اعتیاد یک وابستگی فیزیکی یا روانی به استعمال یک ماده یا انجام یک کار است. این کار یا ماده ممکن است هر چیزی باشد، از جمله کار، سرگرمی، وسایل ارتباط جمعی، خوراک و حتی خرید!
اعتیاد در همه این زمینه‌ها به علایق فرد و احساسات وی هنگام انجام این کارها بستگی دارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی- یکی از مشکلات اساسی در بروز اعتیاد این است که در هنگام ترک نمی‌توان آن را به طور کامل فراموش کرد، حتی پس از یک مدت طولانی از زمان ترک، تمایل و اشتیاق به انجام آن کار در درون فرد باقی می‌ماند. درگیری بیش از حد با انجام امور نیز می‌تواند نمونه دیگری از اعتیاد باشد. اعتیاد یک شبه شکل نمی‌گیرد، بلکه به مرور زمان گسترش یافته و به همین ترتیب، رهایی از آن، فرصت و زمان زیادی را لازم دارد.
اولین قدم برای مبارزه با اعتیاد، ایجاد یک حس قوی، اراده و تعهد برای رهایی است. این کار، نیازمند یک اراده قوی برای رهایی از اعتیاد بوده و حتی یک لغزش کوچک و جزئی ممکن است اعتیاد به انجام کاری را دوباره در وجود انسان احیا کند. در برخی موارد، مردم برای کسب این اراده، نیازمند تحت نظر قرار گرفتن توسط پزشکی ماهر هستند تا آنها را راهنمایی کند.
به گفته کارشناسان، تحقیقات علمی ثابت کرده که اعتیاد، نوعی بیماری ذهنی بوده و به زندگی و گذشته فرد بستگی دارد. اقبال مردم به معتادان بسیار کم بوده و اعتیاد در نگاه مردم یک شکست تلقی می‌شود، در حالی که اعتیاد یک پدیده بیولوژیکی(زیست‌شناسی) است.
معمولا مشاهده شده که اعتیاد همواره درخصوص کارها و مواد نامناسب، یا در مغایرت با هنجار‌های اجتماعی شکل گرفته و در نتیجه آن، شنیدن واژه "اعتیاد" ذهن مردم را به سوی مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی می‌کشاند. در حقیقت این شکل‌ها از اعتیاد سخت‌ترین نوع آنها برای ترک هستند و هرگاه فرد معتاد برای ترک اعتیاد اقدام می‌کند، با یک تمایل درونی برای بازگشت به سوی آن مواجه می‌شود.
در همین رابطه یک دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی در ساوه گفت: نتایج تحقیقات علمی نشان داده است که همراهی مصرف مواد مخدر با اعمالی دیگر چون قمار و روابط جنسی، باعث ترشح دوپامین که احساس شعف و شادی و رضایت را در فرد ایجاد می کند، می‌شود. این موج احساسی باعث ایجاد تمایل بیشتر به کسب شادی و رضایت در فرد شده و اعتیاد به تجربه دوباره مصرف مخدر با همراهی اعمال ذکر شده را در شخص شکل می‌دهد. با مصرف طولانی این مواد، مغز به این باور می‌رسد که احساس رضایت و شادی بدون مصرف طولانی‌مدت این مواد، امکانپذیر نیست.
"الهه شعبانی" افزود: برخی مردم معتقدند که اعتیاد یک بیماری بیولوژیک است، در حالی که عده‌ای دیگر بر این باورند که اعتیاد در درجه اول، یک اختلال رفتاریست. افرادی که معتقدند اعتیاد یک بیماری است، درمانی همراه با داروهای گیاهی و شیمیایی و مشاوره را ارائه می‌دهند در حالی که دسته دیگر که به اختلال رفتاری بودن اعتیاد باور دارند، معتقدند که با مصرف کمتر و اراده قوی، می‌توان این مشکل را حل کرد.
وی بیان کرد: به جز مواد مخدر و الکل، شکل‌های دیگر اعتیاد که بیشتر دیده شده‌اند عبارتند از اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، مصرف قهوه، خرید، قمار، کار و ... که طی سال‌ها، گسترش یافته و پیشرفت کرده‌اند. برای مثال، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی با ازدیاد سایت‌های ارائه دهنده این سرویس گسترش یافته است.
به گفته وی البته این موضوع، همزمان با ایرادات، دارای مزیت‌هایی نیز هست. برای مثال از شبکه‌های اجتماعی می‌توان برای ارتباط با دوستان و خانواده، در هر نقطه از جهان استفاده کرد. در حالی که استفاده افراطی و بدون استراحت از اینترنت بخصوص برای کودکان، خطرناک و اعتیادآور و در سنین بالاتر، رهایی از آن دشوارتر است. به طور کلی، اعتیاد به عادت‌های گسترش یافته‌ای گفته می‌شود که به طور متداول و گاها بیش از حد، با زندگی روزمره فرد در ارتباط است.
تفاوت اصلی عادت و اعتیاد
وی اظهار کرد: عادت یک عمل اختیاری و کنترل شده است. در حالی که اعتیاد یک بیماری یا اختلال فیزیکی یا روحی غیر قابل کنترل است. دلایل فرد برای اعتیاد به عادتی خاص هنوز کاملا درک نشده است و ممکن است در اثر ترکیبی از فاکتورهای ذهنی، فیزیکی، احساسی یا ضمنی ایجاد شده باشد.
شعبانی گفت: از طریق بررسی دقیق نشانه‌ها و علائم مختلف، یک فرد می‌تواند شخص معتادی را راهنمایی کرده و او را از اعتیاد نجات دهد. افرادی که به شیء خاصی اعتیاد دارند، سعی در به دست آوردن آن با وجود اطلاع از پیامد‌های اینکار دارند.
این جامعه‌شناس معتقد است که نشانه‌های خطر، دلایل مختلفی دارند. برای مثال، ژنتیک یکی از آنهاست. شخصی که یکی از افراد خانواده‌اش در حال حاضر درگیر اعتیاد است، شانس بیشتری برای اعتیاد دارد. افراد دارای بیماری‌های ذهنی نیز در خطر اعتیاد به مواد مخدر قرار دارند. تنهایی، فشار همسالان، استرس و... از دلایل دیگر گرایش به اعتیاد هستند.
وی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد که رابطه‌ای بین تعداد موارد مصرف ماده اعتیادآور و چگونگی تجربه لذت توسط مغز وجود دارد. در ابتدا، این ماده برای احساس رضایت و لذت مصرف می‌شود و در دفعات بعدی مقدار مصرف باید افزایش یابد تا همان احساس لذت اولیه، کسب شود. به مرور مصرف ماده مخدر دیگر احساس رضایتی در فرد ایجاد نمی‌کند و فقط برای جلوگیری از علائم قطع مصرف، شخص معتاد مصرف ماده مخدر ا ادامه می‌دهد.
وی افزود: برنامه‌های درمانی متعددی برای درمان اعتیاد وجود دارد. برنامه‌هایی مثل جلسات روانپزشکی، گروه‌های بحث و خود درمانی و ایجاد انگیزه و کمک به جلوگیری از علائم، نمونه‌هایی از آنهاست. با تحقیقات صورت گرفته در حال حاضر، ما می‌توانیم به بسیاری از افرادی که در اطراف ما سعی در ترک اعتیاد خود دارند و فقط به کمک نیاز دارند کمک کنیم. با یاری رساندن به آنها، نه تنها به خودمان کمک کرده‌ایم، بلکه زندگی فرد مقابل و بسیاری دیگر را به روشنایی رسانده‌ایم.
با فرزندانتان وارد نزاع نشوید
به گزارش ایسنا، مردم عموما برای فرار از شلوغی، ازدحام، تنهایی، روابط شکست‌خورده و غم‌انگیز و پایین بودن عزت نفس، به اعتیاد روی می‌آورند. اعتیاد به مواد مخدر، یک بار اضافه و معضلی برای جامعه است. آگاهی از انواع مواد مخدر و تست‌های اعتیاد، دو نمونه از قوی‌ترین عوامل بازدارنده در پیشگیری از اعتیاد است.
این جامعه‌شناس، شناسایی، پیشگیری و درمان را سه عامل برای مقابله با اعتیاد دانست و افزود: شناخت صحیح والدین از نتایج منفی جسمی، روحی، احساسی و ... مواد مخدر به طور قابل توجهی در کاهش سوء‌مصرف مواد مخدر نقش دارند. نظارت والدین نیز به عنوان یکی از عوامل بازدارنده در مصرف مواد مخدر در نوجوان شناخته شده است. به طور کلی، دانستن این که نوجوان کجا، کی، با چه کسانی و چگونه معاشرت می‌کند و اعمال محدودیت بر آنها، از عوامل پیشگیری شناخته شده است.
شعبانی در این خصوص چگونگی پی بردن به اعتیاد در نوجوان گفت: دانستن این موضوع بسیار مشکل است. زیرا تغییرات در اخلاق و رفتار، بینش و نگرش، طغیان غیر معمول، تغییرات در زمان خواب و خوراک و سرگرمی‌ها و علایق در دوران بلوغ بسیار شایع است. بنابراین باید به عوامل دیگر مانند افسردگی، وسواس، دشمنی و عداوت و عملکرد در مدرسه و رفت و آمد با دوستان باید توجه کرد.
وی افزود: بروز برخی تغییرات، نشان می دهد که موضوعی غیر معمول در حال رخ دادن است، یا حتی اینکه نوجوان به مصرف مواد مخدر روی آورده است. بنابراین، بهترین راه فهمیدن این موضوع، تست‌های اعتیاد توسط پزشک است. همچنین، نکاتی برای فهمیدن این موضوع که آیا فرزند درگیر اعتیاد به مواد مخدر شده است قابل ذکر است.
وی با بیان اینکه والدین در هنگام صحبت با فرزندان باید در بیان نگرانی‌هایشان محتاط باشند، به والدین توصیه کرد: گفت‌و‌گو را بدون دعوا و پرخاشگری یا متهم کردن فرزند خود به حماقت یا مایه شرمساری بودن خانواده انجام دهید. جدی ولی مهربان و منطقی باشید و سعی نکنید خود و فرزندتان را وارد یک نزاع کنید. با آگاهی از این موضوع که کودکان معمولا در امور مربوط به زندگی خود خصوصی عمل می‌کنند، سعی کنید دریابید که چه چیزی در زندگی آنان می‌گذرد. سعی نکنید یک بحث دادگاه تفتیش اطلاعات به راه بیاندازید. به آسانی با نوجوان خود ارتباط برقرار کرده و سعی کنید بفهمید چرا تصمیمات اشتباه می‌گیرد. متوجه شوید که آیا دوستانش در مدرسه یا یک مهمانی و یا هرچیز دیگر به او مواد مخدر داده‌اند یا خیر. این به تنهایی نشانه‌ای برای فرزند شماست که به او اهمیت می‌دهید و حقوق و زندگی او برای شما مهم است.
اعتیاد یک اختلال قابل پیشگیری است
وی در خصوص پیشگیری نیز گفت: اعتیاد به مواد مخدر یک اختلال قابل پیشگیری است. نتایج یک تحقیق نشان داده است که برنامه‌های پیشگیرانه در خانواده‌ها، مدارس، رسانه‌ها و ارتباطات انجام گرفته، تاثیر قابل توجهی در کاهش آمار اعتیاد به مواد مخدر داشته است. با وجود تاثیرات عوامل مختلفی مانند فرهنگ و... یک جامعه، اگر جوانان مضر بودن مواد مخدر را کاملا درک کنند، خودشان از مصرف آن جلوگیری خواهند کرد. بنابراین لازم است تا مضرات مصرف مواد مخدر به نوجوانان و جوانان، دبیران، والدین و پایگاه های سلامت آموخته شود.
به گفته وی پیشگیری از مصرف مواد مخدر عموما در مکان‌ها و با استفاده از برنامه‌های مختلفی انجام می‌شود. مدارسی که پیشگیری از مصرف مواد مخدر در آنها به دانش‌آموزان آموخته می‌شود، برنامه‌های پیشگیری متمرکز بر خانواده‌ها، خانواده درمانی چند بعدی، آموزش چند خانواده‌ای، مراکز توانبخشی و درمان از جمله آنهاست.
وی افزود: هنگامی که درک بهتری از شرایط داشته باشید، می‌توانید برای قدم‌های بعدی تصمیم بگیرید. این قدم‌ها می‌تواند شامل تنظیم قوانین جدید و عواقب عمل نکردن به آنها باشد. مثلا مقررات خاموشی در یک ساعت معین یا قطع موقت دسترسی به موبایل، اینترنت یا کامپیوتر و کاهش مدت زمان سپری شده با دوستان.
وی افزود: محدود کردن دسترسی فرزند به موادی که مصرف می‌کرده مانند مواد مخدر، الکل و یا مواد اعتیادآور دیگری که در دسترس است(مانند داروهای مجاز تجویز شده توسط پزشک)، یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از اعتیاد است.
به گزارش ایسنا، برنامه‌های موجود در جامعه برای پیشگیری از اعتیاد باید گسترش یابند. به منظور رهایی از مشکلات و معضلات اعتیاد در جامعه، باید کنترل بیشتری روی قاچاقچیان مواد مخدر اعمال شود. از آنجاکه این تجارت بسیار سودآور است، بنابراین باید روشی اعمال شود تا تقاضا برای این مواد کاهش یابد. برای انجام این امر باید هر جامعه تسلط و نظارت منحصر به فرد و مداخلات پیشگیرانه‌ای را صورت دهد.
از دیگر سوی، مجریان قانون نیز باید قادر به شناسایی راه‌هایی که مواد مخدر از آن وارد کشور می‌شود باشند. قانون می‌بایست این راه‌ها را شناسایی و نابود کند. نظارت شدیدتری بر واردکنندگان و فروشندگان مواد مخدر نیاز است.
از این مجریان انتظار می‌رود تا محیط جامعه را از هرگونه مخدر عاری نگاه دارند تا در نتیجه، جوانان و نوجوانان و به طور کل عامه مردم دسترسی کافی به این مواد نداشته باشند و در نهایت مجازات شدیدی برای واردکنندگان و فروشندگان این مواد که جوانان و نوجوانان بسیاری را گرفتار می‌کنند، وجود داشته و قطعا اجرایی شود.
