سال 1395 با تمام فراز و نشیب‌ها و تلخی و شیرینی‌هایش گذشت، اما این سال یقینا برای باغداران ساوجی یادآور خاطره تلخی است. خاطره تلخی که یکبار در سال 1386 در تاریخ این خطه ثبت شد و در سال 1395 تکرار شد.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، نگارنده وقتی واژه خاطره تلخ را در ابتدای این گزارش بکار می‌برد، می‌خواهد که اوج حساسیت و اهمیت این واقعه را یادآوری کند، چرا که صحبت از برند و نماد ساوه است که اگر حساسیت و اهمیت ویژه‌ای نسبت به آن صورت نگیرد، تهدید در کمین این برند و نماد است.
و دوباره صحبت از انار است. شهر ساوه به عنوان قطب تولیدکننده انار جهان، خاستگاه تولید یاقوت سرخ است و در تولید این محصول شهرت بین‌المللی دارد و آوازه آن در جهان پیچیده است، اما این روزها حال انارستان‌های ساوه مساعد نیست.
حمله غافلگیرکننده سرمای آذرماه سال 95 به باغات انار ساوه موجب تکرار خاطره تلخ سرد سال 1386 در این شهرستان شد، به طوری که ورود یک جبهه هوای سرد و کاهش محسوس دمای هوا بخش اعظمی از درختان و مزارع ساوه را با پدیده سرمازدگی مواجه کرد.
سرمای هوا در زمانی اتفاق افتاد که باغداران حدود دو هفته قبل از وقوع سرما کار برداشت انار را به اتمام رسانده بودند و اقدام به انبار کردن محصول برداشت شده کرده بودند، ولی کاهش دما به حدی بود که علاوه بر خشکاندن درختان به بخش اعظمی از انار برداشت شده که در انبار نگهداری می‌شد نیز خسارت وارد کرد و موجب از بین رفتن محصول شده و رنجش بیشتر باغداران و تولیدکنندگان انار را به همراه داشت.
گرچه خبرگزاری ایسنا از لحظه سرمازدگی درختان با ارسال گزارش‌های متعدد و نیز اطلاع رسانی اقدام مسئولان برای جبران خسارت باغداران، این موضوع را در صدر اخبار سرویس اقتصادی خود قرار داده بود، اما آنچه موجب پرداختن مجدد به این موضوع شد، بی‌رغبتی برخی باغداران نسبت به کفبر کردن درختان و خانه‌نشین شدن آنها شده است. موضوعی که اگر طی روزهای آینده توسط باغداران انجام نشود و درختان خشکیده کفبر نشوند، قطعا تولید انار در قطب انار جهان با چالش مواجه خواهد شد.
خسارت 90 درصدی باغات انار
بنا بر اعلام مدیر جهاد کشاورزی ساوه سرمازدگی سال 95 منجر به بروز خسارت در حدود 90 درصد از باغات انار ساوه شد و از مجموع 11 هزار هکتار باغات انار ساوه حدود 9 هزار و 800 هکتار آن دچار سرمازدگی شده و باید کفبر شوند ولی تا لحظه تنظیم گزارش تنها 30 درصد این اقدام انجام شده است.
"حسن شریفی" پیشتر در گفتوگو با ایسنا گفته بود که با وقوع این پدیده و خسارت میلیاردی که به باغات وارد شد، جلسات متعددی با حضور مقامات استانی و کشوری برگزار شد که نهایتا با پیگیری نماینده مردم ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی، استاندار مرکزی و فرماندار ساوه از سوی دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی مساعدت لازم در خصوص جبران خسارت باغداران صورت گرفت .
وی گفته بود: این سیاست حمایتی در قالب اختصاص 700 میلیارد ریال تسهیلات بانکی ارزان قیمت برای جبران خسارات ناشی از سرمازدگی به بخش کشاورزی استان مرکزی و استمهال سه ساله تسهیلات سررسید شده خسارت دیدگان مذکور است که به تصویب هیئت وزیران رسیده است .
وی در ادامه با اشاره به حمایت صندوق بیمه نیز گفته بود: صندوق بیمه نیز متعهد شده است در صورت تامین اعتبار از سوی دولت برای هر هکتار باغ آسیب دیده از سرما مبلغ سه میلیون و 200 هزار تومان غرامت پرداخت کند به شرط آنکه باغدارانی که طی سه سال گذشته به صورت متوالی اقدام به بیمه باغات خود کرده اند تا پایان دی ماه سال 95 اقدام به تمدید بیمه باغات خود کرده باشند .
به گزارش ایسنا، با پایان یافتن سال 95 باغداران غرامت و تسهیلات یاد شده را دریافت نکرده اند و این شرایط را یکی از دلایل اصلی تاخیر در کفبر کردن درختان می دانند.
در همین رابطه یک باغدار انار که حدود 10 هکتار باغ در روستای نورعلی بیک از توابع بخش مرکزی ساوه دارد از خانه نشین شدنش پس از سرمازدگی سال گذشته خبر داد .
"محمدحسین نجفی" افزود: یکبار در سال 1386 در اثر سرمازدگی باغ اقدام به کفبر کردن درختان کردم و پس از حدود چهار سال انتظار و صرف هزینه زیاد درختان انار به بار نشست و در سال 93 و 94 با صرف هزینه زیاد توانستم میزان انار تولیدی خود را افزایش دهم ولی به یکباره سرمای سال 95 تمامی زحماتم را به باد داد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا به جهاد کشاورزی برای دریافت خسارت یا تسهیلات مراجعه کرده اید، گفت: خسارت سرمازدگی سال 86 به ما پرداخت نشد، اینبار هم برای دریافت تسهیلات مراجعه نکرده ام و ترجیح می‌دهم زمینی که برای احداث باغ در نظر گرفتم را بفروشم و پول آن را در بانک بگذارم و از سود حاصله امرار معاش کنم.
نجفی تصریح کرد: من برای دریافت وام مراجعه نکردم ولی با وجود اینکه قول داده شده بود که تا قبل از پایان سال 95 تسهیلات اعطا شود، اما دیگران هم که مراجعه کردهاند موفقیت به دریافت آن نشده اند. این باغداران به دلیل کمبود نقدینگی توانایی تامین هزینه کفبر کردن درختان را ندارند و ترجیح می‌دهند که مثل من باغ خود را رها کنند.
تغییر کاربری باغ
یک باغدار دیگر که پنج هکتار باغ در مجاورت سد الغدیر ساوه را به تولید انار اختصاص داده است در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا در خصوص تعللش در کفبر کردن درختان گفت: اصلا باورمان نمی‌شد که باغات انار دچار سرمازدگی شوند و امید داشتیم تا با فرا رسیدن فصل بهار و به شکوفه نشستن درختان شاهد برگ‌دهی و گل‌دهی درختان انار نیز باشیم، اما متاسفانه حتی یک درخت هم سبز نشد.
"محمد جعفری" با اشاره به مشقت‌های خاص باغداری اظهار کرد: وقتی با آمدن بهار امیدمان ناامید شد و خبری هم از حمایت‌های اعلام شده نشد و از طرفی نیز با چالش کم‌آبی شدید مواجه هستیم و منابع آبی ساوه جوابگوی نیاز باغداران و کشاورزان نیست، تصمیم گرفتم کاربری زمین خود را از تولید انار به دامداری تغییر دهم.
وی بیان کرد: در حال حاضر به دنبال اخذ مجوز دامداری هستم و در صورت تامین آب روستایی زمین پنج هکتاری خود را که سال‌ها به باغ انار اختصاص داده بودم و هر سال با ذوق و شوق فراوان اقدام به برداشت انار می‌کردم را به دامداری تبدیل می کنم تا اولا از بروز چنین خساراتی پیشگیری کنم و هم معیشت خود و خانواده‌ام را تامین کنم.
"حمید غریبی" دیگر باغدار اهل روستای یل آباد از توابع بخش مرکزی که باغ 50 هکتاری او بین روستای یل‌آباد و قردین قرار دارد، گفت: تنها به دلیل علاقه‌ای که به تولید انار دارم و می‌خواهم از برند و اسم انار ساوه دفاع کنم تصمیم به کفبر کردن دارم، در حالی که هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
وی با اشاره به هزینه حدود 800 هزار تومانی کفبر کردن و خارج کردن درختان بریده شده از باغات برای هر هکتار باغ، اظهار کرد: برای یک باغدار که 50 هکتار باغ دارد توان تامین این هزینه وجود ندارد و وعده اعطای تسهیلات حمایتی هم تاکنون محقق نشده است.
ضرورت راستی آزمایی خسارات باغات
غریبی خواستار راستی‌آزمایی در خصوص میزان خسارت وارده به باغات بر اثر سرمازدگی شد و افزود: برای اعطای تسهیلات سرمازدگی انار صرفا به اظهارات باغداران اکتفا شده است و کارشناسان امر صحت و سقم اظهارات باغداران را بررسی نکرده‌اند، در حالی که باید بررسی میدانی در این زمینه صورت گیرد و با تشکیل پرونده ماموری از باغ خسارت دیده بازدید کرده و با راستی‌آزمایی، میزان خسارت را جهت اعطای وام گزارش کنند.
وی گفت: الان وضعیت به گونه‌ای شده است که هرکس هرقدر دلش می‌خواهد فرم دریافت وام پر کرده است و از آنجاکه اعطای وام به نسبت هکتار باغی است که فرد دارد، لذا یک نفر مثلا پنج هکتار باغ دارد در حالی که برای دریافت وام به وسعت 10 هکتار درخواست داده است.
یک باغدار نمونه و تولیدکننده انار در ساوه نیز که پیشتر در گفتوگو با ایسنا از سرمازدگی بیش از 90 درصد باغات انار این شهرستان سخن گفته بود، اظهار کرده بود: با وقوع سرمای شدید در این شهرستان، در زمانی که درختان هنوز به خواب کامل نرفته بودند، بخش اعظمی از باغات خسارت دیدند و باید کفبر شوند، یعنی درختان از اندازه‌ای که از خاک بیرون آمده‌اند بریده شده و دوباره با اقدامات کشاورزی و باغی از اول رشد کنند که با کفبر شدن درختان عملا تا سه سال اول در شهرستان ساوه اناری تولید نخواهد شد.
"علی یزدان‌پناه" با اشاره به متفاوت بودن سرمازدگی سال 95 با سال 86 در این شهرستان و تبعات ناشی از آن اظهار کرد: تحمل این سرمازدگی برای کشاورزان و باغداران به مراتب مشکل‌تر از سال 1386 است چرا که بازگشت به حالت مطلوب مشکل‌سازتر و سخت‌تر است .
وی تصریح کرد: با شرایط بوجود آمده از آنجاکه باغداران بنیه و توان آباد کردن مجدد باغات انار را ندارند، لذا بسیاری از آنها تمایلی به آباد کردن مجدد باغ ندارند و عملا درصدد رهاکردن باغات هستند .
وی بیان کرد: 45 هکتار باغ انار دارم و بر اثر سرمازدگی آذرماه سال گذشته تمامی درختان آن از بین رفته‌اند و اگر هم درختی در مقابل سرما مقاومت کرده معیوب است و احتمال دارد نیمه کاره سبز شود ولی باردهی نخواهد داشت.
این تولید کننده نمونه انار در ساوه با اشاره به تعلل در اعطای تسهیلات اعتباری اظهار کرد: وامی که تعهد شده بود تا اواخر بهمن ماه باید به باغداران اعطا می‌شد تا باغداران قبل از فرا رسیدن فصل بهار اقدام به کفبر کردن درختان می‌کردند و این پروسه زودتر انجام می‌شد و درختان هم در مدت زمان کمتری به محصول می‌رسیدند.
به گفته یزدان پناه هم اکنون شاهد یاس و ناامیدی باغداران و تولیدکنندگان انار هستیم و بسیاری از آنها با وجود اینکه درختان شکوفه داده اند توان اقتصادی تامین هزینه کف بر کردن درختان را ندارند.
وی با اشاره به شرایط جوی و سرمای بی سابقه سال 1327 گفت: بعد از آن سرمای سخت را در سال 86 تجربه کردیم و دوباره شاهد سرمازدگی درختان بودیم و درختان کفبر شدند. اما به یکباره سرمای غافلگیر کننده سال 95 در فاصله زمانی اندکی نسبت به سال 1386 در سال 1395 بوقوع پیوست و این روند نیز یکی از دلایل ناامید شدن باغداران است. آنها هر چند سال یکبار شاهد سرمازدگی هستند و اگر بروز این بلای طبیعی به یک قاعده تبدیل شود و کسی هم از باغدار حمایت نکند چیزی از انار ساوه باقی نمی ماند.
اگر نام انار ساوه در کار نبود ریسک نمی کردم
دیگر باغدار ساوجی به رها کردن 12 هکتار از 40 هکتار باغ انار خود اشاره کرد و گفت: امید داشتیم که در بهار درختان سبز شوند، اما وقتی خبری نشد به دلیل عدم توانایی مالی 12 هکتار از باغ خود را رها کردم و با بیل مکانیکی تمامی درختان انار را از ریشه درآوردم.
"حسین روستایی گرایلو" افزود: اگر نام انار ساوه نبود هیچ وقت این ریسک را دوباره انجام نمی‌دادم و با سرمایی که همه درختان را از بین برد این شغل را رها کرده و به حرفه دیگری مشغول می‌شدم، اما چه کنم که ساوه را با انارش می‌شناسند و غیرتم قبول نمی‌کند که اسم انار از ساوه جدا شود.
وی بیان کرد: پس از کفبر کردن درختان انار که تازه شروع کرده‌ام بنا دارم در کنار احیای درختان انار در کنار آنها نهال های سردرختی شامل آلو و هلو و ... بکارم تا اگر احیانا سرمای دیگری بوقوع پیوست حداقل میوه های سردرختی که به سرمای بالا مقاوم هستند، صدمه ندیده و بتوانم از طریق فروش محصول سردرختی امرار معاش کنم.
راهکاری برای نجات انار، توسعه پسته و آرامش باغدار
یک تولید کننده انار در ساوه نیز از ارائه طرح خود به وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو خبر داد و گفت: انار علاوه بر اینکه در مقابل سرمای حدود 20 درجه زیر صفر توان خود را از دست می‌دهد برای ارائه محصول با کیفیت نیز به آب زیادی احتیاج دارد در حالیکه درخت پسته این طور نیست و علاوه بر مقاوم بودن در برابر سرمای زیاد از جمله درختان با نیاز آبی کمتر است.
"هادی حسنی" با اشاره به اینکه پسته از نظر تجاری قابل مقایسه با انار نیست؛ اظهار کرد: براساس بررسی‌های بعمل آمده اقلیم شهرستان ساوه برای کشت پسته مناسب است و از ظرفیت بالایی برای تولید این محصول برخوردار است لذا بنده طرحی را ارائه کردم که برای تجاری سازی کشاورزی در ساوه کشت پسته توام با کشت انار در باغات شهرستان صورت گیرد.
وی ادامه داد: در این طرح پیش‌بینی کاشت پسته و انار به صورت یکی در میان شده است تا علاوه بر زنده نگه داشتن انار به توسعه کشت پسته در ساوه که هم اکنون بخش مهمی از اراضی این شهرستان را به خود اختصاص داده است به تجاری‌سازی بیشتر کشاورزی با تولید این دو محصول که تقاضای جهانی دارند کمک شود. البته هر چه تلاش کردم، این طرح مورد توجه قرار نگرفت.
به گزارش ایسنا، "رضا امین صالحی" دیگر تولیدکننده انار نیز می‌گوید سرما درختان را از بین برده و باغ خشک شده و من توان مالی کفبر کردن درختان را ندارم.
وی بیان کرد: 25 هکتار باغ در منطقه معروف به سیدقلی ساوه دارم و نمی‌توانم دوباره باغم را آباد کنم. باغ من هم مثل خیلی از باغات دیگر باید به کویر تبدیل شود.
وی ادامه داد: کسانی که باغشان را بیمه کرده بودند هنوز غرامت خود را از صندوق بیمه دریافت نکرده‌اند چه برسد که بخواهند به ما که بیمه نبودیم وام بدهند.
امین صالحی تاکید کرد: با این حال خودم تصمیم گرفتم به اندازه توانی که دارم اقدام به کف بر کردن درختان کنم چرا که هزینه تامین کارگر را نداشته و صرفا برای علاقه ای که به کار باغداری دارم به هر میزان که بتوانم باغ را آباد و مابقی را رها خواهم کرد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ساوه نیز گفت: با وقوع سرمازدگی باغداران مجبور به کفبر کردن باغات شده‌اند و با توجه به رشد مجدد درخت در سال آینده شاهد تولید انار در ساوه نخواهیم بود. در سال دوم و سوم انار درجه دو و سه تولید خواهد شد و پس از گذشت سه الی چهار سال به وضعیت عادی و تولید انار مرغوب بازخواهیم گشت .
حسن شریفی با اشاره به اینکه تاکنون تنها حدود 30 درصد از باغداران ساوجی اقدام به کف بر کردن درختان انار براثر سرمازدگی سال گذشته کردهاند، افزود: مابقی باغداران منتظر دریافت تسهیلات هستند تا بتوانند با توان مالی متاثر از دریافت وام نسبت به کف بر کردن درختان اقدام کنند.
وی با اشاره به اینکه پرونده متقاضیان دریافت تسهیلات بانکی تکمیل و لیست مشمولین دریافت وام نهایی شده است، اظهار کرد: این لیست به تایید شورای مدیریت بحران شهرستان رسیده است و منتظر اعلام از سوی بانک‌ها هستیم تا تسهیلات اعطا شود.
تبدیل یک چهارم باغات انار به پسته
وی با اشاره به مقاوم بودن درخت پسته نسبت به درخت انار و فراهم بودن زیرساخت لازم برای کشت پسته در ساوه افزود: پیش بینی می‌شود افزون بر یک چهارم از باغات انار شهرستان ساوه پس از کفبر شدن به باغ پسته تبدیل شوند .
وی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان انار ساوه طی 10 سال اخیر دو بار با پدیده سرمازدگی مواجه شده و اقدام به کفبر کردن درختان کردهاند، افزود: از آنجاکه تولید پسته با شرایط آب و هوایی و اقلیم ساوه سازگار بوده و درخت پسته در مقابل سرما و گرما به مراتب مقاوم‌تر از انار است، لذا برخی باغداران پس از کفبر کردن درختان خود اقدام به کشت پسته کردهاند.
مدیرجهاد کشاورزی ساوه در پاسخ به پرسش ایسنا در خصوص راهکار مقابله با رها شدن برخی باغات به دلیل عدم بنیه مالی باغداران پس از سرمازدگی و احیای مجدد درختان انار گفت: در حال حاضر سطح زیر کشت باغات انار در ساوه بیش از 11 هزار هکتار است و با پیش‌بینی انجام شده در صورت جایگزینی پسته یا رها کردن باغات به جای انار سطح زیر کشت به حدود هشت هزار هکتار خواهد رسید که این میزان سطح زیر کشت نه تنها هیچ خللی در برند انار نخواهد داشت بلکه موجب مدیریت منابع آبی شهرستان به لحاظ مواجه شدن با پدیده خشکسالی می شود .
مهم‌ترین مشکل انارکاری در ساوه کمبود منابع آبی
وی تصریح کرد: علاوه بر مواجه شدن باغات انار ساوه با پدیده سرمازدگی یا سایر بلایای طبیعی، اصلی‌ترین و مهم‌ترین مشکل انارکاری در ساوه کمبود منابع آبی است. گرچه سرمازدگی هر چند سال یکبار به سراغ انار ساوه می‌آید اما این کم آبی است که در کمین این محصول شاخص شهرستان است و هر سال بخش اعظمی از باغات انار بر اثر کمبود آب رها شده و خشک می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه شاخص EC آب برای درخت انار حداکثر باید به عدد چهار هزار برسد، افزود: در برخی از نقاط شهرستان این میزان تا 13 هزار EC نیز رسیده است که بلایی به مراتب بدتر از سرمازدگی است.
کاهش سطح زیر کشت فرصتی برای مدیریت منابع آبی و حفظ برند ساوه
شریفی بیان کرد: با توجه به منابع آبی موجود در شهرستان ساوه و نیز سطح زیر کشت انار می‌توان گفت که برخورداری شهرستان ساوه از حدود هفت هزار هکتار باغ انار ضمن اینکه هیچ خللی در برند و کاهش میزان تولید این محصول نخواهد داشت بلکه انار تولیدی این میزان سطح زیر کشت پاسخگوی نیاز داخلی و خارجی خواهد بود .
وی با اشاره به اینکه حدود 30 درصد از باغات ساوه به صورت تفننی و تفریحی توسط افرادی که شغل اصلی آنها باغداری و تولید انار نیست اداره می شود، تصریح کرد: در سالیان گذشته سطح زیر کشت انار در ساوه حدود هفت هزار هکتار بود، اما با توسعه بیرویه باغات علاوه بر اینکه بخش اعظمی از منابع آبی را به خود اختصاص داد، توسعه بیرویه باغات اتفاق افتاد و چون باغات انار بار روش‌های صحیح فنی و علمی کشاورزی احداث نشده بود، لذا انار تولیدی در آن نیز از کیفیت لازم برخوردار نبود .
به گفته شریفی باید تلاش کرد که سطح باغات انار ساوه به همین میزان هفت هزار هکتار برسد تا هم مدیریت منابع آبی صورت گیرد و هم بتوان انار با کیفیت و مطابق ذائقه جهانی تولید کرد.
وی در خصوص نحوه و زمان پرداخت تسهیلات سرمازدگی به باغات که مطالبه اصلی تمامی باغداران است، گفت: به منظور احیاء و جبران بخشی از خسارت سرما به باغات انار ساوه، تسهیلات کم بهره و بلند مدت به باغداران انار پرداخت می شود .
تسهیلات در راه است/اعطای تسهیلات در انتظار اعلام بانک های عامل
شریفی با اشاره به مصوبه دولت در خصوص اعطای تسهیلات گفت: مبلغ این تسهیلات حدود 6تا 7 میلیون تومان برای هر هکتار با کارمزد 10 درصد و بازپرداخت 7 الی 10 ساله است که از طرف بانک عامل به باغداران پرداخت خواهد شد و هم اکنون در انتظار اعلام بانک های عامل هستیم.
به گزارش ایسنا، نگارنده این گزارش در سال 94 در واکنش به انعکاس خبری در برخی از سایت های خبری با عنوان "ساوه دیگر انار ندارد"، پاسخ این تیتر که مانند تیری بر دل باغداران و ساوجیان نشسته بود را با گزارشی با عنوان "خیال بد در کمین انار ساوه" داد.
تنها دلیلی که در خبر یاد شده به عنوان عامل تهدید انار عنوان شده بود، کمبود آب بود در حالیکه مشکل کم آبی به عنوان مشکلی اساسی در سراسر کشور پیش روی کشاورزان و باغداران قرار دارد و بنا نیست که هر نقطه‌ای از ایران بر اثر کم‌آبی با محصول شاخص و برند خود که در جهان معرفی شده است، خداحافظی کند.
افزایش حدود 80 درصدی بارندگی‌ها در سال زراعی جاری در شهرستان ساوه نسبت به مدت مشابه سال قبل اولا جای شکرگزاری به درگاه الهی دارد و ثانیا نوید تامین بخشی از کمبود منابع آبی سال گذشته را می دهد. حال که باغداران و کارشناسان جهاد کشاورزی شعار کیفی سازی باغات انار ساوه را به بهانه سرمازدگی سر داده‌اند و تاکید دارند که در صورت رهاسازی حدود چهار هزار هکتار از باغات انار خللی در برند انار تولید ساوه چه برای مصرف داخل و چه نیاز جهانی ایجاد نخواهد شد و اینکار به مدیریت منابع آبی هم کمک خواهد کرد چه خوب است وعده مسئولان نیز در اعطای تسهیلات حمایتی که بلافاصله پس از سرمازدگی اخیر اعلام شد و مقرر شد که تا پایان بهمن ماه اعطا شود را نیز در همین روزها محقق کنند.
به نظر می‌رسد مدیریت باغات و مدیریت منابع آبی در شرایط کنونی اقدامی لازم برای حفظ برند انار ساوه است تا در گذر زمان نام انار ساوه از اذهان دور نماند و همواره ساوه را با انارش بشناسند. حال که مواجه شدن باغات انار قطب تولید انار جهان با سرما منجر به کاهش سطح زیرکشت انار در این شهرستان شده انتظار باغداران از مسئولان حمایت بیشتر است. چه بسا اگر تسهیلات به موقع در اختیار باغداران قرار می‌گرفت امید بیشتری در دل آنها برای ادامه راه زنده می‌شد و با روحیه‌ای مضاعف اقدام به تولید انار می کردند.
بی گمان تولید و اشتغال تنها در حوزه صنعت تعریف نشده و تعریف جامع آن کشاورزی، صنایع دستی، گردشگری و ... را هم شامل می شود. دست روی دست نگذاریم تا در سایه غفلت باغات انار ساوه خدای ناکرده شاهد انعکاس اخباری با عناوینی نظیر "ساوه دیگر انار ندارد"، "خداحافظی جهان با انار ساوه" و "جهان دیگر طعم انار ساوه را نخواهد چشید" و ... باشیم. شکی نیست که پیشگیری مقدم بر درمان است.
گزارش از : علی فرقانی، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
