براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، سوش دلتای کروناویروس در چند هفته اخیر در ۸۰ کشور جهان مشاهده شده است و در کشورهایی نظیر کانادا، ژاپن، نپال، لهستان، پرتغال، روسیه، سوئیس، ترکیه و آمریکا در گردش است که نشان از افزایش سرایت‌پذیری این نوع از ویروس کرونا نسبت به گونه انگلیسی دارد.

سازمان جهانی بهداشت که گونه‌های جهش ‌یافته مهم ویروس کرونا را براساس حروف الفبای یونانی نامگذاری کرده، ورژن یافت شده در هندوستان را دلتا نام نهاد. با افزایش مبتلایان به ویروس جهش یافته کرونای نوع دلتا، محدودیت‌های شدیدتری برای مقابله با شیوع این ویروس در برخی از کشورها اعمال شده است.

با ظهور و بروز ویروس کرونا در هندوستان، که نام رسمی دلتا را دریافت کرد، دانشمندان با تحقیقات و مطالعاتی که انجام دادند، دریافتند که این گونه دارای دو جهش است که به ویروس کمک می‌کند تا بر روی سلول‌ها ثابت شود و اقدام به تکثیر کند.

در خطرناک‌تر بودن نوع دلتا کووید ۱۹ نسبت به سایر جهش‌ها همین بس که  به میزان قابل توجهی قدرت انتقال بیشتر نسبت به کرونای انگلیسی دارد و سریع‌ترین و خطرناک‌ترین نوع ویروس کرونا از نظر میزان انتقال و ابتلا است که تاکنون مشاهده شده است. اطلاعات بیشتر در خصوص سوش دلتا، نظیر علائم، راهکار درمان، تفاوت درمان آن با انواع قبلی ویروس، تاثیر پذیری واکسن بر روی آن و برخی سوالات دیگر را در گفت‌وگو با یک پزشک متخصص بیماریهای داخلی جویا می‌شویم.

دکتر حمیدرضا امیرذهنی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه احتمال انتقال بیماری در سوش دلتا(هندی) به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده است، اظهار کرد: قدرت انتقال سوش دلتا به نظر می‌رسد حتی از سوش انگلیسی نیز بیشتر باشد و میزان انتقال بالاتر این ویروس جهش یافته و در برگیری افراد مبتلای بیشتر در جامعه موضوع مهمی است که موجب بروز نگرانی‌های جدی شده است. اگر فردی مبتلا به سوش دلتا شود می‌تواند موجب ابتلای تعداد بیشتری از افراد شود، بنابراین این احتمال وجود دارد که گستره بیماری کرونا در جامعه افزایش پیدا کند.

وی ادامه داد: از آنجاکه که تغییرات و گسترش سوش دلتا در جامعه زیاد است می‌توان گفت که به مراتب خطرناک‌تر از سوش‌های دیگر است. چراکه هر چه میزان ابتلا بیشتر باشد، مرگ و میر و عوارض بیماری در جامعه هم افزایش خواهد داشت. ضمنا اگر گسترش بیماری در جامعه زیاد باشد بدان معناست که افرادی زیادی درگیر خواهند شد و این یعنی ویروس فرصت بیشتری برای جهش و تغییر خواهد داشت و این جهش ها بالقوه می‌توانند برای مردم دردسرساز باشند.

برای مواجه نشدن با ویروس مقاوم به واکسن چه کنیم؟

او تصریح کرد: خوشبختانه تاکنون ویروسی که بخواهد کاملا به واکسن‌ها مقاوم باشد وجود ندارد، اما جهش و رفتار مبهم این ویروس می‌تواند زمینه ساز چنین اتفاقی باشد و در آینده با تغییرات بیشتر ژنوم ویروس، سوشی ایجاد شود که در برابر واکسن مقاوم باشد. بنابراین با رعایت پروتکل‌های بهداشتی باید مراقبت کنیم تا سوش دلتا که انتقال پذیری بیشتر و طبعا احتمال جهش بیشتری خواهد داشت، در جامعه منتشر نشود.

این پزشک متخصص بیماری‌های داخلی با تاکید بر اینکه درمان سوش دلتا با انواع قبلی تفاوتی ندارد، اظهار کرد: هرچند برای سوش ووهان، انگلیسی و آفریقایی بیماری کووید ۱۹ هم درمان اختصاصی وجود نداشته است، با اینحال امروزه از داروهای مختلف آنتی وایرال و داروهایی دیگری برای بیماران استفاده می‌شود که منجر به کاهش آسیب ناشی از ویروس به انسان می‌شود، هرچند این درمان‌ها اختصاصی نباشد.

شایع ترین نشانه سوش دلتا

وی در خصوص علائم سوش دلتا نیز گفت: علائم دلتا بیشتر شبیه یک سرماخوردگی کاملا ساده بروز می‌کند و اغلب باعث آبریزش بینی، ایجاد گلودرد و تب می‌شود، اما به هر حال مانند سایر سوش‌های کرونا با احتمال کمتر ممکن است همه درگیری‌ها و علائم سایر سوش‌ها را داشته باشد حتی افت بویایی، چشایی، تنگی نفس، درگیری قفسه سینه یا علائم گوارشی مثل اسهال، دل پیچه، تهوع و استفراغ را ایجاد کند. شایع‌ترین تظاهر سوش دلتا مانند سرماخوردگی ساده است و توصیه می‌شود که هرگونه علایم سرماخوردگی ساده را به حساب کووید بگذاریم و به دنبال تشخیص دقیق و درمان به موقع باشیم.

دکتر امیرذهنی با تاکید بر اینکه کرونا یک RNA ویروس است، اظهار کرد: ویروس‌ها موجود زنده تلقی نشده و موجوداتی نیمه زنده هستند یعنی اینکه به تنهایی قابل تکثیر و تولیدمثل نیستند و برای تکثیر شدن نیاز به ورود به بدن انسان به عنوان میزبان دارند و پس از ورود به بدن با استفاده از پروتئین‌هایی که در سلول‌ها وجود دارد، شروع به تکثیر می کنند. کرونا هم از این قانون مستثنی نیست و برای تکثیر به سلول زنده ما انسان‌ها نیاز دارد. دیگر اینکه با توجه به ماهیت خانواده کرونا ویروس‌ها به عنوان RNA ویروس، حتی احتمال جهش و تغییر آن بسیار بالاتر از سایر ویروس‌هاست.

لطفا کرونا را رونویسی نکنید

وی تصریح کرد: از آنجاکه ویروس در بدن انسان تکثیر می‌شود، ابتلای افراد مختلف در سطح جامعه در واقع مثل این است که ما یک دیوان شعر داریم و از افراد مختلف می خواهیم که از این دیوان رونویسی کنند. با توجه به اینکه دقت افراد متفاوت است اگر تعداد نسخه زیادی از این دیوان شعر به صورت دست نوشته رونویسی شود اشتباهاتی در جملات و ابیات را مشاهده خواهیم کرد و ممکن است که یک کلمه جابجا شود و آیا همان معنا را بدهد یا ندهد. همین حالت در مورد ویروس‌ها اتفاق می‌افتد یعنی اینکه وقتی تکثیر ویروس در سطح جامعه زیاد شود و افراد زیادی را درگیر کند در واقع هر فرد مبتلا به منزله ماشین تکثیری برای ویروس خواهد بود و با توجه به تکثیر و رونویسی بیشتر، تبعا احتمال اشتباه و جهش هم به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داشت.

این پزشک متخصص بیماری‌های داخلی تصریح کرد: اشتباهاتی که تغییر خاصی در رفتار و ماهیت ویروس بوجود نیاورند برای ما مهم نیستند، اما ممکن است در بین این اشتباهات تغییراتی در ویروس رخ دهد که انتقال پذیری ویروس را بیشتر کند یا اینکه در برابر سیستم ایمنی انسان برای ویروس مصونیت ایجاد کند به عبارتی آنتی بادی‌ها بر روی ویروس تاثیرگذار نباشند. چنین جهش‌هایی چون باعث افزایش بقای ویروس و مقاومت آن می‌شوند، معمولا توسط ویروس حفظ شده و تکثیر این سوش‌های جهش یافته می‌توانند موجب انتشار گسترده انواع مقاوم‌تر ویروس در جامعه شوند.

وقوع فاجعه جهانی، اگر جهش ها زیاد شوند

وی با اشاره به تکامل انسان به عنوان مثالی از پروسه انتخاب طبیعی در موجودات زنده، افزود: در عصر کنونی انسان‌های تکامل یافته‌تری نسبت به گذشتگان و اجداد ما زندگی می‌کنند. چرا که بسیاری از گذشتگان و اجداد ما که آسیب پذیرتر بودند و آنها که مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلفی بوده و در برابر بیماری‌ها مقاوم نبودند از بین رفتند و نژادها و گونه‌های مقاوم‌تر بقای خود را حفظ کردند. این پروسه تکامل همچنان ادامه دارد و انسان‌های ضعیف‌تر جان خود را از دست داده و انسانهای قویتر باقی خواهند ماند و این پروسه حتی در مورد ویروس نیز اتفاق خواهد افتاد. بدین معنی که ویروس‌هایی با جهش‌هایی که آنها را در برابر سیستم ایمنی ما مصون می‌کند، شانس بیشتری برای بقا خواهند داشت، لذا اگر جهش‌ها زیاد شود و بین جهش‌های ایجاد شده چنین سوش‌هایی ایجاد شوند، احتمال بقا و تکثیر آنها بیشتر و بیشتر خواهد شد و این می‌تواند نهایتا منجر به یک فاجعه جهانی شود.

به خاطر بشریت، رعایت کنید

وی اضافه کرد: به طور مثال این احتمال وجود دارد که ویروس جهشی پیدا کند که علاوه بر انتقال پذیری میزان کشندگی آن افزایش پیدا کند. هم اکنون میزان کشندگی ویروس کووید در بسیاری از کشورها کمتر از پنج درصد و حتی در برخی جوامع کمتر از یک درصد است ولی بطور مثال در مورد ویروس ابولا میزان کشندگی به ۸۰ درصد است. یعنی از ۱۰۰ مبتلا حدود ۸۰ نفر را از بین می‌برد. حال فرض کنیم کووید ۱۹ جهشی کند که کشندگی آن در حدود ابولا باشد، قرار گرفتن چنین مشخصه‌ای در کنار انتقال پذیری بسیار بالای ویروس کووید ۱۹ می‌تواند تولد یک ویروس جهش یافته هولناک باشد. بنابراین باید تلاش کرد تا مانع از تکثیر ویروس شد که تحقق آن در رعایت پروتکل‌های بهداشتی، فاصله‌گذاری اجتماعی، زدن ماسک، و واکسیناسیون سریع و موثر کل جامعه با در دسترس‌ترین واکسن تایید شده است.

دکتر امیرذهنی در پاسخ به این پرسش که بازی بیماری کووید ۱۹ با انسان چه زمانی تمام می‌شود، گفت: وقتی که در تمام کشورها حداقل ۷۰ درصد افراد واکسینه شده باشند، می‌توان گفت که این بیماری فروکش خواهد کرد، البته باید در سراسر جهان تلاش برای واکسیناسیون متوازن و عادلانه صورت گیرد.

وی با اشاره به تجربه گذشته جوامع بشری در درگیری با ویروس‌هایی نظیر آبله، آنفلوآنزای اسپانیایی و ... اظهار کرد: با شیوع این بیماری‌ها در سالیان گذشته میلیون‌ها نفر این ویروس را دریافت کردند و تعداد زیادی هم جان خود را از دست دادند، اما خوشبختانه با انجام واکسیناسیون گسترده این ویروس‌ها کنترل شده است.

کدام واکسن ها بر دلتا تاثیرگذارند

او در خصوص مقاومت ویروس نوع دلتا در برابر واکسن نیز گفت: خوشبختانه شواهد نشان می‌دهد که نوع دلتا نمی‌تواند از واکسن فرار کند و مدارکی وجود دارد که واکسن آسترازنکا و فایزر روی این سوش موثر هستند، تحقیقات روی واکسن اسپوتنیک وی روسیه هم نشاندهنده موثر بودن آن روی سوش دلتا بوده است. شواهد نشان می‌دهد سایر واکسن‌ها نیز به احتمال زیاد روی سوش دلتا تاثیرگذارند و اجازه فرار به ویروس از دست ایمنی ایجاد شده از طریق واکسیناسیون نمی‌دهند.

به گفته این پزشک متخصص بیماری‌های داخلی، خوشبختانه تا همین امروز هم به علت واکسیناسیون گسترده در بسیاری از کشورها، تا میزان زیادی  از جهش‌های احتمالی ویروس در این کشورها کاسته شده است و ادامه واکسیناسیون سریع و موثر، نهایتا موجب خروج جهان از همه گیری ویروس کووید خواهد شد. در حال حاضر واکسیناسیون تنها راهکار برای فرار بشریت از سرنوشت هولناکی است که می‌تواند با جهش کروناویروس رقم بخورد.

وی در خصوص رفتار ویروس نیز گفت: اگر به ویروس فرصت داده شود ممکن است یکی از جهش‌هایی که سرنوشت ساز است رخ دهد و خدای ناکرده جهشی رخ دهد که اولا در برابر واکسن مقاوم باشد و ثانیا مرگ ومیرها را به میزان بالایی افزایش دهد. بنابراین انجام واکسیناسیون و رعایت کامل پروتکل‌ها تا ایمن شدن تمامی افراد جامعه ضرورت دارد.

او تصریح کرد: البته باید گفت خوشبختانه  اگر ویروس جهشی هم داشته باشد واکسن‌هایی که به طریق ژنتیکی تولید شدند به سرعت قابل بروز شدن هستند و می‌توان توالی جدید متناسب با جهش صورت گرفته را تعریف کرد تا در برابر ویروس مقاوم باشد و رفتار کووید را کنترل کند، ولی قطعا تا آن زمان انسان‌های زیادی جان خود را از دست خواهند داد.

جهش را برای کووید آسان نکنید

دکتر امیرذهنی به رفتارهایی از انسان اشاره کرد که جهش را برای کووید آسان‌تر می‌کند و گفت: انجام ندادن واکسیناسیون به دلیل شایعاتی که در جامعه منتشر می‌شود و اشاعه واکسن هراسی از جمله مسائلی است که جهش را برای کووید آسان‌تر می‌کند. متاسفانه عده‌ای به دلیل جهل یا منافع اقتصادی به طرق مختلف و گاه عوام پسندانه و فریبنده، مردم را از واکسن‌ها می‌ترسانند و منع می‌کنند. این موضوع نهایتا سبب بقا و تکثیر ویروس در جامعه خواهد شد. بسیاری از این افراد می‌خواهند ویروس به صورت گسترده بین مردم تکثیر شود تا آنها بتوانند از طریق خدماتی که در سایه شیوع بیماری صورت می‌گیرد، یا فروش محصولات مختلف غیرعلمی خود درآمدهای هنگفت اقتصادی بدست بیاورند.

او عدم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، استفاده نکردن از ماسک و تماس مستقیم با دیگران را از دیگر رفتارهایی برشمرد که موجب جهش ویروس بویژه سوش دلتا می‌شوند و افزود: تماس مستقیم و عدم رعایت فاصله‌گذاری می‌تواند بدن انسان را به دستگاه تکثیر ویروس تبدیل کند، هر چه تعداد انسان های بیشتری مبتلا شوند شانس جهش به همان میزان افزایش پیدا می‌کند.