ساوه - ایرنا - پهنه ایران به خصوص نواحی مرکزی در دهه های اخیر از خشکسالی آسیب زیادی دیده و این مهم لزوم تغییر رویه در شیوه کشت ها و بهره گیری از فناوری های نو را برای شهرستان های کم بارشی چون ساوه و زرندیه ضروری کرده است.
کشت های سنتی و آب آبر با اقلیم و ماهیت نیمه خشک و آسیب دیده ساوه و زرندیه همخوانی ندارد، مسئله ای که دغدغه ذهنی مسئولان حوزه کشاورزی و مدیریت آب این خطه شده و باید در این راستا طرحی نو درافکنده شود و در سایه فناوری های نو و شیوه های کشت نوین تحولی بنیادین در مدیریت استراتژیک آب و خاک صورت گرفته و حاصل آن افزایش بهره وری و درآمدزایی و حفظ منابع پایه باشد.
گام هایی در سال های اخیر در حوزه الگوی کشت و مدیریت اب ساوه و زرندیه با استفاده از توان کارشناسان خبره برداشته شده اما واقعیت آن است که این تلاش ها کافی نیست و ادامه کشت محصولات آب بر و حفر چاه های پرشمار و نحیف کردن سفره های زیرزمینی آسیب زا است و باید گفتمان اثربخش در تغییر شیوه های رفتاری حوزه کشاورزی و مصرف آب اعمال شود.
با وجود همه هشدارها که از سوی مراجع اجرایی و مسئول اعلام می شود ، هنوز بخش هایی از ساوه و زرندیه که اقلیم نیمه خشک دارند شاهد کشت محصولات آب بر مانند طالبی و انواع صیفی با روش سنتی و باز است و ادامه این رفتار هر روز سفره آب زیرزمینی منطقه را کوچکتر کرده و در قبال ان نیز به دلیل ارزش افزوده محدود این محصولات تولید ثروت درخوری صورت نمی گیرد.
تجربه فناوری مدرن کشت گلخانه ای در سال های اخیر پیام های مطلوبی را در جای جای کشور با خود دارد چرا که ضمن مدیریت منابع اب و خاک ، بازدهی مطلوبی را برای بهره بردار رقم زده و می طلبد که این سیاست ها با قدت بیشتری در ساوه و زرندیه دنبال شود.
استان مرکزی یکی از مناطق شهیر در عرصه کشت گلخانه ای است به طوری که گلخانه های بزرگ مقیاس در خمین، محلات، اراک، ساوه و زرندیه با دامنه محصول متنوع و کیفی آوازه خود را دارند و می توانند در سایه حمایت های بازاریابی و صادرات بیش از این بدرخشند.
به گواه آمار شهرستان های ساوه و زرندیه در مجموع ۶۵۰ هزار متر مربع فضای گلخانه ای دارند و محصولات تولیدی آن ها نظیر میوه های خارج از فصل، توت و گوجه فرنگی، خیار ،فلفل و انواع گل های صادراتی مزیتی در زمینه کشاورزی این مناطق محسوب می شود ضمن آنکه اشتغالزایی مستقیم و غیر مستقیم چند صد نفری را به ارمغان آورده اند و طیفی از این کشت های گلخانه ای از نوع هیدروپونیک یا کشت بدون خاک است که می طلبد در نقشه راه پیش روی کشاورزی این شهرستان ها به شکل هدفمندی برای جایگزینی با کشت های آب بر برجسته سازی شود.
چهارمین شهرستان گلخانه ای مرکزی نیازمند توسعه کشت های نوین
رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان ساوه گفت: سطح کشت گلخانه ای ساوه ۴۲ هکتار معادل ۴۲۰ هزار متر مربع است و میانگین عرصه کشت هر گلخانه این شهرستان سه هزار و ۵۰۰ متر مربع برآورد شده است.
«حسن شریفی» افزود: سهم گلخانه های هیدورپونیک ساوه از سطح کشت گلخانه ای این شهریتان ۷۵ درصد است که در آن ها محصولاتی مانند توت و گوجه فرنگی، گل و گیاهان زینتی ، فلفل های رنگی،خیار و بادمجان پرورش داده می شود.
وی گفت: به دلیل تغییر دوره ای محصول کشت شده نمی توان آمار دقیقی از میزان تولیدات ارایه کرد اما، کشت ه گل و گیاهان زینتی با توجه به هزینه های تولید و عملکرد در واحد سطح (تا سه برابر افزایش) اغلب به صورت هیدروپونیک است زیرا آلودگی کمتری دارد و در هر متر مربع ۱۰ بوته می توان کشت کرد.
به گقته این مسئول در چند واحد گلخانه ای شهرستان ساوه محصولاتی نظیر خانواده کاکتوس و گیاهان گوشتی پرورش می شوند که جنبه صادراتی دارند اما چون آمار اظهار صادرات گل تولیدی در گمرکات کشور به صورت متمرکز است، جهاد کشاورزی اطلاع دقیقی از میزان صادرات ندارد.
شریفی گفت: ایجاد و توسعه گلخانه ها همواره در اولویت برنامه های دولت تدبیر و امید بوده و تسهیلاتی در این راستا تعریف و با بهره ۹ درصد به متقاضیان اعطا می شود.
وی افزود: از ۲ سال گذشته و در زمینه تسهیلات اشتغال روستایی، ایجاد گلخانه ها هم مشمول دریافت وام با نرخ بهره چهار تا ۶ درصد شدند که در این زمینه یک واحد گلخانه ای پنج هکتاری در ساوه به بانک معرفی شد و به زودی عملیات ساخت آن آغاز می شود.
رئیس اداره جهاد کشاورزی ساوه ادامه داد: ۲ باب گلخانه ۲۰ و ۱۰ هزار مترمربعی نیز با استفاده از تسهیلات ۹ درصدی سایت سیتا (سامانه یکپارچه تسهیلات اعتباری) وزارت جهاد کشاورزی به بانک معرفی شده و با احتساب واحد ۵۰ هزار متر مربعی (از محل تسهیلات اشتغال روستایی) در مجموع احداث ۸۰ هزار متر مربع سطوح گلخانه ای در دست پیگیری است.
شریفی اظهار داشت: در کشت هیدروپونیک از بسترهای غیرخاکی و موادی خاص بهره گرفته می شود و برای کشت گل گیاهان زینتی توجیه بیشتری دارد و کنترل آفات بیماری ها را هم ساده تر می کند و انواع تولیدی هم دارای کیفیت بیشتر و مرغوب تر است.
وی گفت: ۴۲۰ نفر به صورت مستقیم و افزون ۸۴۰ نفر نیز به صورت غیرمستقیم در گلخانه های این شهرستان مشغول به کار هستند.
رئیس اداره جهاد کشاورزی ساوه گفت: این شهرستان بعد از محلات، خمین و اراک رتبه چهارم را در زمینه کشت های گلخانه ای استان مرکزی دارد.
شریفی گفت: با تمایل عمومی که اکنون برای کشت های گلخانه ای در ساوه ایجاد شده باید تلاش شود که توسعه کشت گلخانه ای محقق شده و سطح زیرکشت محصولات آب بر کاهش یابد.
عراق و آسیای میانه مقصد تولیدات گلخانه ای زرندیه
رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان زرندیه ، گفت: ۲۳ هکتار سطح گلخانه ای در این شهرستان وجود دارد که ۱۸۶ هزار متر مربع آن اکنون در مدار تولید است و بقیه به دلیل نوسانات قیمت و مشکلات در مدیریت هزینه ها غیر فعال هستند.
«احمد قره بیگلو» افزود: ۱۵ هزار متر مربع از سطوح گلخانه ای شهرستان زرندیه به کشت خیار، ۱۲۰ هزار متر مربع به گوجه فرنگی، ۳۰ هزار متر مربع به فلفل، ۱۲ هزار متر مربع به کشت توت فرنگی اختصاص دارد و سه هزار متر مربع نیز در زمینه تولید انواع نشاء سبزی و صیفی، ۲ هزار متر مربع گیاهان دارویی و حدود چهار هزار متر مربع نیز زیر کشت سایر محصولات است.
وی در خصوص میزان تولید محصولات گلخانه ای در شهرستان زرندیه گفت: سالانه ۴۰۰ تن خیار، پنج هزار تن گوجه فرنگی، ۴۸ تن توت فرنگی و بیش از ۲۰۰ تن سایر محصولات درگلخانه ای این شهرستان تولید می شود که در مجموع رقمی افزون بر پنج هزار و ۶۰۰ تن است.
رئیس اداره جهاد کشاورزی زرندیه گفت: ۱۶۸ هزار متر مربع از سطح گلخانه ای زرندیه به صورت هیدروپونیک است که نیاز به فعالیت های ترویجی و برنامه ای برای ارتقا دارد.
قره بیگلو یادآور شد: هر پنج هزار متر مربع گلخانه برای ۲ نفر شغل مستقیم ایجاد می کند و شمار شاغلین فصلی فعال در این بخش نیز به ازای هر هکتار بیشتر است و در مجموع ۱۲۰ نفر اشتغال مستقیم و ۳۰۰ نفر هم به صورت فصلی و غیرمستقیم در واحدهای گلخانه ای این شهرستان کار می کنند.
وی گفت: محصولات تولیدی گلخانه های زرندیه به خصوص فلفل و گوجه فرنگی کیفیت بالایی دارند و به کشورهای آسیای میانه و عراق صادر می شود.
رئیس اداره جهاد کشاورزی زرندیه در مورد طرح های توسعه ای کشت گلخانه در این شهرستان گفت: مجوز ایجاد یک گلخانه ۱۰ هکتاری گرفته شده و کار ساخت یک مجموعه گلخانه ای ۱۵ هکتاری نیز آستانه نهایی شدن تسهیلات و سرمایه گذاری است و انتظار می رود که تا ۲ سال آینده این طرح ها در مدار تولید محصول قرار گیرند.
قره بیگلو افزود: یکی از واحدهای گلخانه ای زرندیه به مساحت ۱۵ هکتار متعلق به بنیاد برکت است که به لحاظ فناوری و استفاده از شیوه های کشت نو پیشرو است.
وی عنوان کرد: زرندیه در زمره شش شهرستان برتر در حوزه ظرفیت گلخانه ای است اما این رتبه قابل قبول نیست و با توجه به اقلیم نیمه خشک منطقه باید جایگاه کشت گلخانه ای آن به سرعت توسعه یابد.
رئیس اداره جهاد کشاورزی زرندیه عنوان کرد: بر اساس سیاست های وزارت جهاد کشاورزی در تغییر الگوی کشت از فضاهای باز به گلخانه ای، فعالیت های آموزشی و ترویجی و فرهنگ سازی برای همراهی بهره برداران در این راستا با قوت دنبال می شود و تلاش شده که کشاورزان به ایجاد گلخانه در مقیاس های ۱۰۰ و ۲۰۰ مترمربع ترغیب شوند.
قره بیگلو ادامه داد: به طور میانگین برای ایجاد هر یک هزار متر مربع گلخانه بین ۱۸ تا ۲۰ میلیارد ریال تسهیلات اعطا می شود.
به هر حال اقلیم های ساوه و زرندیه با فقر منابع آبی مواجه هستند و از آنجا که تغییر الگوی کشت در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی و دولت قرار دارد، انتظار است علاوه بر طرح های آبیاری بارانی و تحت فشار در زمین های زراعی و باغات نسبت به احداث و توسعه فضاهای گلخانه ای که کشتی تمیز، کم مصرف از حیث آب و با بازدهی بالاتر است از سوی متولیان این شهرستان ها اقدام شود.
استان مرکزی به عنوان دومین قطب صنایع مادر تخصصی، چهارمین قطب صنعت کشور محسوب می‌شود و در زمینه تنوع تولیدات صنعتی رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است.
این استان با وجود صنعتی بودن در زمره ۱۰ استان نخست کشور در بخش کشاورزی است که ۹۰ هزار بهره بردار شامل ۲۰ درصد شاغلان استان در این حوزه فعال هستند.
۶۷۰ هزار هکتار اراضی باغی و کشاورزی در استان مرکزی وجود دارد که یک و ۲ دهم درصد تولیدات کشاورزی مازاد بر نیاز استان به سایر مناطق ارسال می‌شود.
استان مرکزی با تولید حدود ۵۴ هزار تن گوشت سفید، ۵۳ هزار تن تولید گوشت قرمز، ۳۲۰ هزار تن شیر، حدود ۴۱ هزار تن تولید تخم مرغ از جایگاه ویژه ای در بخش کشاورزی و دامداری کشور برخوردار است.
کشت گل و گیاه زینتی و کشت سبزی و صیفی در سطح ۵۴۶ هکتار گلخانه های استان مرکزی انجام می شود.
۴۲۵ هکتار از عرصه های گلخانه ای استان زیر کشت گل و گیاهان زینتی و ۱۲۱ هکتار نیز به کشت سبزی و صیفی جات اختصاص یافته است.
شهرستان های محلات، خمین، اراک و ساوه به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت گلخانه ای گل و گیاه زینتی و شهرستان های ساوه، اراک، و زرندیه نیز بیشترین سطح زیر کشت گلخانه ای تولید سبزی و صیفی استان مرکزی را دارند.
سالانه حدود ۲۶ هزار تن محصولات صیفی در گلخانه های این استان تولید می شود و در این زمینه برای یک هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم اشغالزایی شده است.
یک هزار و ۲۵ هکتار از اراضی کشاورزی استان مرکزی زیر کشت تولید گل و گیاهان زینتی قرار دارد که ۶۰۰ هکتار این اراضی در فضای باز و بقیه در عرصه های گلخانه ای استان کشت می شود و در این زمینه برای پنج هزار و ۲۰۰ نفر به صورت مستقیم اشتغالزایی شده است.
هر سال ۲۵۰ میلیون شاخه گل شاخه بریده و ۱۴۲ میلیون گیاهان فصلی و نشانی در استان مرکزی تولید می شود و این استان رتبه دوم را در زمینه تولید گل های شاخه بریده و رتبه نخست تولید گیاهان فصلی و نشایی در کشور به خود اختصاص داده است.
ایجاد اشتغال دائم برای کشاورزان، افزایش زمینه صادارت محصولات گلخانه ای، کاهش ۱۰ برابری مصرف آب در کشت های گلخانه ای نسبت به کشت در فضای باز، افزایش ۱۲ تا ۱۵ برابر تولید محصول، ایجاد اشتغال برای ۱۲ نفر در هر هکتار از اراضی گلخانه ای و امکان آمارگیری آسان از جمله مزایای کشت گلخانه ای است.
گزارش از یحیی معماری
