بیماری هاری یک بیماری ویروسی سیستم عصبی مرکزی و مخصوص گوشتخواران وحشی و اهلی بوده و انسان و سایر حیوانات غالبا از طریق گازگرفتگی به این بیماری مبتلا می شوند.
شهلا خرمی کارشناس بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اراک در گفت‌وگو با ایسنا به راه‌های سرایت این بیماری اشاره کرد و گفت: چنگ زدن یا گازگرفتگی توسط حیوانات، اصلی ترین راه سرایت بیماری به انسان است به خصوص چنگ زدن گربه‌ها به دلیل آنکه این حیوان به طور مستمر از طریق بزاق دهان چنگ‌های خود را لیس زده و موجب آلودگی آنها می شود، عاملی برای انتقال بیماری به افراد است.
لیس زدن توسط حیوانات و امکان انتقال هاری
وی با بیان اینکه اگر حیوانی اقدام به لیس زدن پوست سالم انسان کند این بیماری منتقل نخواهد شد، افزود: اگر پوست دارای خراش یا زخم قبلی باشد لیس زدن توسط حیوان ناقل، عاملی برای انتقال بیماری است. همچنین بازی کردن کودکان با حیوانات به دلیل احتمال چنگ زدن یا خراش و نیز لیس زدن اعضای بدن کودک شامل چشم، لب، زبان و ... از راه های انتقال بیماری هاری است و در واقع این مورد می تواند دلیل ابتلا به بیماری هاری در گروه سنی زیر ۱۵ سال و کودکان باشد.
وی با بیان اینکه حیوانات وحشی و اهلی نظیر سگ، گربه، خفاش، روباه، راسو، خرگوش و ... می‌توانند ناقل بیماری باشند، گفت: پرندگان، خزندگان، دوزیستان ناقل بیماری نبوده و موجب ایجاد بیماری نمی‌شوند.
خرمی با اشاره به اینکه بیشترین موارد حیوان گزیدگی در بین جوانان و نوجوانان اتفاق می افتد، اظهار کرد: افراد باید پس از هر نوع حیوان گزیدگی بلافاصله و در کوتاه ترین زمان پس از گزش به واحدهای مراقبت و پیشگیری از هاری یا مراکز بهداشت مراجعه کنند. بهتر است بلافاصله پس از گزش و گازگرفتگی و حتی لیس زدن حیوان، در ابتدا بیمار محل گزش را به مدت ۲۰ دقیقه با آب و صابون شستشو دهد و به هیچ عنوان روی زخم را نبندد و پانسمان نکند. هنگام مراجعه مصدومین حیوان گزیده به واحد مراقبت و پیشگیری از هاری و حیوان گزیدگی، علاوه بر شستشوی زخم ها اقدامات درمانی و پیشگیری از ابتلا به بیماری هاری شامل واکسیناسیون و تزریق سرم ضد هاری انجام می شود.
وی در خصوص هزینه درمان این بیماری گفت: با مراجعه فردحیوان گزیده به مراکز بهداشتی، اقدامات پیشگیرانه نظیر شستشوی زخم، واکسن و سرم ضدهاری انجام می‌شود. گرچه درمان و پیشگیری از بیماری هاری رایگان است اما به حوزه سلامت هزینه بالایی را تحمیل می‌کند به طوری که حداقل سه نوبت واکسن و یک نوبت تزریق سرم برای فرد حیوان گزیده رقمی معادل پنج میلیون تومان برای دولت هزینه در بردارد.
بر اثر گزش، ویروس از طریق سلول‌های عصبی به مغز می‌رسد و التهاب شدید مغز و نخاع سبب مرگ فرد می‌شود. با توجه به روند افزایشی موارد حیوان گزیدگی در کشور و به تبع آن در جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک، اهمیت پیشگیری از بیماری هاری دوچندان به نظر می رسد.
سهم ۷۵ درصدی سگ های دارای صاحب از مجموع سگ گزیدگی ها
وی با اشاره به اینکه بیشترین موارد حیوان گزیدگی توسط سگ‌ها ایجاد می‌شود، اظهار کرد: براساس آمار ثبت شده در دانشگاه علوم پزشکی اراک ۸۵ درصد حیوان گزیدگی‌ها در مجموعه تحت پوشش این دانشگاه، ناشی از سگ گزیدگی است و گزش حیواناتی نظیر گربه و حیوانات اهلی نظیر گاو، گوسفند، الاغ و ... در رتبه‌های بعدی قرار دارد. البته در برخی از شهرهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک، گزش حیواناتی نظیر روباه و شغال نیز گزارش شده است.
کارشناس بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت: از مجموع ۸۵ درصدی سگ گزیدگی ها، ۷۵ درصد ناشی از گزش توسط سگ‌های دارای صاحب است، بر این اساس صاحبان سگ باید از نحوه مراقبت و واکسیناسیون به موقع حیوان اطلاع داشته باشند و از تماس سگ با سایر حیوانات پیشگیری کنند.
از آنجا که درمانی برای بیماری هاری وجود ندارد اگر علائم بیماری در حیوان یا انسان بروز کند سبب مرگ می‌شود بنابراین درصد کشندگی بالا و حتی صددرصدی این بیماری نکته بسیار حائز اهمیتی است. این تلفات جانی و خسارات اقتصادی که به منظور درمان بیماری به فرد بیمار و نظام سلامت وارد می‌شود اهمیت توجه به کاهش موارد این بیماری را دوچندان کرده است.
حیوان گزیدگی عامل بروز بیماری‌های انگلی
خرمی در پاسخ به این پرسش که چه بیماری‌های دیگری غیر از هاری در اثر گزش انسان توسط حیوانات منتقل می‌شود، گفت: بیماری های مختلف مشترک بین انسان و دام وجود دارد اما عمده ترین بیماری‌ها شامل بیماری‌های انگلی هستند که در اثر تماس با حیوانات منتقل می شوند که بیشترین آن مربوط به سگ و گربه است.
وی در خصوص هزینه درمان این بیماری‌ها نیز گفت: بسته به نوع بیماری هزینه درمان آن نیز متفاوت است که بعضا نیاز به جراحی، رادیولوژی، تجویز داروهای خاص و ... دارد که برای فرد و نظام سلامت هزینه بردار است.
معضل سگ های ولگرد
خرمی در خصوص وضعیت شهرهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک در حوزه معضل سگ‌های ولگرد گفت: متاسفانه موضوع سگ‌های ولگرد، امروزه یکی از معضلات جوامع است که باعث به خطر انداختن سلامت انسان‌ها می شود اما نمی‌توان گفت که تمام موارد سگ گزیدگی ها توسط سگ‌های ولگرداتفاق می افتد.
وی در پاسخ به این پرسش که غیر از گزش چه خطرات دیگری ممکن است از ناحیه سگ‌های ولگرد برای انسان‌ها ایجاد شود، گفت: ترس و وحشت برای فرد و ایجاد تنش روحی و روانی از مهمترین خطراتی است که برای انسان ایجاد می‌شود.
خرمی با تاکید بر اینکه پیشگیری از بیماری هاری بر مبنای رویکرد سلامت محور انجام می شود، اظهار کرد: شهرداری ها و دهیاری ها در کنترل جمعیت سگ ها و دامپزشکی نیز با واکسیناسیون به موقع سگ‌های صاحبدار در کنترل بیماری به نظام سلامت کمک می‌کنند.
وی همچنین در خصوص جمع آوری و عقیم کردن سگ‌ها نیز گفت: در این خصوص ادارات مرتبط باید نظر تخصصی بدهند اما آنچه که باید بدان تاکید کرد این است که نباید موجب آزار و اذیت حیوانات شد و نباید هنگامی که در حال استراحت هستند یا به توله های خود غذا می دهند برای آنها مزاحمت ایجاد کرد، همچنین باید از غذا دادن به سگ‌های ولگرد در نزدیک منزل مسکونی یا محل کار خود خودداری کرد و اگر حیوانی در منزل نگهداری می‌شود حتما به دامپزشکی جهت واکسیناسیون ضدهاری و نیز درمان‌های دارویی برای پیشگیری از بیماری های انگلی مراجعه شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به هاری هستند؟
وی گفت: بیشترین افراد در معرض خطر بیماری هاری علاوه بر کودکان و افرادی که حیوان خانگی دارند، دامداران، چوپان‌ها، محیط بانان و دامپزشکان هستند که به دلیل شغلی که دارند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
خرمی در پایان به افزایش شمار حیوان گزیدگی در سال گذشته در کشور به نسبت مدت مشابه سال قبل اشاره کرد و گفت: این رقم در دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز افزایشی بوده است ولی به طور متوسط سالانه حدود پنج هزار نفر در شهرهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک دچار حیوان‌گزیدگی می‌شوند که این تعداد، بار سنگین مالی را به نظام سلامت تحمیل می کند.
