این روزها معمولا روزه‌داران در سفره‌های افطار با آش رشته، حلیم، زولبیا و بامیه روزه خود را باز می کنند و سوال اینجاست که آیا از نظر طب سنتی خوردن اینها در وعده افطار توصیه می‌شود یا خیر.
در همین رابطه دکتر عبدالله سعیدی درمانگر طب ایرانی و دانش آموخته دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی، گفت: آش رشته غذاي مناسبي براي افطار نيست. اگر هم از اين غذا استفاده مي‌كنيد، به جاي سيرداغ و نعناع داغ، ابتدا کمی روغن زیتون طبیعی روي آش بريزيد. نعناع يا پونه خشك را کف ساب کرده به آن اضافه کنید. اگر کمی سرکه هم به آن اضافه کنید مکمل روغن زیتون خواهد بود.
وی ادامه داد: بیشترین ضرر آش رشته مربوط به رشته نپخته و نخود خیس‌نخورده آن است و اگر در منزل تهیه می‌کنید می‌توانید رشته به آن اضافه نکنید. حکیم محمد اعظم خان در کتاب اکسیر اعظم می‌نویسد: "کسانی که در روزه از تشنگی اذیت یابند، آب باقلا و آب نخود نباید بخورند(غذاهایی که در آنها باقلا یا نخود با آب پخته شده باشد نخورند)، چرا که هر دو معطش‌‌اند و به جای آن از مخلوط سرکه و روغن زیتون(به عنوان چاشنی غذا) استفاده کنند و اگر تشنگی شدید باشد، شربت جُلاب(ترکیبی از گلاب، نبات و زعفران) بنوشند تا آب را به قسمت‌های مختلف بدن برساند".
وی در خصوص مصرف زولبیا و بامیه نیز گفت: اول از همه باید دید زولبیا و بامیه از چه موادی تهیه می‌شوند. نشاسته و تخم‌مرغ و ماست و روغن و شیره شکر، هرکدام به نسبت‌هایی با هم مخلوط می‌شوند و یک شیرینی ظاهرا خوشمزه و در اصل بی‌خاصیت و حتی مضر را می سازند. نشاسته ارزش غذایی آرد را ندارد و فقط چاق کننده است.
سعیدی بیان کرد: مقدار ماست بکار رفته در آن هم به قدری کم است که می‌توانیم هیچ حسابش کنیم. علاوه بر اینها روش‌های طبخ نیز بسیار خطرناک هستند چون بعد از اینکه مواد اولیه مخلوط شد باید آنها را در روغن جوشان، سرخ کرد و یک شیرینی‌پز هیچ وقت آنقدر هزینه نمی‌کند که برای هر بار سرخ کردن، روغن تازه بکار ببرد.
وی گفت: در روغنی که دائما می‌جوشد رادیکال‌های آزاد که عامل ساخته شدن سلول‌های سرطانی هستند، بوجود می‌آید، بگذریم که در این حالت يك ماده سمى به نام آكرولئين نیز ايجاد مىشود. شیرینی تهیه شده پس از سرخ شدن در روغن در شیره شکر غوطه‌ور می‌شود و تا جا دارد شیرین می‌شود.
به گفته سعیدی این شیرینی‌های از شکر به عمل آمده به یکباره قند خون را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند که نه تنها برای افراد دیابتی و مستعد دیابت خطرناک هستند بلکه برای افراد معمولی نیز عوارضی مانند ترشح بیش از حد انسولین و به دنبال آن احساس تشنگی و گرسنگی با فاصله کمی از مصرف را ایجاد می‌کنند. در وعده سحری از مصرف زولبیا و بامیه خودداری شود، چون قند خون را به سرعت افزایش داده و باعث ایجاد گرسنگی زودرس در ساعات ابتدایی روز می‌شود.
وی افزود:برای جلوگیری از تشنگی مصرف میوه‌هایی از جمله خیار، هندوانه، خربزه، طالبی، گرمک، انگور، گلابی و آلبالو و زردآلوی تازه یا برگه زردآلو خیسانده در آب برای جلوگیری از تشنگی در طول روز مفید است. البته مصرف میوه‌ها باید حداقل یک تا 1.5 ساعت با زمان غذا خوردن فاصله داشته باشد.
سعیدی خوردن شربت عسل و آبلیمو را نیز توصیه کرد و گفت: مقدار دلخواهي عسل را در آب حل كنيد (حداقل يك قاشق غذاخوري در يك ليوان آب). سپس مقداري آب ليموترش تازه یا آبلیموی سالم به آن اضافه كنيد و پس از خنك شدن آن در يخچال و نه خنك كردن آن با يخ، اين نوشيدني بسيار گوارا و لذيذ را به آرامي و جرعه جرعه ميل کنید. آب ليموترش تازه علاوه بر ايجاد طعمي بسيار دلنشين، داراي خواص دارويي فراواني است تقريبا تمامي افراد با هر مزاجي قادر به استفاده از اين نوشیدنی هستند.
وی گفت: توصيه می‌شود از شروع افطار تا سحر، دو سه ليوان از اين شربت گوارا بویژه در افراد كم خون یا کسانی که سابقه ضعف و افت فشار ناشی از گرسنگی را دارند، نوشیده شود. با توجه به اثر قوی این نوشیدنی بر فعال کردن کبد؛ مصرف آن عملا تشنگی را نیز کاهش می‌دهد. به افراد گرم مزاج توصیه می‌شود که این شربت را به صورت کاملا خنک میل کنند.
وی بیان کرد: شربت خاكشير نیز از قديم در ماه مبارك رمضان مورد اقبال ايراني‌ها بوده است. بهتر است شربت خاکشیر را با آب جوش تهیه کنید و با کمی عسل شیرین کرده و اول افطار میل کنید. اضافه کردن چند قطره آب ليمو ترش سالم تأثير ضد عطش شربت خاكشي را افزايش مي‌دهد. این شربت در رفع یبوست نیز موثر است.
این درمانگر طب ایرانی در ادامه به مفیدترین غذا برای افطار اشاره کرد و گفت: بهتر است قبل از اینکه به معرفی غذاهای مناسب افطار بپردازیم به این نکته توجه کنید که هوای گرم، خون و حرارت را به ظاهر بدن می‌کشاند و موجب گرم و سرخ شدن رنگ پوست می‌شود و با باز شدن منافذ پوست و تعریق، رطوبت و حرارت بدن کاهش می‌یابد، به عبارت دیگر به سبب میل حرارت به سمت بیرون، دستگاه گوارش دچار سستی و کم توانی می‌شود.
وی افزود: در فصل گرما دستگاه گوارش ضعیف می‌شود و به همین دلیل میل به غذاهای سنگین مثل آبگوشت و کله پاچه و حلیم و فسنجان ندارد و این غذاهای مفید و پرانرژی زمستانه در گرمای تابستانی دلچسب نیستند چراکه طبیعت ما به علت کاهش رطوبت، به غذاها و میوه‌های آبدار و سهل‌الهضم میل می‌کند.
وی گفت: حکمای ایرانی، بهترین خوراک‌های تابستانه را غذاهایی می‌دانستند که ضمن برخورداری از اعتدال و لطافت و سبکی، طبع سرد و تر داشته باشند تا بتوانند با اطفای حرارت و خنک کردن بدن، از آسیب‌های گرمی و خشکی هوا جلوگیری کرده و محیط داخلی بدن را در حالت تعادل نگاه دارند. حال در طول روزه‌داری، معده در اثر گرسنگی و تشنگی دچار افزایش حرارت و کاهش رطوبت می‌شود. ممکن است به علت ترشح صفرا سوزش و گزش مختصری در بالای معده ایجاد شود که این عوامل همگی موجب ایجاد ضعف هضم در معده در پایان ساعت روز می‌شوند.
این درمانگر طب ایرانی سنتی در ادامه گفت: با این مقدمه بهتر است افطار را با نوشیدنی‌ها و غذاهای ولرم و شیرین شروع کنیم که در ابتدا به رفع عطش و کاهش رطوبت معده پرداخته شود. سپس غذاهای سبک و زود هضم که با ضعف و سستی معده همراهی کند و فشار بر دستگاه گوارش نیاورد، مصرف شود.
وی بیان کرد: استفاده پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها از آب جوش و خرما ناظر به همین آموزه اسلامی و طبی است. بهترین گزینه برای شروع افطار، خرما با یک نوشیدنی گرم یا یک شربت عسل ولرم است که ضمن افزایش سریع قند خون موجب رفع ضعف و تشنگی می‌شود. سپس چند دقیقه بعد سوپ جو که حاوی کمی گوشت چربی دار مثل دنده گوسفندی باشد معده شما را چرب و نرم می‌کند که اگر با کمی نان سنگک سبوس دار میل شود غذای کاملی خواهد بود.
وی گفت: انواع فرنی و حریره بادام با شیرینی‌های طبیعی مثل عسل و شیره انگور و کمی نان سبوس دار از جمله غذاهای خوب برای افطار هستند. شله زرد و شیر برنج برای شروع افطار خوب است، اما برای معده‌های مرطوب استفاده از دارچین یا هل یا زنجبیل ضروری است.
سعیدی در پایان توصیه کرد: نیم ساعت قبل از افطار یک قاشق غذاخوری پودر هریک از چهار مغز بادام، بادام زمینی، پسته و فندق را در یک لیوان شیر داغ بخیسانید، مخلوط را با کمی عسل شیرین کنید یا اینکه دو عدد خرمای بدون هسته به آن اضافه کنید، مخلوط را خوب به هم بزنید و قاشق قاشق با کمی نان سنگک برشته میل کنید، این معجون به تنهایی یک غذای کامل است .
