در روزهای اخیر خبری در مورد واگذاری زمین های منطقه کوهپایه ساوه به یک شرکت فعال در حوزه بهره برداری معدن مس منتشر شد که واکنش هایی را از سوی مردم و فعالان زیست محیطی این شهرستان به همراه داشت.
داستان از این قرار است که یک شرکت فعال در زمینه امور معدنی که به گفته یکی از مسئولان استانی در سال ۱۳۸۹ برنده مزایده واگذاری این پهنه شده، تلاش می کند تا اراضی منطقه کوهپایه را برای فعالیت های معدنی و عملیات اکتشاف و استخراج مس در اختیار بگیرد.
کوهپایه، منطقه ای در شمال شهر ساوه با فاصله حدود ۳۰ کیلومتر است که شامل حدود ۱۴ روستا می باشد و یکی از مناطق بوم گردی و تفریحی برای مردم شهر محسوب می شود.
در اواسط این هفته شماری از کارشناسان برای بازدید و امکان سنجی از تهران به منطقه سفر کردند که خبر حضور آنها باعث اعتراض مسالمت آمیز مردم روستاهای اطراف، دامداران و فعالان محیط زیستی شهرستان شد و حتی امام جمعه ساوه نیز در خطبه های نماز جمعه به این موضوع واکنش نشان داد.
اینکه آیا واقعا در کوهپایه ساوه مس وجود دارد؟ تبعات زیست محیطی ایجاد معدن در این منطقه برای شهر ساوه چه خواهد بود؟ آیا واگذاری این زمین ها به شرکت معدنی از راهکار قانونی انجام می شود یا فرایند دیگری دارد؟ و... سئوالاتی است که در این گزارش تلاش کردیم در گفت و گو با مخالفان طرح و همچنین مسئولان ذیربط در منابع طبیعی و صنعت، معدن و تجارت شهرستان و استان مرکزی پاسخی برای آنها بیابیم تا شاید زوایای پنهان این مساله روشن شود.
مردم معتقدند حتی اگر رگه های ثروت ساز مس در دل منطقه نهفته باشد این حق نسل های آینده است که از آن بهره مند شوند و نباید به این بهانه از کوهپایه بستری از گرد و خاک، نخاله و مسیری باز برای روان آب و سیلاب ها به درون شهر ساوه ایجاد شود.
خطر جدی برای ساکنان شهر ساوه از نگاه فعالان زیست محیطی
یکی از اهالی روستای «باغ شاهی» کوهپایه که خود از دوست داران محیط زیست است به ایرنا، گفت: این زمین ها در قالب اجاره نامه هایی به دامداران منطقه واگذار شده و حتی تا چهار سال آینده هم اجاره بهای آن پرداخت شده است ولی تلاش هایی در پنج سال اخیر در جریان است تا این اراضی را از مرتع داران منطقه که تنها محل امرار معاش آنها محسوب می شود را بازستانند و فعالیت های مربوط به اکتشاف و استخراج معدن مس را آغاز نمایند.
«داود اله وردی» اظهار داشت: این شرکت از چند سال پیش فعالیت های خود را برای در اختیار گرفتن اراضی منطقه کوهپایه با هدف ایجاد معدن و استخراج مس در دستور کار قرار داد اما به دلیل مخالفت هایی که از سوی مراجع ذیربط شد، نتوانست فعالیت خود را آغاز کند ولی اخیرا تحرکاتی در این زمینه را آغاز کرده است.
وی افزود: این شرکت اقدامات خود را نه در استان مرکزی و شهرستان ساوه بلکه از طریق مرجعی در تهران پیگیری می کند و ما هم از طریق دوستانی که در تهران داریم، چند روز پیش مطلع شدیم که گروهی از پایتخت و منابع طبیعی کشور قرار است به منطقه کوهپایه بیایند و به همین دلیل شماری از حافظان محیط زیست، دامداران و اهالی منطقه همزمان با حضور اکیپ اعزامی از تهران به نشانه اعتراض حضور یافتیم تا مراتب مخالفت خود را با هرگونه دست اندازی در بافت و ساختار طبیعی کوهپایه به گوش مسئولان برسانیم.
این فعال محیط زیست گفت: کاروانی شامل حدود ۶ خودرو روز دوشنبه هفته گذشته وارد منطقه کوهپایه شد و ما هم با آنها گفت و گو و اعلام کردیم که این منطقه دارای کارکرد مرتع است و در قالب مجوز «چرا» به حدود ۹۰ دامدار منطقه واگذار شده است.
وی اظهار داشت: کوهپایه با توجه به اینکه در نزدیکی شهر ساوه واقع شده، کارکرد آبخیزداری برای مانند ممانعت از سیلاب ورودی به شهر دارد و هرگونه دست اندازی در زمین های آن علاوه بر تخریب محیط زیست، تبعات غیرقابل جبرانی برای شهر ساوه خواهد شد.
اله وردی گفت: این اراضی به دلیل پوشش گون هایش یک طرح طبیعی آبخیزداری است و اگر تخریب شود، با توجه به وجود سه دهنه رودخانه در منطقه حجم روان آب و سیلاب ها مانند بهار امسال و اوایل پاییز که محلاتی مانند سورکان، عباس آباد و پیک نیک گاز شهر ساوه را در برگرفت، با شدتی به مراتب بیشتر سبب تخریب منازل شهروندان ساوجی می شود و متاسفانه اکنون برای تصاحب زمین های کوهپایه از سمت دره «زالانی» که نقطه کلیدی ایجاد سیلاب است، در حال اقدام هستند.
الله وردی گفت: اگر قرار باشد در این منطقه معدن مس ایجاد شود، نیاز به تاسیس جاده و انجام انفجار دارد که سبب ایجاد ضایعات و نخاله در منطقه شده و دیگر هیچ محافظی برای ممانعت از گرد و خاک و غالب شدن ریزگردها وجود ندارد.
وی اظهار داشت: حتی اگر فرض را بر وجود رگه های مس و معدن این ماده در منطقه بگیریم، باید محاسبه کرد که آیا عملیات استخراج و اکتشاف و تخریب های زیست محیطی آن که شهری با جمعیت ۲۵۰ هزار نفر را به خطر می اندازد، به سوددهی آن می ارزد؟
به گفته این فعال زیست محیطی، از سوی افرادی که روز دوشنبه در منطقه حضور یافتند، اعلام شده که می خواهند در سطح پنج هزار هکتار از زمین های کوهپایه در گام نخست عملیات اکتشاف انجام دهند و احتمالا در سالهای گذشته آزمایش های لازم را انجام داده اند و به این نتیجه هم رسیده اند که در منطقه رگه های مس وجود دارد.
الله وردی گفت: قرار است روز جمعه (۲۵ بهمن) نشستی با حضور همه شوراها و دهیاران پنج روستای منطقه کوهپایه و همچنین فعالان محیط زیست در مسجد روستای «سیلیجرد» برگزار شود تا همه اسناد و مدارک منطقه را به مراجعی مانند استانداری، امام جمعه، فرمانداری و... ارائه کنیم.
وی گفت: از مسئولان به دلیل اینکه در پنج سال اخیر این موضوع را رسانه ای نکرده اند، گلایه داریم.
این فرد اهل روستای باغ شیخ گفت: ما نمی گوییم که این کار زمین خواری یا تصرف عدوانی است اما نکته اینجاست که حتی اگر این زمین ها به شرکت مذکور از طریق راهکارهای قانونی هم واگذار شود باید به این سئوال افکار عمومی و فعالان محیط زیست و اهالی پاسخ داده شود که آیا ایجاد معدن که خطرات زیادی برای ساکنان شهر ساوه و منطقه از نظر زیست محیطی ایجاد می کند، با مطالعه و بررسی های کامل قرار است انجام شود و این موارد در آن لحاظ شده است یا خیر؟
وی گفت: در این منطقه گون هایی حتی با وزن ۳۰ کیلوگرم وجود دارد که مانند یک مانع طبیعی در برابر سیلاب و ریزگردها عمل می کند و تا همین چند سال اخیر آنها را به برخی افراد خارج از شهرستان ساوه اجاره می دادند؛ از این رو هر گونه دست اندازی در این منطقه، باعث نابودی یکی از بوم گردی های شهرستان می شود و اکنون موضع فعالان زیست محیطی و مردم فراتر از بحث مرتع و حقوق دامداران و منافع روستائیان کوهپایه است.
به گفته او، برای برداشت هر یک هزار تن خاک در معادن، حدود ۱۰۰ هزار تن نخاله تولید می شود و خاک استخراج شده هم قابلیت رویش گیاهان را ندارد.
این فعال حوزه محیط زیست گفت: بهتر است منابع مس موجود در منطقه را باید برای نسل های آینده حفظ کنیم زیرا اکنون در کشور نعمت های خدادادی دیگری مانند نفت، گاز و... وجود دارد و نیازی به تخریب بافت این منطقه برای استخراج مس در شرایطی که کارخانه ای برای فرآوری و اشتغال مردم وجود ندارد، نیست و در نهایت باید خام فروشی شود.
وی تاکید کرد: آیندگان حتما ما را قضاوت و مواخده خواهند کرد اگر نتوانیم منابع زیرزمینی را برای آنها نگهداری کنیم.
واکنش امام جمعه ساوه
امام جمعه ساوه نیز در خطبه های نماز جمعه به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: اجازه نخواهیم داد کسی به منابع طبیعی و اراضی ساوه تعدی کند.
حجت الاسلام «سید ابراهیم حسینی» افزود: یک شرکت مدت هاست درخواست پنج هزار هکتار زمین در منطقه سیلیجرد ساوه را داده است اما مسئولان شهرستان اعم از منابع طبیعی و فرمانداری و همچنین مراحع استانی نیز با آن مخالفت کردند و در نهایت به تهران شکایت و اعتراض کردند و ظاهرا بررسی ها برای یک نحدوده یک هزار و ۷۰۰ هکتاری در کارگروه تعاملات کشور در حال انجام است.
امام جمعه ساوه از مردم این شهرستان خواست که تحت تاثیر شایعات قرار نگیرند و مطمئن باشند که مانند طرح ایجاد سایت پسماند، اجازه نخواهیم داد کسی به منابع طبیعی و اراضی ساوه تعدی کند.
وی اظهار داشت: با مسئولان شهرستان ساوه از جمله دادستان، فرماندار و رئیس اداره منابع طبیعی نیز رایزنی هایی در این خصوص به عمل آمده و اکنون موضعی واحد در میان آنها وجود دارد.
ساوه نه؛ باید پرسید در تهران چه خبر است؟
در همین رابطه رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان ساوه نیز به ایرنا، گفت: شرکتی به نام «س.غ» قبلا درخواست واگذاری حدود هفت پلاک از اراضی منطقه کوهپایه ساوه برای بهره برداری معدن داشته است که هم در سطح شهرستان و هم در اداره کل استان مرکزی به آن مخالفت شد.
«پوریا حسن پور» افزود: این شرکت بعد از آنکه از استان و شهرستان نتوانست موافقت های لازم را اخذ کند به مرجعی در سطح ملی به نام ستاد تعاملات مراجعه و با اعلام اینکه درخواستش از سوی ساوه و استان مرکزی رد شده است خواهان بازنگری در این خصوص شد و ستاد هم پیرو این خواسته، کارشناسان خود را برای بررسی به منطقه کوهپایه اعزام کرد.
وی اعلام رقم پنج هزار هکتار که در برخی اخبار و شبکه های اجتماعی مطرح شد را تکذیب کرد و گفت: میزان درخواست زمین یک هزار و ۷۰۰ هکتار است.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان ساوه با گلایه از برخی اخبار رسانه ها که با تیتر «در ساوه چه خبر است» مطرح شد، گفت: حالا باید پرسید که «در تهران چه خبر است؟» زیرا هم در این شهرستان و هم در مرکز استان با این درخواست مخالفت شده است.
وی گفت: اعزام کارشناسان ستاد تعاملات کشور هرگز به منزله اعطای مجوز واگذاری زمین های کوهپایه به شرکت متقاضی نیست و صرفا در حد بررسی است.
شاید موضوع معدن در کوهپایه ساوه با نظر ستاد تعامل منتفی شود
سرپرست امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی نیز جزئیات بیشتری از این موضوع را در گفت و گو با ایرنا تشریح کرد.
«سیدکمال فدایی فروتن» گفت: شرکت معدنی س.غ در سال ۱۳۸۹ برنده مزایده سه محدوده اکتشافی در کشور شد که یکی از آنها در منطقه کوهپایه شهرستان ساوه قرار دارد.
وی افزود: وقتی شرکت یا شخصی در مزایده ای برنده می شود ما استعلام های لازم در مورد اینکه آن محدوده در تملک چه ارگانی مثلا منابع طبیعی، محیط زیست یا... است را انجام می دهیم و برای آگاهی از وجود ظرفیت یک فعالیت معدنی در آن محدوده نیز بررسی های لازم را به عمل می آوریم.
به گفته این مسئول، صرف داشتن استعداد و ظرفیت برای فعالیت معدنی الزاما به معنای تبدیل شدن یک محدوده به معدن نیست اما ممکن است در آینده تحت شرایط اقلیمی و محیطی مانند لم یزرع بودن محیط شرایط ایجاد معدن را دارا شود.
فروتن گفت: با توجه به اینکه ما قبلا منطقه کوهپایه را محدوده معدنی به حساب می آوردیم، از اداره کل منابع طبیعی استان مرکزی استعلام گرفتیم که آنها هم نقطه نظراتی داشتند و با هم این موارد را در قالب استعلام و جلسات متعدد بررسی و در نهایت، روند به جایی رسید که از وزارت صنعت، معدن و تجارت استعلام بگیریم.
سرپرست امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی افزود: وزارتخانه نیز توصیه کرد که این موضوع در کارگروه تعامل ستادی که میان این وزارتخانه و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مشترک است، طرح و بررسی شود.
وی اظهار داشت: پیرو پیگیری های انجام شده، مقرر شد که محدوده های معدنی که شرکت س.غ در مزایده برنده آنها شده در قالب کمیته تعامل بررسی و در نهایت اگر رضایت طرفین جلب شد به استان اعلام شود تا مراحل بعدی در دستور کار قرار گیرد.
وی تاکید کرد: در فرایند بررسی این پرونده در ستاد تعامل، استان مرکزی هیچ دخالتی نداشته و نظر مثبت یا منفی هم اعلام نکرده است و حتی اگر منابع طبیعی استان هم موافقت کند، ممکن است امروز این محدوده در فهرست کدهای ممنوعه برای واگذاری از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته باشد یا در طول سالهای سپری شده از زمان مزایده تاکنون شرایط منطقه تغییر کرده باشد و دقیقا به همین دلیل کارگروه تعامل کشور این مسأله را بررسی می کند.
وی گفت: کارگروه تعامل با همکاری سازمان منابع طبیعی کشور و معاونت معدن و امور صنایع معدنی وزارت صمت اقداماتی از قبیل تهیه گزارش، آزمایش و تصویربرداری از منطقه را انجام می دهد و اگر شرایط برای احداث معدن مهیا باشد وارد مرحله اقدامات بعدی خواهد شد و اگر هم مخالفت شود، دیگر امکان فعالیت در آن محدوده وجود نخواهد داشت.
مردم نگران نباشند حساسیت های آنان را درک می کنیم
وی گفت: مردم ساوه نگران این موضوع نباشند زیرا سازمان صنعت، معدن و تجارت با دقت فعالیت ها را رصد و پیگیری می کند و بر اساس ضوابط و مقررات عمل خواهد کرد.
وی تاکید کرد: ضمن اینکه حساسیت های مردمی برای ما بسیار اهمیت دارد، مسأله سرمایه‌گذاری را هم باید مدنظر قرار دهیم و به همین دلیل با دقت و وسواس موضوع منطقه کوهپایه را پیگیری می کنیم تا شبهه و نگرانی برای کسی وجود نداشته باشد.
فروتن گفت: هنوز وجود رگه های ماده معدنی مس در منطقه کوهپایه محرز نشده اما طبق شناسایی های قبلی از گذشته، این منطقه در فهرست محدوده های دارای پتانسیل معدن گنجانده شده است.
فروتن با بیان اینکه تاریخ برگزاری مزایده محدوده کوهپایه مربوط به سال ۸۹ خورشیدی بوده، افزود: در آن زمان با توجه به اینکه نقشه های کاداستر به صورت دستی تهیه می شد، پهنه های دارای پتانسیل معدن مانند امروز که در قالب کاداستر به صورت سیستمی و الکترونیک قابل مشاهده است، نبود و در سیستم کنونی اگر محدوده یا پهنه ای مورد حساسیت منابع طبیعی باشد، دیگر در فهرست مزایده های صنعت، معدن و تجارت قرار نمی گیرد.
وی گفت: اگر مجموعه دستگاههای متولی به نتیجه برسند که ایجاد معدن در منطقه کوهپایه ساوه امکانپذیر نیست، ما طبق قانون با شرکت برنده مزایده صحبت می کنیم و به آنها اعلام خواهیم کرد که موضوع «کان لم یکن» است و ادامه کار میسر نیست.
سرپرست امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی گفت: تا زمانی که نظر نهایی کارگروه تعامل کشور مبنی بر رد یا تایید پتانسیل ایجاد معدن مس در منطقه کوهپایه اعلام نشود، ما هیچ اقدامی نخواهیم داشت زیرا هیچ گونه اطلاعی نداریم.
وی در مورد اینکه چه زمانی نتیجه نهایی کارگروه مذکور اعلام می شود، گفت: چون این مسأله دارای حساسیت بالایی است و شاید چندبار دیگر هم کارشناسان ستاد تعامل کشور برای بررسی به منطقه اعزام شوند، هیچ کسی نمی داند تاریخ قطعی اعلام نتیجه چه زمانی خواهد بود.
فروتن گفت: اگر در کوهپایه ساوه معدن مس وجود داشته باشد، ظرفیت فرآوری این محصول هم در این شهرستان و هم در زرندیه وجود دارد و کار به خام فروشی نخواهد کشید.
وی افزود: نسبت به دغدغه های زیست محیطی مردم در مورد منطقه کوهپایه آگاه هستیم و در همین راستا با وجود آنکه اراضی متعلق به منابع طبیعی است اما در صورت لزوم استعلام های لازم از سازمان محیط زیست استان مرکزی یا کشور اخذ خواهد شد و ما قبل از هر اقدامی برای تاسیس یک واحد صنعتی و معدتی همه جوانب را در نظر می گیریم تا هم خودمان و هم سرمایه‌گذار دچار مشکل نشویم.
به هر حال باید به انتظار روزها و شاید ماههای آینده نشست تا مشخص شود آیا دغدغه های فعالان زیست محیطی، مردم و اهالی روستاهای کوهپایه عاملی در خط قرمز کشیدن روی واگذاری زمین های کوهپایه ساوه و داستان معدن این منطقه خواهد شد یا اینکه مس سرخ و جذابیت منابع و منافع آن چربش بییشتری خواهد داشت؟
گزارش از یحیی معماری
