیه خانه نه تنها در سال های اخیر با کاهش سطح مواجه نبوده‌اند بلکه بر خلاف سایر چاه‌های دشت ساوه بیلان مثبت داشته‌اند.
به گزارش ایسنا، داستان سرطان کاری ظاهرا در ساوه به عنوان قطب کشاورزی استان مرکزی دنباله‌دار است و تمامی ندارد و مانند سریال ها و مجموعه‌های تلویزیونی هر از گاهی ابعاد دیگر و تازه‌ای به خود می‌گیرد.
گرچه در بهره برداری از پساب صنعتی شهر صنعتی کاوه اما و اگر وجود دارد و اثبات سالم بودن پساب بسته به آزمایشات محیط زیست و سنجش پارامترهای زیست محیطی است، اما اگر نتیجه آزمایش صورت گرفته اعلام شود و بهره‌برداری از این پساب بطور قطع ممنوع و تهدیدی برای سلامت مردم بشمار رود داستان سرطان کاری در ساوه وارد فاز دیگری خواهد شد و سومین فاجعه در کشاورزی سرزمین یاقوت‌های سرخ پس از "باغ زرباف" و "رودابان" اینبار در اراضی پائین دست شهرصنعتی کاوه و منطقه "والمان" بوقوع خواهد پیوست.
گرچه به نظر می‌رسد با بی تفاوتی مسئولان نسبت به تعیین تکلیف قطعی این مشکل در ساوه که قطب کشاورزی استان مرکزی است می توانیم حتی منتظر وقوع فاجعه چهارم یا حتی فاجعه‌های دیگری در بخش کشاورزی این شهرستان در نتیجه کشت محصولات زراعی با فاضلاب و پساب باشیم.
مجددا تاکید می‌شود، نتیجه آبیاری محصولات کشاورزی با پساب‌های صنعتی و فاضلاب، آلوده شدن محصول به فلزات سنگینی نظیر سرب، نیترات، کادمیوم و ... است و بخش زیادی از مصرف کنندگان اینگونه محصولات را در معرض ابتلا به سرطان، نازایی، بیماری‌های ریوی و میکروبی قرار می‌دهد و جلوگیری از رهاسازی پساب، ایجاد کانال برای هدایت آب، بهره برداری در حوزه صنعت و تامین نیاز فضای سبز شهر ساوه و تولید درختان غیرمثمر مهمترین اقدام برای پیشگیری از گسترش این معضل زیست محیطی است.
ارزش اقتصادی پساب فاضلاب هم نکته جدیدی نیست که تاکنون نشنیده باشیم، استفاده اقتصادی از این مایع بدبو و بدقیافه برای تولید ثروت تجربه ای است که کشورهای پیشرفته سالهاست آنرا معرفی و از آن بهره برداری کرده اند، اما در کشور ما درصد استفاده مفید از این تجربیات به حدی پایین است که گفتنی نیست و این طلای بدقیافه نه تنها هرز می رود که به جای اینکه راهی پیش پای توسعه بگذارد، در بسیاری از موارد باری بر دوش آن شده است.
