استعداد زمین های کشاورزی زرندیه برای تولید پسته سبب شد که در سالهای اخیر کشت وسیع باغات به یکی از اصلی ترین مشاغل ساکنان منطقه تبدیل شود به گونه ای که اکنون سطوح زیر کشت پسته به مرز ۱۰ هزار هکتار افزایش یافته و افزون بر ۸۰ درصد از ظرفیت تولید این محصول در استان مرکزی را نیز به خود اختصاص داده است.

انواع پسته کله قوچی، فندقی، اکبری و علی آقایی با کیفیت مرغوب و البته به صورت ارگانیک در زرندیه تولید می شود و کم کم محصول این منطقه با یافتن هویتی مستقل خود را از زیر چتر سایر برندها از جمله رفسنجان بیرون کشیده و کار به ثبت جهانی برند پسته ارگانیک زرندیه و صادرات سودآور منتهی می شود ضمن اینکه ظرفیت تولید ۲ تن و ۲۰۰ کیلوگرم محصول در هر هکتار از سطوح باغی در این شهرستان قابل تحقق است.
هرچند سالهاست پسته مرغوب زرندیه از طریق سایر استانها و با برند دیگر مناطق کشور بسته بندی و صادر می شود اما در سالهای اخیر تلاش های زیادی برای شناسنامه دار کردن برند زرندیه و صدور این محصول به کشورهای اروپایی، آسیای شرقی، حوزه خلیج فارس و خاورمیانه در حال انجام است.
مسئولان استان مرکزی و شهرستان زرندیه بهترین راه حل را در ایجاد پایانه ویژه صادرات پسته که دارای بخش هایی چون انبار فنی، سردخانه، پایگاه هواشناسی، مرکز جمع آوری و بسته بندی پسته، خط ترمینال، آزمایشگاه تجزیه آب و خاک و مرکز خدمات مکانیزاسیون است، یافته اند.

 در همین راستا از سال ۱۳۸۵ کلنگ احداث پایانه صادراتی پسته در زرندیه در کیلومتر ۵۵ اتوبان تهران به ساوه محل تلاقی استانهای تهران، قزوین، مرکزی و قم که از کانون های تولید پسته کشور هستند، به زمین زده شد و در مرحله نخست ۱۷ هکتار زمین به این طرح اختصاص یافت و در مرحله دوم نیز تا ۴۰ هکتار ارتقا یافت.

 اما به نظر می رسد مشکلاتی که عمدتا از ناحیه تحریم های ظالمانه علیه کشورمان و بروز مشکل برای گشایش حساب های مالی بین المللی (ال.سی) پیش آمده، سبب کند شدن روند تکمیل این طرح و رسیدن آن به خط پایان شده است که اتمام آن به اهتمام جدی مسئولان کشور و استان مرکزی نیاز دارد.

از سویی نزدیکی زرندیه به فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و پایتخت، دسترسی به خط راه آهن، آزادراه تهران - ساوه و همدان و تولید سالانه بیش از ۱۲ هزار تن محصول در این شهرستان با احتساب پسته تولیدی استانهای همجوار ایجاد پایانه صادراتی پسته را به طرحی با توجیه اقتصادی بالا تبدیل کرده است.

تحریم ها؛‌ مانع پیشرفت پروژه

رئیس هیات مدیره تعاونی پسته کاران استان مرکزی که در عین حال از سرمایه گذاران طرح پایانه صادراتی نیز می باشد به ایرنا،‌گفت:‌ عملیات احداث این پروژه از سال ۱۳۸۵ در زمینی به مساحت ۱۷ هکتار و با سرمایه گذاری جمعی از پسته کاران آغاز شد.

«محمود بارانی» اظهار داشت: مشکل و مانع اصلی برای تکمیل و راه اندازی نهایی این پایانه مربوط به تحریم های ظالمانه علیه کشور و بروز مشکلاتی برای تبادل پول و ارز و گشایش حساب های ال.سی است و در حوزه داخلی مشکل چندانی نداریم.

بارانی گفت: در شرایط کنونی هم که ویروس کرونا در جهان و کشورمان شیوع پیدا کرد، با مشکل بسته شدن مرزها و ترانزیت هوایی و زمینی برای صدور محصول مواجه هستیم ضمن اینکه اغلب شرکت های بیمه گر نیز در این وضعیت تمایلی به بیمه کردن محموله های صادراتی پسته ندارند.

 به گفته او قبل از کرونا هم به دلیل تحریم های ناعادلانه امریکا علیه ایران، امکان گشایش حساب ال.سی در بانک های بین المللی از بین رفت و اکنون هم شرکت های باربری حاضر به نقل و انتقال پسته صادراتی زرندیه نیستند و اغلب کشورها هم اجازه تردد کامیون از خاک خود را نمی دهند.

 رئیس هیات مدیره تعاونی پسته کاران استان مرکزی گفت: در شرایط فعلی از مسئولان انتظار داریم برخی مشکلات داخلی که در اختیار آنها قرار دارد را رفع کنند و با توجه به اینکه قرار است در ماههای آینده مرز برخی کشورها از جمله آلمان باز شود، می توانیم نسبت به از سرگیری روند صادرات پسته زرندیه اقدام کنیم.

وی گفت: با اینکه این پایانه هنوز راه اندازی نشده است اما برای شرکتی که فعالیت خود را رسما آغاز نکرده مالیات وضع شده که البته این مشکل به دلیل اشتباه حسابدار اتحادیه شرکت ها در ارزشیابی ایجاد شد که چندان نگران کننده نیست و قابل رفع است.

پسته جایگزینی برای نفت

این فعال حوزه صادرات پسته در مورد شرایط کنونی جهانی و کاهش بی سابقه نرخ نفت نیز بر این باور است که می توان با روی آوردن به صادرات غیرنفتی از جمله محصول پسته ایران که دارای برندهای خوشنام در جهان است و مشتریان خاص خود را دارد، وابستگی اقتصاد کشور به نفت را کاهش دهیم.

بارانی اظهار داشت: اکنون شرایطی پیش آمده که در دنیا برای نفت مشتری چندانی وجود ندارد اما از آنجا که تولید پسته از توانمندی و تخصص های خدادادی و بالفعل ایران محسوب می شود و بازار جهانی این محصول نیز کشش بالایی دارد، می توانیم با برنامه ریزی بلندمدت و توسعه باغات برای دهه های آینده روی صادرات و توان ارزآوری این محصول سرمایه گذاری و حساب ویژه ای داشته باشیم.

وی گفت: پسته محصولی ایرانی و استراتژیک است و در کنار توسعه کشت باغات باید برای صادرات و بازاریابی آن هم چاره اندیشی کنیم زیرا تنها ۱۵ درصد از پسته تولیدی در ایران به مصرف داخلی می رسد و ۸۵ درصد از آن جنبه صادراتی دارد و باید روانه بازارهای جهانی شود.

وی اظهار کرد: در صورت تکمیل و راه اندازی نهایی پایانه صادراتی پسته و طبق ارزیابی ها امکان ارزی آوری حاصل از صادرات این محصول تا بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در سال قابل تحقق است زیرا امکان صادرات سالانه تا ۲۰ هزار تن محصول پسته زرندیه و استان های البرز، قزوین، مرکزی و قم نیز از این پایانه امکانپذیر است.

وی اظهار کرد: هدف این است که این پایانه با توجه به نزدیکی به فرودگاه امام و امکان استفاده از خدمات صادرات هوایی و همچنین دسترسی به خط ریلی و شاهراه های ارتباطی با نقاط مختلف کشور به عنوان مرکزی برای صادرات پسته در ایران تبدیل شود.

بارانی تاکید کرد: ۸۰ درصد از پسته استان مرکزی در شهرستان زرندیه تولید می شود و در چشم انداز فاز دوم پایانه صادراتی پسته این منطقه که تا ۴۰ هکتار وسعت خواهد داشت، امکاناتی از قبیل گمرک و آزمایشگاه تخصصی نیز دیده شده است.

رئیس هیات مدیره تعاونی پسته کاران استان مرکزی اظهار کرد: از آنجا که پسته ارگانیک زرندیه در جهان دارای مرغوبیت و شهرت خاصی است و در سیستم گمرک همه کشورها برند پسته زرندیه ثبت شده است، تلاش ها برای ثبت برند این محصول که خاستگاه جهانی انجام شد و اکنون محصول این شهرستان را در جهان با عنوان «مزرعه ارگانیک بارانی» (Barani Org ۴) می شناسند. 

به گفته بارانی در فاز نخست امکان اشتغال ۲۵۰ نفر در پایانه صادراتی پسته زرندیه امکانپذیر است و در صورت تکمیل و راه اندازی همه بخش های آن از جمله بخش های فرآوری و بسته بندی و با احتساب مشاغل پایین دست و غیرمستقیم می توان انتظار داشت تا ۲ هزار نفر در آن مشغول به فعالیت شوند.

پیشرفت پروژه مطلوب نیست

رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان زرندیه نیز گفت: با شیوع ویروس کرونا در جهان و توقف صادرات محصول پسته، باغداران این شهرستان دچار زیان شدند و اکنون حتی در بازارهای داخلی هم برای فروش محصول خود با مشکلاتی مواجه هستند.

وی افزود: در تولید پسته مشکلی نداریم اما در بازاریابی و صادرات با توجه به شیوع کرونا مشکلاتی پیش آمده که در نهایت سبب وارد شدن ضرر به باغداران منطقه شده است.

به گفته او در زرندیه اکنون ۹ هزار و ۵۰۰ هکتار باغ مثمر پسته وجود دارد که با توجه به افزایش سالانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هکتار به این سطوح، پیش بینی می شود تا پایان امسال کل باغات این شهرستان از مرز ۱۰ هزار هکتار عبور کند و با توجه به محدودیتی که در منابع آبی وجود دارد، اولویت ها در زمینه باغداری با کاشت درختان پسته که نیاز آبی کمتر و بازدهی بالایی دارند، می باشد. 

وی گفت: وجود صنایع تبدیلی، فرآوری و خدمات مکانیزه پسته در زرندیه نیز عامل انگیزشی دیگری برای افزایش سطوح زیر کشت این محصول است.

«احمد قره بیگلو» به ایرنا، گفت: عملیات اجرایی پایانه صادراتی پسته زرندیه در سال ۸۵ با هدف فرآوری بهینه و صادرات این محصول به استان های مرکزی، قم، قزوین، تهران و سمنان در دستور کار قرار گرفت اما، روند تکمیل آن با موانع و مشکلاتی همراه است که موجب شده فعالیت های اجرایی این طرح راکد بماند. 
وی اظهار کرد: طرح اولیه بزرگترین پایانه صادراتی پسته کشور در زمینی به مساحت ۸۰ هکتار پیش بینی شد و عملیات احداث آن در مرحله نخست در سطح ۴۰ هکتار و با سرمایه گذاری بخش خصوصی (تعاونی هامون سبز) کلید خورد. 

به گفته این مسئول راه اندازی پایانه صادراتی پسته در زرندیه ظرفیتی است که می تواند ساماندهی تولیدات استان های پسته خیز نواحی مرکزی ایران را جوابگو باشد و با استفاده از جدیدترین فناوری روز و مطابق استانداردهای جهانی بسته بندی و ارسال این محصول را با کیفیت بالا به کشورهای هدف تضمین کند. 

قره بیگلو گفت: علاوه بر مشکلات اقتصادی که کشور با آن مواجه است، یکی از دلایلی که سبب راه اندازی نشدن پایانه صادراتی پسته زرندیه شده این است که سرمایه گذار این طرح با اینکه در فاز نخست ۱۶ هکتار زمین دریافت کرد اما درخواست داشتند که باید همه ۴۰ هکتار زمین پیش بینی شده به آنها اختصاص یابد تا بتوانند فعالیت های عمرانی و احداثی را انجام دهند ضمن اینکه تامین نشدن اعتبارات مورد نیاز از سفر ریاست جمهوری نیز به رکود در اجرای طرح برای چند سال منجر شد.

رئیس اداره جهاد کشاورزی زرندیه اظهار کرد: در ۲ سال اخیر مدیریت استان و شهرستان برای شتاب در اجرای این پروژه نسبت به واگذاری همه زمین های مورد نیاز (۴۰ هکتار) مساعدت کرد اما در عمل پیشرفت فیزیکی غیر از اقدامات اولیه مانند تامین آب، دیوارکشی محوطه و احداث انباری تاکنون اقدام خاص دیگری انجام نشده است.

قره بیگلو گفت: هنوز ریزپروژه هایی مانند آزمایشگاه، بارانداز، گمرک، فروشگاه ها و تاسیسات ان پایانه انجام نشده است تا بتوانیم روند صادرات پسته را به شیوه مطلوب از طریق آن انجام دهیم. 

به هر حال با توجه به اینکه بخش اعظم پسته تولیدی کشور در پهنه مرکزی ایران شامل استان های مرکزی، قزوین، تهران، البرز، قم و حتی سمنان تولید می شود، راه اندازی نخستین و بزرگترین پایانه صادراتی پسته در زرندیه با مزیت هایی چون نزدیکی به فرودگاه بین المللی، راه آهن و جاده های با کیفیت ارتباطی می تواند با ساماندهی به صدور این محصول استراتژیک و پرهیز از خام فروشی که قبلا از کشورهای دیگر بازصادر می شد، همه منافع و ارزهای حاصله را به رگ های شریان اقتصاد و اشتغال کشور تزریق کند که البته تکمیل آن نیازمند عزم ملی و اهتمام مسئولان کشوری و استانی است.