وجود گونه‌های جانوری خاص و نادر در ایران گواهی بر وجود تنوع‌زیستی ویژه و بکر در کشور است. گونه‌هایی که امروز بیش از هر زمانی نیازمند حمایت نوع بشر هستند.
حیات وحش همواره به علل گوناگون همچون شکار، کمبود منابع آبی و غذایی و عوامل دیگر در خطر بوده و هست اما، عامل دیگری نیز حیات گونه‌های جانوری را تهدید می‌کند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه مرکزی، توسعه شهری و برون شهری نیاز جامعه کنونی است اما، این توسعه امروز بلای جان حیوانات شده است. توسعه‌ای که بدون توجه به حفظ قلمرو حیات‌وحش با قدرت و قوت ادامه دارد و تنها چیزی که برای حامیان حیوانات برجای می‌گذارد آه و افسوس است.
توسعه جاده‌های برون‌شهری بدون توجه به آنچه تجاوز به قلمرو حیات وحش تعبیر می‌شود، زیستگاه جانوران را تخریب کرده و در مواردی حادتر، کشیدن جاده در میان زیستگاه و ایجاد نکردن شرایط مناسب برای امنیت حیوانات، حوادث و صحنه‌های دلخراشی را از مرگ آنان بر جای می‌گذارد.
زیر گرفته شدن حیوانات توسط خودروها و مشاهده‌ی جنازه خونی، له شده و بی‌جان آنها در وسط و یا کنار جاده قطعاً دل هر انسان طبیعت‌دوستی را به درد می‌آورد اما، ظاهراً در حیطه‌ی توسعه‌ی شبکه جاده‌ای کشور آنچه همواره نادیده گرفته شده حفظ حیات‌وحش و تنوع زیستی است.
ماندانا حضرتی محقق محیط زیست و تلفات جاده‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: استان مرکزی نقاط حادثه‌خیز بسیاری برای حیوانات دارد. یکی از این نقاط که روزانه تلفات زیادی را منجر می‌شود جاده دانشگاه آزاد آستانه در شهرستان شازند است.
وی با اشاره به اینکه این جاده در مقابل پناهگاه حیات‌وحش راسوند واقع شده است، افزود: وجود این جاده در کنار پناهگاه حوادث بسیاری را تاکنون رقم زده و بسیاری از خزندگان نادر را به کام مرگ فرستاده است.
خزندگان نادر کشور در معرض خطرند
حضرتی اضافه کرد: یکی از تلفات این جاده که شمار بسیاری را به خود اختصاص داده است مار کوتوله 10 خطی است که در این پناهگاه و اطراف این جاده زندگی می‌کند و در زمره مارهای کمیاب ایران قرار دارد. این گونه تنها در پنج استان کشور از جمله استان مرکزی شناسایی شده اما، به دلیل وجود این جاده و عدم توجه رانندگان تاکنون تعدادی از آنها از بین رفته‌اند.
وی مار آتشی و همچنین دو نمونه روباه را نیز از دیگر تلفات این جاده عنوان کرد و گفت: در ضلع دیگر این جاده باغات و اراضی کشاورزی قرار دارد که مارها را ترغیب به حرکت از یک سوی جاده به سمت دیگر می‌کند، حاشیه خاکی بسیار کوتاه کنار جاده حرکت مارها و دیگر حیوانات را ساده کرده و نهایتاً این امر آمار تلفات را افزایش داده است.
این محقق با اشاره به باور غلط برخی از مردم نسبت به مارها، اظهار کرد: این باور غلط که تمامی مارها خطرناک و مستحق مرگ هستند، باعث شده است که حتی اگر رانندگان متوجه عبور مارها از عرض جاده شوند، همچنان با بی‌تفاوتی این خزنده را زیر بگیرند.
وی همچنین به مرگ یک شغال باردار در این جاده و تعدادی از پرندگان همچون چکاوک و طوقی اشاره کرد و افزود: مرگ پرندگان قطعاً ناگهانی خواهد بود اما، مرگ چهارپایان و خزندگان مسلماً ناگهانی نیست و رانندگان می‌توانند با کاهش سرعت خودروی خود از بروز خطرات احتمالی برای این جانداران جلوگیری کنند.
حضرتی تأکید کرد: قطعاً کمک گرفتن از مردم و آگاه‌سازی در این زمینه می‌تواند به کاهش آمار کشته‌ها کمک کند و حتی نصب سرعت‌گیر و تابلوهای مربوط به عبور حیوانات، قدری کمک‌کننده خواهد بود؛ هرچند افرادی هستند که همچنان به این امور بی‌توجه باشند.
وی با بیان اینکه سرچشمه‌های رودخانه قره‌چای آب مورد نیاز حیات‌وحش این منطقه را تأمین می‌کند، گفت: گونه‌های جانوری این منطقه برای تأمین آب باید از یک سوی جاده به سوی دیگر عبور کنند؛ براین اساس لازم است در ورودی و خروجی روستاها سرعت‌گیر نصب شود تا حداقل مقداری از حجم تلفات کاهش یابد.
تنها ماهی‌ها از مرگ جاده‌ای جان سالم به در می‌برند!
تلفات جاده‌ای در برگیرنده‌ی گروه‌های مختلفی از حیات‌وحش همچون پستانداران، خزندگان و پرندگان بوده و به نظر می‌رسد تنها در این خصوص ماهیان از مرگ‌های این چنین در امان هستند.
محمود کلنگری فعال محیط‌زیست نیز با تأکید بر این موضوع به ایسنا گفت: از ابتدای سال تاکنون طبق بررسی‌های صورت‌گرفته چهار گونه مار، یک گونه دوزیست، دو گونه سگ‌سان و چهار گونه پرنده تلفات جاده‌ای استان است که شناسایی، نمونه‌برداری و به ثبت رسیده‌اند.
این فعال محیط زیست علل بروز این تلفات را چنین عنوان کرد: احداث جاده در میان زیستگاه‌های مهم و چند تکه شدن این مناطق آمار تلفات را افزایش می‌دهد. بسیاری از گونه‌های حیات‌وحش به منظور تأمین غذای خود در حین مهاجرت از عرض جاده‌ها عبور می‌کنند و حتی برای گرم کردن خود در فصل زمستان از سطح آسفالت‌ها استفاده می‌کنند که این امر تصادفات و تلفات بیشتری را رقم می‌زند.
محیط زیست منفعل عمل می‌کند
وی با تأکید بر منفعل عمل کردن محیط زیست در بحث تلفات جاده‌ای گفت: محیط زیست در برخی موارد کم کاری داشته است به نحوی که در احداث جاده‌های جدید در زیستگاه‌ها و یا اطراف مناطق زیست حیات‌وحش ممانعتی نکرده هرچند در این امور گاهی محیط زیست را دخالت نمی‌دهند.
کلنگری اضافه کرد: در احداث جاده در اطراف منطقه 70 قله اراک نیز لازم بود که محیط‌زیست موضوع را به صورت جدی پیگیری می‌کرد.
وی با بیان اینکه محیط زیست به آسفالت شدن مسیر محلات در محور اراک ـ قم تن داد و این امر قطعاً آمار تلفات را بالا خواهد برد گفت: یکی از راهکارهای کاهش تلفات حیات‌وحش در جاده‌ها این است که اجازه ندهیم جاده‌های خاکی آسفالت شوند چراکه در مسیرهای آسفالت سرعت خودروها بالا خواهد بود و قدرت عکس‌العمل سریع نیز به همان اندازه پایین است اما، در جاده‌های خاکی سرعت کم اجازه عکس‌المعل سریع را به فرد می‌دهد و تلفات نیز کمتر خواهد بود.
وی فنس‌کشی اطراف جاده‌ها را به منظور جلوگیری از ورود حیات‌وحش و همچنین ممانعت از جاده‌کشی در برخی از مناطق حساس را بخشی از اقداماتی که دنیا برای کاهش تلفات جاده‌ای حیوانات انجام می‌دهند عنوان کرد و افزود: در ایران این امر اصلاً مورد توجه نیست و به راحتی در زیستگاه یوزپلنگ آسیاسی در بافق کرمان با وجود دغدغه فعالان محیط زیست جاده‌کشی انجام می‌شود و حتی در پارک ملی گلستان این جاده‌کشی بدون توجه به عواقب آن برای حیوانات به راحتی انجام می‌شود.
این عضو گروه حامیان تنوع زیستی استان یکی از راهکارهای حفظ حیات‌وحش از تلفات جاده‌ای را استفاده از روگذر برای سم‌داران و ایجاد زیرگذر برای گربه‌سانان و پلنگ دانست؛ چیزی که ما در ایران نداریم و افزود: علاوه بر چنین اقداماتی لازم است که محیط‌بانانی که در زیستگاه‌ها فعال هستند کارهای پژوهشی و پایش تلفات جاده‌ای را دنبال کنند و زمانی که حیوانات دچار حادثه می‌شوند گزارش واقعه را ارائه کرده و نسبت به نمونه‌برداری اقدام کنند. این امر علاوه بر اینکه به شناسایی نقاط حادثه‌خیر کمک می‌کند منجر به فعال شدن محیط‌بانان خواهد شد و زنگ خطر تلفات جاده‌ای را به صدا درخواهد آورد.
ابتدایی‌ترین راهکارها برای کاهش تلفات جاده‌ای اجرایی نمی‌شود
کلنگری اضافه کرد: نصب تابلو و سرعت‌گیر در جاده‌ها ابتدایی‌ترین اقدامی است که می‌توان جهت کاهش تلفات انجام داد؛ هرجند همین اقدام اولیه که تاکنون صورت نگرفته است، قطعاً کفایت نخواهد کرد.
وی با بیان اینکه وجود تابلو و سرعت‌گیر می‌تواند عمق حوادث را کاهش دهد گفت: برخورد خودرو با حیوانات بزرگتر همچون خرس، پلنگ و ... علاوه بر اینکه حیوان را از بین می‌برد ممکن است سرنشینان را نیز به خطر بیاندازد پس حداقل با نصب تابلو در این نقاط و جاده‌های مربوط به عبور حیات‌وحش می‌توان خسارات را کاهش داد.
مکاتبات برای نصب تابلو و سرعت‌گیر به نتیجه نرسیده است
مازیار شریفی رئیس حفاظت محیط زیست شازند نیز در خصوص تلفات جاده‌ای این شهرستان به ایسنا گفت: سابق بر این مقرر شد که مناطق تحت مدیریت شهرستان و کریدور حیات‌وحش به کمک اداره راه و شهرسازی مناسب‌سازی و تابلوهایی برای کاهش سرعت در این جاده‌ها نصب شود که علیرغم مکاتبات صورت گرفته همچنان اقدامی انجام نشده است.
وی با اشاره به اینکه تلفات جاده‌ای در تمام نقاط استان و کشور رخ می‌دهد، گفت: این تلفات صرفاً مختص شازند نیست اما، مشکلات اقتصادی اقدام در این راستا را به تأخیر انداخته است و قطعاً با ارائه گزارشات و در اختیار داشتن مستندات، اقدام جدی در این رابطه به انجام خواهد رسید.
به گزارش ایسنا، به گفته‌ی مسئولان تعیین محل‌هایی برای گذر حیوانات در ایران و استان مغفول مانده است.
بسیاری از کشورها محل‌های گذری با عنوان زیرگذر و یا روگذر برای عبور حیات‌وحش در نظر گرفته‌اند اما، در ایران چنین چیزی وجود ندارد و زیستگاه حیوانات با کشیدن جاده چند تکه می‌شود.
مهرداد حاجی‌حسینی معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در اینباره در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تأکید بر اینکه حتی عرض مناسب روگذر و زیرگذر و شکل ظاهری آن باید با زیستگاه همخوانی داشته باشد تا برای حیوانات غیرعادی به نظر نرسد، گفت: برای داشتن چنین معابری از پنج سال پیش با راه و شهرسازی استان مکاتباتی انجام شد اما، تاکنون اقدامی صورت نگرفته است. بعد از تعیین نقاط و جاده‌های حادثه‌خیر استان گزارشی به راه و شهرسازی استان برای نصب تابلو و ایجاد سرعت‌گیر ارسال شد اما، تاکنون عملاً کاری به انجام نرسیده است.
مناطق حادثه‌خیر استان تعیین شده است
وی جاده‌های مجاور منطقه 70 قله اراک، پناهنگاه حیات‌وحش الوند در خمین و جاده روستای کجارستان، جاده‌های اطراف پناهگاه حیات‌وحش جاسب دلیجان و محورهای دلیجان به کاشان، دلیجان به گردنه ازنا و نراق، منطقه راسوند و منطقه شکار ممنوع چالخاتون شازند و روستاهای قاقان، جاده‌های مجاور منطقه شکار ممنوع خرقان و پیرحیدر در زرندیه و جاده‌های خان‌آباد به رازقان و روستان مسرقان را مهمترین مناطق حادثه‌خیز برای حیات‌وحش عنوان کرد.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان گفت: کلیه این مناطق نیازمند نصب تابلو و سرعت‌گیر هستند که البته این اقدامات نیازمند بودجه، نیروی انسانی و امکانات است و در شرایط فعلی تأمین این هزینه‌ها کاری دشوار است.
حاجی حسینی اضافه کرد: آماری از میزان تلفات جاده‌ای جانواران استان در دست نیست اما، با توجه به گزارشات مردم و فعالان محیط زیست، این محورها تلفات قابل توجهی را داشته‌اند.
عملکرد انسان‌ها، تهدید جدی برای حیات حیوانات
به گزارش ایسنا؛ تلفات جاده‌ای امروز به معضلی در کشور و استان مرکزی تبدیل شده است که همچنان جان حیوانات را می‌گیرد. توسعه شهری و برون شهری و اقدامات فیزیکی که فقط محدود به شهرها نیست و به خارج از شهرها نیز رسیده، مشکلات جدی را منجر شده و تقویت شبکه جاده‌ای کشور و استان، حیات‌وحش را به چالش کشیده است.
اثرات مثبت جاده‌کشی در کشور برای انسان‌ها و تلاش برای سهولت در سفر، اثرات منفی و خطرناکی را برای حیات‌وحش به دنبال داشته است و در مواردی تکه تکه کردن زیستگاه‌ها و جزیره‌ای کردن محل حیات حیوانات، تأمین غذا و نیازهای آنها را مشکل کرده و توسعه رفاه انسان‌ها تهدیدی جدی برای جان حیوانات شده است.
گزارش از: آذر اسفندیاری، خبرنگار ایسنا ـ منطقه مرکزی
