دکتر فراز فرمهینی، فوق تخصص قلب و عروق مقیم آلمان در گفت‌وگو با ایسنا به این سوالات و بسیاری سوالات دیگر بویژه در خصوص تاثیرات کرونا بر سیستم قلبی و عروقی و بیماران مبتلا به بیماری های قلب و عروق، پاسخ داد.

وی اظهار کرد: بیش از یکسال از شیوع ویروس کرونا و وقوع پاندمی این بیماری در جهان می گذرد و در این مدت مقالات و پژوهش های بسیاری در رابطه با این بیماری منتتشر شده است. در واقع میزان تولید علم و تولید مقاله در این زمینه بسیار چشمگیر بود تا جایی که در اوایل سال ۲۰۲۰، حجم ویژه نامه های کامل و مقالاتی که در رابطه با بیماری کروناویروس در مجلات معتبر پزشکی منتشر شد، واقعا غافلگیرکننده بود.

کروناویروس، آنچه تصور می کردیم، آنچه مشاهده کردیم

وی به تصورات اولیه از این بیماری اشاره کرد و افزود: در ماه های نخست شیوع این بیماری، پژوهشگران تصوراتی درخصوص رفتار و ماهیت ویروس کووید ۱۹ و آنچه می تواند به انجام برساند، داشتند که بعدها بسیاری از این تصورات و یافته های ابتدایی در پژوهش های بعدی نقض شدند، بر این اساس، دانش امروز ما درخصوص بیماری کرونا و نحوه تاثیر آن بر ارگان های مختلف بویژه قلب و عروق با آنچه در ۶ ماه یا یکسال پیش می دانستیم، متفاوت است.

فرمهینی گفت: در ابتدا تصور می شد که آن دسته از بیماران کرونایی که در شرایط وخیمی قرار می گیرند و مراحل پیشرفته بیماری و بستری در ICU را تجربه می کنند، بیشتر، کسانی هستند که درگیر نوعی از بیماری های قلبی بوده اند، ولی خوشبختانه امروزه می دانیم که تاثیر بیماری کووید ۱۹ بر سیستم قلب و عروق تاثیری شبیه اغلب بیماری های ویروسی است که بویژه سیستم تنفسی را درگیر می کنند.

کرونا بیماران قلبی عروقی را سکته نمی دهد

به گفته وی، آنچه امروز برای پژوهشگران و متخصصان حوزه پزشکی مسجل است، این است که بیماران کرونایی بر اثر ابتلا به کرونا دچار سکته قلبی نمی شوند، بلکه این ویروس همچون بسیاری از ویروس هایی که به سیستم تنفسی بیماران حمله می کنند و علائم سرماخوردگی یا شبه سرماخوردگی نشان می دهند، در بعضی از بیماران کرونایی، به عضله قلب یا کیسه احاطه کننده قلب حمله می کند و باعث التهاب در این مناطق می شود.

فرمهینی با این توضیح که کیسه دور قلب پریکارد نام دارد و به همین دلیل التهاب این کیسه "پریکاردیت" و عضله قلب "میوکارد" نامیده می شود و التهاب این ناحیه نیز "میوکاردیت" خوانده می شود، افزود: برخی بیماران به جهت همین التهابات دچار افزایش مایع در کیسه دور قلب می شوند. البته این بیماری ها معمولا به دلایل دیگری نیز رخ می دهند، ولی چنین التهاباتی را در بیماران کرونایی بیشتر از جمعیت عادی ملاحظه کرده ایم.

وی با بیان اینکه اغلب درگیری های عضله و کیسه دور قلب و افزایش مایع در کیسه دور قلب، عوارضی خوش‌خیم هستند و به خودی خود برطرف می شوند، افزود: بیماران نباید در این زمینه نگران باشند، البته به تناسب یافته های متخصصان قلب و عروق، گاهی اوقات درمان های دارویی و علامتی برای این بیماران تجویز می شود.

به گفته وی، تحقیقات و پژوهش های زیادی در مورد تاثیر کرونا بر سیستم قلبی عروقی انجام شده و اغلب نشان داده اند که این بیماران که بعد از ابتلا به کرونا دچار دردهای قفسه سینه می شوند، خوشبختانه سکته را تجربه نمی کنند و در واقع آنچه برای آنها اتفاق می افتد التهاب در عضله قلب یا کیسه دور قلب و تجمع بیش از اندازه مایع در کیسه دور قلب است.

فرمهینی اظهار کرد: در این افراد معمولا درد قفسه سینه وقتی به جلو خم شوند کم می شود، گاهی اوقات دردها به صورت تیرکشنده است یا سوزش یا فشار در ناحیه ای از قفسه سینه یا شانه احساس می شود که گاه با تنفس عمیق شدیدتر می شود و وقتی بیمار دراز می کشد علائم بیشتر می شوند، این بیماران نیاز به بستری پیدا نمی کنند، فقط باید توسط متخصصین قلب تحت نظر بوده و درمان دریافت کنند. برخی بیماران کرونایی به دلیل وخیم شدن التهاب عضله قلب ممکن است دچار نارسایی های حاد قلبی شوند که می تواند برای آنها کشنده باشد و گزارش هایی از اقصی نقاط دنیا در این خصوص مشاهده شده است.

ضعف عمومی عضله قلب در برخی بیماران کرونایی

فرمهینی گفت: در مواردی در برخی بیماران بستری در ICU بویژه برخی بیماران جوان، درگیری عضله قلب به حدی شدید شده که نارسایی عضله قلب در بیمار حادث شده است، به این معنا که ضعف عمومی عضله قلب در این بیماران به حدی شدت یافته که پمپاژ خون انجام نشده است. در مراکزی که امکان رسیدگی به این دسته از بیماران وجود داشته باشد، از دستگاه پمپاژ خارجی خون برای کمک به بیمار استفاده می شود.

وی با بیان اینکه در آلمان نظارت مستقیم و کنترل کامل ICU داخلی در اکثر بیمارستان های این کشور در اختیار متخصصین قلب و بخش قلب و عروق است، اظهار کرد: خوشبختانه در سه مرکزی که در آلمان مشغول به درمان بیماران کووید ۱۹ بوده ام تاکنون هیچ بیمار جوانی را از دست نداده ایم، اما گزارش هایی از بیماران جوانی وجود دارد که در این رابطه صدمه دیده و از دست رفته اند.

افزایش احتمال لخته شدن خون در سیاهرگ‌های محیطی کرونایی ها

فرمهینی گفت: این فوق تخصص قلب و عروق با بیان اینکه ماه هاست که می دانیم احتمال لخته شدن خون در سیاهرگ های محیطی بیماران کرونایی بالاتر از جمعیت عادی است و متاسفانه بسیاری از بیماران کم علامت یا بیمارانی که آنها را خوش‌خیم فرض کرده‌ایم، با درگیری و انسداد عروق ریه مراجعه کرده اند، گفت: این شرایط متفاوت از آن چیزی است که به هنگام انسداد عروق قلب مشاهده می شود. در واقع لخته های خونی بخصوص در عروق محیطی در بیماران کرونایی متاسفانه در بدن حرکت می کنند و در آخر در سیاهرگ های ریوی گیر می کنند.

وی افزود: این عارضه باعث مرگ برخی بیماران مبتلا به کرونا می شود و به همین دلیل در حال حاضر اغلب مراکز درمانی بزرگ و معتبر دنیا بخصوص برای بیماران بدحال و بیمارانی که نیازمند بستری هستند، داروهای ضد انعقاد خون را حتی قبل از اثبات وجود لخته در بدن تحویز می کنند. البته فرایند بیماریابی نیز انجام می شود و تمام بیماران خوش خیم که احتمال لخته شدن خون در بدن آنها وجود دارد شناسایی می شوند تا احیانا دچار انسداد عروق ریه یا همان آمبولی ریه نباشند و اگر باشند درمان های مناسب برای آنها انجام می شود.

در برابر ویروس ها به ورزش و سبک زندگی سالم پناه ببرید

وی در ادامه درخصوص راهکارهای تغذیه ای و غیر تغذیه ای برای افزایش ایمنی سیستم قلبی عروقی در مقابل عفونت های ویروسی همچون کرونا، اظهار کرد: تغذیه سالم و مصرف میوه ها و سبزیجات تازه به سسیستم ایمنی بدن کمک می کنند، از طرفی با ورزش و توجه به سبک زندگی سالم می توان به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن در برابر تمامی عفونت ها از جمله ویروس کرونا کمک کرد.

دکتر فرمهینی درخصوص باید و نبایدهای تغذیه ای تاثیرگذار بر سیستم قلبی عروقی گفت: از همان ابتدا مشخص شده بود که میزان مرگ و میر بیماران قلبی و عروقی چنانچه درگیری ریوی ناشی از ابتلا به کرونا را تجربه کنند، افزایش پیدا می کند و این نکته نشانگر اهمیت توجه به سلامت قلبی و عروقی تمام بیماران بویژه آن دسته از بیمارانی است که از زمینه بیماری قلبی و عروقی برخوردارند چرا که شرایط این افراد در صورت ابتلا به بیماری کرونا به سرعت رو به وخامت گذاشته و کار آنها به ICU و تنفس مصنوعی کشیده خواهد شد، از این جهت تاکید می شود که توصیه های اولیه و ساده در مورد سلامت رفتار و تغذیه این بیماران به عنوان بنیادی ترین توصیه ها در برخورد با بیماری های عفونی از جمله کرونا توسط آنها مورد توجه ویژه قرار گیرد.

در دام سودجویان گرفتار نشوید/توصیه‌های خرافی را نشنیده بگیرید

وی با اشاره به درمان ها و توصیه های غذایی و دارویی که عمدتا در فضای مجازی در جریان شیوع این بیماری مشاهده شده و بیماران را به مصرف داروها یا روش های تغذیه ویژه ای برای درمان کرونا ترغیب می کنند، توصیه کرد که قبل از عمل به این توصیه ها، نسبت به بررسی ادعاهای مطرح شده اقدام شود تا بیماران یا کسانی که بدنبال پیشگیری از ابتلا به این بیماری هستند، در دام برخی سودجویان گرفتار نشوند و افزود: در مواردی مشاهده می شود که در پس پیشنهاد مصرف برخی داروهای سنتی یا میوه ها یا روش های خاص تغذیه ای که در فضای مجازی برای مصون نگاه داشتن افراد از ابتلا به کرونا یا برای درمان این بیماری توصیه می شوند، هیچ پژوهش و دلیل علمی وجود ندارد.

فرمهینی تاکید کرد: هیچ تحقیق علمی اثبات شده ای که یک درمان سنتی خاص یا یک داروی سنتی خاص را برای بهبود بیماران کرونایی تایید کند، وجود ندارد و متاسفانه تبلیغات یاد شده گاهی اوقات این توهم را در بیماران ایجاد می کند که در قبال عمل به این توصیه ها، حتی می توانند رعایت پروتکل های بهداشتی را نیز کنار بگذارند در حالی که نتیجه عمل به این توصیه ها نه تنها ابتلای فرد یا عزیزان او به کرونا خواهد بود، که زمینه ماندگاری چرخه کرونا در جامعه را فراهم می کند.

وی بر این اساس از مردم خواست که جز توصیه های علمی و اثبات شده که بسیار ساده و روشن هستند، توصیه های نادرست و گاهی خرافی که گهگاه از گوشه و کنار به گوش می رسد را نشنیده بگیرند. 

فرمهینی در پاسخ به این سوال که آیا کرونا می تواند بیماران قلبی را در معرض خطراتی همچون سکته یا مرگ قرار دهد؟ اظهار کرد: سکته قلبی به صورت مستقیم ربطی به کرونا ندارد، در واقع سکته وقتی اتفاق می افتد که شریان هایی که روی قلب انسان قرار دارند به نحوی مسدود شوند و مهمترین علت انسداد شریان های قلب، بیماری تصلب شرایین است .

زجر تنفسی و سکته نوع دو، سوغات کرونا برای بیماران قلبی

وی افزود: انتظار نداریم که احتمال بالاتر ابتلا به سکته های قلبی در بیماران کرونایی مشاهده شود ولی در کسانی که دچار بیماری های زمینه ای قلبی هستند و ریه آنها نیز درگیر بیماری کرونا می شود، میزان بالایی از توان تنفسی صرف عوارض ناشی از کرونا شده و این افراد دچار زجر تنفسی می شوند، در چنین شرایطی فشار بسیاری را در سیستم قلب و عروق تجربه می کنند و این فشار بالا می تواند برای افرادی که گرفتار بیماری های زمینه ای قلبی و عروقی هستند، شرایطی را ایجاد کند که در نهایت آنان را به سمت نارسایی های قلبی سوق هد.

فرمهینی افزود: در حالتی دیگر، این فشار می تواند سبب شود که در شرایط پیچیده ای که در قلب رخ می دهد خون رسانی به قسمت هایی از عضله قلب که عروق آنها درگیر بیماری زمینه ای بوده اند، مختل شده و شرایطی رقم بخورد که آنرا سکته می نامیم، هرچند این نوع سکته ها از آن سکته های کلاسیک که می شناسیم نبوده و سکته های نوع دو نامیده می شوند.

شانس وخامت شرایط بیماران قلبی مبتلا به کرونا کم می‌شود، اگر ...  

وی خاطرنشان کرد: جدا از اینکه از نظر تکنیکی این پدیده تحت چه عنوانی شناخته می شود، باید بدانیم که پیشگیری از ایجاد این شرایط برای بیماران قلبی مهمترین مسئله است به این معنی که اگر بیماران قلبی به موقع به پزشک مراجعه کرده و درمان های لازم را دریافت کرده باشند، حتی در صورت ابتلا به کرونا شانس وخیم شدن شرایط قلبی عروقی شان کاهش پیدا می کند.

افزایش درصد خطر ابتلای بیماران قلبی و عروقی به کرونا نسبت به بیماران مبتلا به آسم و سرطان و دیابت، سوالی است که ذهن بسیاری از بیماران را به خود درگیر کرده است، دکتر فرمهینی در این‌باره گفت: تا امروز پژوهش وسیع و جامعی در مورد نحوه شیوع  کرونا و ابتلا به آن در میان بیماران مبتلا به سرطان، بیماری های قلبی و عروقی، آسم یا بیماری های ریوی وجود ندارد. اغلب بیماری های ویروسی که مجاری تنفسی را درگیر می کنند، در افرادی که در معرض ویروس قرار می گیرند دیده می شود و این مسئله ربط چندانی به بیماری زمینه ای آنها ندارد.

فرمهینی اظهار کرد: باید کمی آماری به این مسئله که چرا کار این بیماران بیشتر به بیمارستان کشیده می شود یا شرایط بدتری پیدا می کنند، نگاه کرد. کرونا یک بیماری است که بسیار راحت منتقل می شود و شیوع وسیع آن در دنیا مربوط به قدرت فوق العاده بالای این ویروس در سرایت از یک فرد به دیگری است و شانس ابتلای اطرافیان یک بیمار کرونایی بویژه در فضاهای بسته بدون توجه به سن و جنس و بیماری های زمینه ای آنها بالا می رود.

به گفته وی، بر اساس یافته های کسب شده در بیش از یکسال اخیر تقریبا با اطمینان بالا می توان گفت که از هر ۱۰۰ نفری که به کرونا مبتلا می شوند چیزی در حدود ۲۰ تا ۳۰ نفر کاملا بی علامت می مانند، ۲۰ تا ۳۰ نفر علائم خفیفی همچون سرماخوردگی را تجربه می کنند، ۲۰ درصد دچار علائم سرماخوردگی شبه آنفلوانزا می شوند و در نهایت، کار ۲۰ تا ۳۰ درصد از مجموع این بیماران به بیمارستان می کشد و واقعیت عجیب این است که از این گروه آخر، درصد بالایی از بین می روند.

خطر مرگ‌ومیر کرونایی ۵ برابر بیشتر از خطر مرگ بدنبال یک عمل جراحی باز قلب است

این فوق تخصص قلب و عروق با بیان اینکه پژوهش های انجام شده می گویند که درصد مرگ و میر کرونایی در کشورهای مختلف بین ۲ تا ۵ درصد گزارش شده است، افزود: این خیلی رقم بالایی است و در مقام مقایسه می توان گفت درصد مرگ و میر بیمارانی که باید جراحی باز قلب شوند فقط یک درصد است اما بر اساس پژوهش های انجام شده ۵ درصد بیماران کرونایی در جهان از بین رفته اند، معنایی که از این آمارها استنباط می شود اینست که خطر مرگ و میر کرونایی ۳ تا ۵ برابر بیشتر از خطر مرگ بدنبال یک عمل جراحی باز قلب است.

وی اظهار کرد: در حال حاضر می دانیم که شانس مرگ و میر افراد دچار بیماری های زمینه ای در صورت ابتلا به کرونا افزایش می یابد، البته این مورد درخصوص تمام بیماری های سخت یا جراحی های بزرگ صدق می کند ولی این مسئله در مورد کرونا بسیار به چشم آمد، چراکه اغلب تلفات ناشی از کرونا در افرادی مشاهده شده است که بیماری زمینه ای و بیماری های قلبی ریوی و سیستم ایمنی یا سرطان داشته اند.

باز هم تاکید بر ماسک، جریان هوا و محدودیت تماس ها

فرمهینی با تاکید بر اینکه مهمترین توصیه بهداشتی در خصوص جلوگیری از انتقال کرونا همچنان همان پوشاندن دهان است و بهتر است از ماسک های تخصصی برای اینکار استفاده شود، گفت: در آلمان بر اساس قانون باید از ماسک های ffp۲  یا n۹۵  به عنوان ماسک هایی که می توانند جلوی انتقال ویروس را بگیرند استفاده شود، چراکه این بهترین روش برای محافظت شخصی است. برای محافظت جمعی نیز پرهیز از تماس با دیگران و محدودیت تماس ها حتی با خانواده و دوستان یک اولویت اساسی است.

به گفته وی، شانس ابتلا در فضاهای سربسته و اماکن عمومی که امکان جریان هوا ندارند، بیشتر است، به همین دلیل پیک های چندباره کرونا را در نیمکره شمالی که در فصل زمستان به سر می برد مشاهده می کنیم ولی در تابستان که افراد بیشتر در فضاهای باز حضور پیدا می کردند و جریان هوا بواسطه باز شدن در و پنجره ها در فضاهای بسته بیشتر بود، آمار ابتلا پایین می آمد. 

فرمهینی با بیان اینکه اگر فردی به کرونا مبتلا می شود باید ابتدا به پزشک معتمد اطلاع داده و سعی کند از این طریق دستورات پزشکی را دریافت کند، افزود: افرادی که وضعیت بهتری دارند که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مبتلایان را تشکیل می دهند نیاز به مراجعه به پزشک و بیمارستان ندارند. آنها باید رابطه خود را با دیگر افراد خانواده محدود کرده و بهیچوجه منزل را ترک نکنند و حتی در منزل از ماسک استفاده کنند.

مصرف میوه، سبزیجات و درمان های ساپورتی را جدی بگیرید   

وی افزود: مصرف میوه و سبزیجات تازه و تغذیه مناسب و پرداختن به درمان هایی که به آنها درمان های ساپورتی گفته می شود برای اینگونه بیماران توصیه می شود و در صورتی که شرایط آنها اجازه دهد و نیاز داشته باشند داروهایی که باعث می شود سیستم تنفسی وضعیت بهتری پیدا کند را با مشورت پزشکان متخصص مصرف کنند.

فرمهینی درخصوص افرادی که شرایط فیزیکی آنها رو به وخامت می گذارد، افزود: این افراد حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کنند تا وضعیت تنفسی شان به سرعت بررسی شود، چرا که وضعیت این بیماران ممکن است به سرعت رو به وخامت بگذارد، بر این اساس، دانستن این موضوع برای کادر درمان بسیار مهم است.

زمان طلایی درمان را از دست ندهید

وی با بیان اینکه بر اساس پژوهش های معتبر، چند داروی ضد ویروس وجود دارد که یکی از آنها رمدسیویر است که اگر در زمان مناسب برای بیماران تجویز شود می تواند شدت بیماری را کاهش داده و از وخامت یافتن حال بیمار جلوگیری کند، این نکته ای است که در پروتکل های درمانی آلمان به آن توجه شده و این دارو به صورت روتین برای بیماران تجویز می شود، اما در مجموع، مصرف این دارو یا هر داروی دیگری مسئله ای فوق تخصصی است و باید توسط پزشکان تجویز شود.

فرمهینی با اشاره به فوت "مهرداد میناوند" در روزهای اخیر اظهار کرد: ظاهرا وی بسیار دیر به پزشک مراجعه کرده بود در حالی که وقتی بیماران با شرایط بد تنفسی مواجه می شوند حتی اگر جوان و قوی بنیه باشند، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنند چون داروهایی که جلوی تکثیر ویروس را می گیرند، اگر در مراحل آخر تجویز شوند، شاید تاثیرگذاری لازم را نداشته باشند و شاید در بسیاری موارد، دیگر از دست کادر درمان هم کاری برنیاید.

مصرف داروهای فشار خون مجاز است/تحت نظر پزشک بمانید

وی تاکید کرد: بیماران قلبی و عروقی می توانند تمام داروهایی که به صورت عادی مصرف می کرده اند را همچنان مصرف کنند. در ابتدای شیوع کرونا در برخی مقاله ها عنوان شد که دسته ای از داروهای فشار خون می توانند احتمال ابتلا به کرونا را بالا ببرند و پزشکان نگران بیمارانی بودند که این دسته داروها را مصرف می کردند ولی تحقیقات بعدی نشان داد که اینگونه نیست و پرفشاری ناشی از مصرف نکردن داروهای فشار خون بسیار خطرناکتر است.

فرمهینی اظهار کرد: مسئله مهم در مورد بیماران قلبی عروقی اینست که اگر این بیماران داروهای خود را مصرف نکنند و به وخامت بیماری های زمینه ای دچار شده و بیماری شان از کنترل خارج شود، شرایط شان در صورت ابتلا به کرونا ممکن است به سرعت بحرانی شود، پس لازم است که بیماران شناخته شده قلبی عروقی تحت نظارت متخصصان باقی بمانند.