سنگینی بار شاخه های جوان درختان ۴و ۵ ساله را خم کرده و دسترسی به میوه های خون چکان را راحت تر کرده است. تا چشم کار می کند انارهای صورتی، قرمز و سیاه رنگ با پوست ترک خورده است که از دور چون ریسه های درخشان چشمک می زند و در زیر آن ریسه های آویخته مردان و زنانی پیر و جوان سبد در دست با ظرافت برای آن که بر دل زخم خورده انارهای شکفته زخمی دیگر ننشیند با نوازش، اما تند و سریع میوه ها را از شاخه چیده و در سبدها می نهند.

به گزارش ایلنا از اراک، از خلال انگشتان زبر و خشن شده قطره های سرخ رنگ گاه و بیگاه روان است. به راحتی مشخص نمی‌شود که آن قطره ها آب چکان دانه های یاقوتی است یا زخمه های پوست نازک شده دست کارگر و باغبان زحمت کش، هرچه هست نشان از یک چیز دارد، قلب خونین انار یا دل کشاورز پیر.

سبدها با سرعتی یکنواخت پر و خالی می شوند تا باغبان حاصل یک سال تلاشش را به نظاره بنشیند هر چند بسیارند در میان باغ درختانی که کرم گلوگاه هنگام شکوفه دادن دانه های میوه را به یغما برده اما او شاکر نعمتی است که یزدان پاک به پاس تلاشش به او بخشیده است. میوه های رسیده پس از چیده شدن جدا می شوند. تا به سر منزل مقصود برسند.

دانه های له و متلاشی شده و آب انار یا رب و کنسانتره می شوند و گاهی هم ترک خورده ها به دست کودکی بازیگوش می رسد که با فشردن آن، آب انار را در چشم پاشیده و اشک را از میان مژگان خود جاری می کند، اما انارهای آبدار چیده می شود تا در نهایت در سبدهای بلورین میزهای عاج نشان دلربایی کنند و در این میان سهم دسترنج کشاورز ساوجی که میوه باغش شهرت جهانی دارد ناچیز و اندک است. نام ساوه را هر کجای دنیا در رایانه ات کلیک کنی، آیکن روی یک کلمه می ایستد«انار ساوه»

آفت کرم گلوگاه

باغ دار نمونه که سال گذشته محصول انارهای باغ ۳۰ هکتاری او رتبه اول کشور را به دست آورده و به قول خودش نسل اندر نسل تولیدکننده انار بوده اند در حکایت انار و خون می گوید: هرچه بیشتر رنج بکشی و تلاش کنی محصول انار پرخون تر و قرمزتر می شود، انار حس دارد می فهمد هرچه طولانی تر بر شاخه نگه اش داری و بهتر مراقبت اش کنی دانه چوبی دلش نرم تر و پرآب تر می شود چون خوب می فهمد چه زحمت ها برایش کشیده شده، تنها انار است که با دل زخمی اش از دل پرخون باغبان خبر دارد.

محمد نوپا انار ساوه را بهترین و مرغوب ترین انار دنیا می داند و در وصف شهرتش می گوید: ماندگاری انار ساوه ۱۸ ماه تا ۲ سال است اما انارهای دیگر شهرهای ایران و جهان در نهایت ۴ ماه ماندگاری دارد که این به خاطر اسید بالای انار ساوه است میوه ای پرآب، خوش طعم و پوست نازک که در ۷۶ گونه متنوع خوش خوراک ترین انار جهان است.

این باغ دار زحمت کش که ۴۱ سال دارد و از کودکی در کنار پدر و پدربزرگ زمین سخت را بیل زده، نهال کاشته، به وقت آبیاری از خواب خوش شبانگاهی اش زده و در زیر اشعه تند آفتاب به وقت برگ ریزان با دست دانه دانه انارها را از شاخه چیده در کنار سرمازدگی و خشکسالی(بلایای طبیعی) کرم گلوگاه را مهم ترین آفت انار می داند و می گوید: از بلایای طبیعی گریزی نیست اما کرم گلوگاه در ۳ مرحله هنگام شکوفه بودن، پس از رسیدن و نیز انبار میوه ها به آن ها آسیب می زند.

نوپا می گوید: چون کرم در میوه نفوذ می کند نمی توان با سم پاشی آن را از بین برد و در این باره جهاد کشاورزی تنها سازمانی است که می تواند با شیوه های علمی به تولیدکننده برای رفع یا کاهش آسیب وارده ناشی از کرم گلوگاه کمک کند اما سال هاست که اتفاق چندان مهمی در این زمینه نیفتاده است.

خسارات ۴ سال قبل هنوز پرداخت نشده

باغ دار نمونه خسارات ناشی از خشکسالی وسرمازدگی را که باید از ردیف اعتبارات تعریف شده پرداخت شود تنهاحمایت دولتی می داند که می تواند کمر خمیده باغبان را راست نگه دارد اما آهی که از دل پردردش برمی خیزد حمایت از کوتاهی برخی مسئولان دارد.

او از سرمازدگی و خشکسالی های ۸۶ و ۸۷ که ۱۰۰ درصد باغ های ساوه را از بین برد و باغ داران را در سوگ سیاه پوش کرد با آه عمیق یاد می کند و می افزاید: پس از ۴ سال هنوز یک صدم خسارات وارده پرداخت نشده است.

به گفته او خسارات وارده به باغش یک میلیارد بوده که صندوق بیمه کشاورزی بعد از ۴ سال فقط ۲۰۰ هزار تومان بابت خسارت پرداخت کرده است و او و دیگر باغ داران از پولی که در نتیجه سوزاندن درختان خشکیده از سیاهی زغال به دست آوردند، ۴ سال به امید به بار نشستن نهال های جدید زندگی را سپری کرده اند و در این مظلومیت فراموش شده صندوق بیمه کشاورزی به هر باغ دار به ازای هر هکتار بین ۱۰ تا ۳۰ هزار تومان بابت میلیاردها تومان خسارت پرداخت کرده است؟!

محمدنوپا می افزاید: افزایش ۴تا ۶ برابری نرخ کود شیمیایی در مدت کمتر از یک ماه، بار مالی سنگینی بر دوش باغ دار گذاشته است و همه می دانند که نهال برای رشد به کود نیازمند است اما جهاد برای هر هکتار باغ فقط ۲ کیسه کود با نرخ دولتی به عنوان سهمیه می دهد این درحالی است که هرهکتار حداقل ۲۰۰ کیسه کود نیاز دارد و باغ دار ناچار است کود هر کیسه ۵۰ کیلویی ۵ هزار تومان را از بازار آزاد ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان تهیه کند البته او خود از کودهای ارگانیک به رغم گران تر بودن برای دست یابی به محصول بهتر استفاده می کند.

نبود حمایت دولت و بازار داغ دلالان

در فقدان حمایت های دولتی باغبان خون دل می خورد و سود به جیب دلال ها می رود درد دل این باغبان زحمت کش حرف دل بسیاری از تولیدکنندگان میوه در کشور است، دست های غارتگر واسطه ها که محصول تولیدکننده را ده دست می گردانند تا سر از بازارهای داخل یا خارج از کشور درآورد.

او می گوید: دلالان، انار پیش رس را کیلویی ۱۳۰۰ تا ۲۳۰۰ تومان سر باغ می خرند و همین میوه را چندین برابر به مصرف کننده می فروشند.

وی نبود حمایت دولت از تعاونی باغ داران، نبود پایانه صادراتی، ارتباط دلالان و واسطه ها با شبکه های مختلف و واردات انار را مهم ترین دغدغه تولیدکنندگان عنوان کرده و تاکید می کند: دولت باید دست رابطه ها را کوتاه کند و با حمایت مالی و فکری فرصت بادآورده ای را که نصیب دلالان شده از بین ببرد و با این کار تولیدکننده و مصرف کننده را حمایت کند.

به گفته او دلالان هنگام برداشت میوه با ایجاد اشباع صوری در بازار خرید چند روزی معامله را مسکوت نگه می دارند و چون باغ دار محل مناسبی برای انبار کردن ندارد دلالان با این سیاست او را مجبور می کنند تا در بازاری که به اختیار دلال عرضه و تقاضا تعریف می شود محصول را به هر نرخ پیشنهادی بفروشد.

این باغ دار ساوجی می گوید: دلالان بیشتر مواقع انار ساوه را با انارهای نامرغوبی که از شهرهای دیگر می خرند مخلوط می کنند و به نام انار ساوه به کارخانه های فرآوری انار می فروشند یا با قیمت ۱۰۰۰ برابر خرید صادر می کنند.

به گفته نوپا صادرات انار در این سال ها بسیار کم شده و از ۳۰ به ۵ درصد رسیده اما عواید همین رقم صادرات هم به آن ها نمی رسد. دلال هایی که ارتباطات خاصی با برخی از شبکه ها دارند انار را کیلویی ۱۸۰۰ تومان از باغ دار می خرند و همان انار را با قیمت ۱۲ تا ۲۰ هزار تومان در کشورهایی مثل ژاپن به فروش می رسانند یعنی در یک روز سود یک سال باغ دار را به جیب می زنند.

او می افزاید: احداث پایانه صادراتی که ۴ سال است معطل مانده می تواند کمترین حمایت دولت در کوتاه کردن دست واسطه ها باشد.

میدان داری دلالان در جشنواره ها

تولیدکننده انار در شهر قم که به گفته خودش بچه ساوه است و در حال حاضر در قم باغ دار انار است به سودجویی دلالان و کسب پول های بادآورده توسط آن ها اشاره می کند و می گوید: در بسته بندی های صادراتی انار شیراز، قم و انار ترک برچسب ساوه می خورد و سر از بازار جهانی با قیمت های بالا درمی آورد و انارهای آب گیری ساوه به ارومیه و خرم آباد بارگیری می شود و با نشان تجاری شرکت فرآوری این شهرها به فروش می رسد.

علی صفایی برگزاری جشنواره ها را به مناسبت معرفی تولیدات وکوتاه کردن دست واسطه ها خیلی قبول ندارد و به جنبه تبلیغاتی آن اشاره می کند و می گوید: در جشنواره هایی مثل انار، پسته و فرش باید فرصت برای حضور سرمایه گذاران خارجی و سفیران کشورهای هدف ایجاد شود. اما می بینیم به جز در جشنواره های تهران در شهرها و استان ها جشنواره فرصتی برای تولیدکننده نیست و باز هم آن جا واسطه ها هستند که قد علم می کنند.

او ضمن اظهار تاسف از سیاست دولت در صدور مجوز صادرات برای میوه می افزاید: سال گذشته در جشنواره انار ساوه چشممان به انارهای ترکیه هم روشن شد!

احداث پایانه های صادراتی وظیفه وزارت صنعت، معدن و تجارت است

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی که انار ساوه را مرغوب ترین و شناخته ترین گونه جهانی می داند، می گوید: از ۹۳۶۵ هکتار سطح زیر کشت این محصول در استان، سالانه ۱۳۵ هزار تن انار برداشت می شود و ۵۸۰۰ بهره بردار از آن سود می برند.

علی اصغر زارعی سرمازدگی، کرم گلوگاه، نبود تعاونی باغ داران و نبود پایانه صادراتی را از جمله دغدغه های مهم تولیدکنندگان انار در کشور می داند و می گوید: ۹۵ درصد سطح زیر کشت محصول استان در ساوه به کشت انار اختصاص دارد و باغ داران ساوجی باید نسبت به فعال کردن تعاونی خود اقدام کنند.

او احداث پایانه صادراتی را وظیفه سازمان بازرگانی(همان صنعت، معدن و تجارت کنونی) می داند و می افزاید: مدت ۴ سال است که جهاد سازندگی زمینی را به همین منظور به تعاونی باغ داران داده و مشکلات آب و تملک آن هم رفع شده است پس باید از این وزارت خانه پرسید که چرا تاکنون اقدامی برای ساخت پایانه و آموزش بازاریابی باغ داران نشده است؟

زارعی آفت کرم گلوگاه را که هر ساله خسارات سنگینی به محصول و درختان وارد می کند می پذیرد اما می گوید: مبارزه با کرم گلوگاه در واحد حفظ نباتات بیولوژیک به صورت شکار کرم پاک کردن محل گلوگاه به صورت مکانیکی و جمع آوری نهال های آلوده در حال انجام است ولی بدون کمک باغ دار و مراقبت به موقع نمی توان از رشد این آفت که وارد میوه می شود جلوگیری کرد.

او تغییر سیستم آبیاری از غرقابی به قطره ای را پیشنهاد علمی برای جلوگیری از خسارت خشکسالی می داند و در زمینه کود شیمیایی نیز اظهارات باغ داران را رد می کند و می گوید: نرخ کود تا سال قبل متفاوت بود اما هم اکنون دولتی و آزاد یکی است.

وی تاثیر واردات را در عرضه بازار چندان مهم نمی داند و می گوید: کشورهایی مثل ترکیه، افغانستان، مصر، هند، آمریکا، آذربایجان و اسپانیا به دنبال رقابت با ما هستند اما تاثیری چندان در بازار تقاضا ندارند.

احداث پایانه بر عهده بخش خصوصی است

معاون صادرات بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکز زرندیه از احداث پایانه در زمینی که جهاد در اختیار باغ داران گذاشته اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: پیش از این قرار بود ۲ پایانه برای صادرات پسته و انار در ساوه و زرندیه احداث شود که این موضوع قبل از ادغام ۲ وزارتخانه به سازمان توسعه صادرات موکول شد اما به پیشنهاد این سازمان قرار شد هر ۲ پایانه در یک محل و در مکانی نزدیک ۲ شهر احداث شود و در دور دوم سفر در قالب مصوبه درآمد، اما از آن جا که احداث پایانه بر عهده بخش خصوصی است کسی حاضر نشد به همین دلیل بدون ارائه طرح توسط بخش خصوصی فرصت برای جذب اعتبار دولتی از بین رفت و در دور سوم سفر بار دیگر پیشنهاد و تصویب شد تا در صورت پیدا شدن مجری از طریق بخش خصوصی عملیاتی شود اما تا این لحظه کسی اعلام آمادگی نکرده است.

به گفته او ۹۰ درصد کارهای اداری پایانه انجام شده تا به مرحله جذب اعتبارات برسد.

اصغری می گوید: تعاونی باغ داران می تواند مجری طرح باشد. اما باغ داران به علت مشکلات مالی تمایلی نشان نمی دهند.

صندوق بیمه خسارت باغ داران ساوه را پرداخت کرده است

مسئول روابط عمومی بانک کشاورزی استان مرکزی ضمن رد ادعای تولیدکنندگان مبنی بر پرداخت نشدن خسارات سرمازدگی سال های ۸۶ و ۸۷ می گوید: مبلغ بیمه بر اساس سطح زیر کشتی که کشاورز بیمه می کند پرداخت می شود و اگر باغ داری ادعای خسارت میلیاردی دارد کوتاهی از سوی خودش بوده که با داشتن باغ چند هکتاری سطح زیر کشت کمتری را بیمه کرده است.

فروهر با اشاره به این که در سال ۸۶ که بر اثر سرمای شدید درختان انار کف بر شدند در چند مرحله خسارات باغ داران پرداخت و حتی در چند مرحله، تسهیلاتی هم به باغ داران اعطا شد وگرنه امکان ندارد آن ها هنوز سرپا مانده باشند.

او احتمال گریز از پرداخت حق بیمه را دلیل اعلام سطح زیر کشت از سوی کشاورزان می داند و مدعی است که اسناد پرداخت ها در واحد بیمه موجود است.

جشنواره چهارم

۸ آبان زمان برگزاری چهارمین جشنواره انار ساوه است که به گفته زارعی مدیر باغبانی جهاد امسال مجری جشنواره تعاونی باغ داران است همان تعاونی که زارعی از وضعیت آن خبر داد و محمد نوپا باغدار نمونه عضو همان تعاونی غیرفعال از رقم ۸ میلیونی حمایت دولتی برای جشنواره خبر می دهد.

هرچند فرمانداری و سازمان صنعت، معدن و تجارت هم باید مشارکت داشته باشند اما باید دید انار ساوه با نام شناخته شده جهانی می تواند با ۸ میلیون تومان هزینه دولتی هم به بازار جهانی راه یابد و هم سرمایه گذار مناسب بیابد؟ یا جشنواره هم فرصتی می شود به کام دلالان و به نام باغدار ساوه ای!

انار ساوه مرغوب ترین انار دنیا شناخته شده است. این نوع انار در مقایسه با انواع انارهای دنیا که حداکثر ۴ ماه قدرت ماندگاری دارند به دلیل اسید بالا، ۱۸ ماه تا ۲ سال مدت ماندگاری دارد و در ۷۶ گونه متنوع تولید می‌شود و واسطه ها با تقاضایی که در بازارهای جهانی برای این انار می‌شناسند، آن را با قیمت نازل از باغ داران می خرند و به قیمت گزاف به مشتریان جهانی می فروشند. باغ داران و کارشناسان تقویت تعاونی باغ داران، داشتن پایانه‌های صادرات و در نهایت حمایت دولت را راهکار مناسبی برای برگشت درآمد به باغ داران انار و ایجاد اشتغال و رهایی از دست دلالان می دانند.