مطالبی چند درباره درخت انار و انجیرو طرز
تهیه آبیاری و فواِید آنها از لحاظ مواد غذاِیی
{ نگارنده = دکتر ابوالقاسم فخاریان ساوجی }
اسفند 1378 سمسی
نظر بااینکه مولفان محترم کتاب ارزنده ( تاریخ آب وآبرسانی درساوه ) امر به نوشتن مقاله دیگری (1) درپیرامون مسایل آب در ساوه به اینجانب تموده اند ، لذا برخود فرض داشتم که مطالبی پیرامون درخت اتار وانجیر وطرز تهیه آبیاری آنها به رشته تحریر در آورم به این امید که مورد استفاده مطالعه کنندگان گرامی قرار گیرد .
انار وانجیر دومحصول مهم زراعی شهرستان ساوه می باشد وجادارد ، خصوصیات وویژیگیهای آنها رامورد مطالعه قرار داده وبه بحث پپردازیم.
1- هوا وزمین متناسب
انارو انجیر با اینکه از دو خانواده مختلف هستند ، مع الوصف هردو جز، میوه های نیمه گرمسیر بوده شرایط اقلیمی واب هواِیی لازم به جهت پرورش آنها از نظر خاک ، ارتفاع از سطح دریا (2) ، حرارت ، برودت ورطوبت ، تقربیا یکسان است واصولا درمناطقی که زمستان ملایم وتابستانی طولانی دارند ، بخوبی پرورش می یابتد .
مسله ارتفاع ازسطح دریا که درمورد پاره ای درختان میوه ، اهمیت دارد درمورد انار وانجیر مطرح نیست زیزا آنار وانجیر هم در ارتفاعات بلند وهم در نقاط پست .حواشی کویر می روید.
انار وانجیر ، گرمای تابستان کویرراتحمل می نماید واگرایی این گرما توام با باد گرم نباشد ، از شدت آن زیاد لطمه نمی بیند،اماگ مای زیاد توام بابا گرم ، در انار ایجاد سوختگی تورک خوردگی کرده دور انجیرباعث کم کردن لطافت میوه نبوده وسفت شدن پوست میوه میگردد ، چون درخواست زیاد ، به میوه ها زرد تر می رسند ،لذا فرصت کافی برای رشد طبیعی میوه ، موجود نبوده دور نتیجه ریز می مانند،
درختان انار انار و انجیر حساسیت زیادی به سرما دارند به نحوی که هرچند سال یک بار سرمایه شدید ، باعث خشک شدن تمامی تنه واژه ها میشود دارین صورت، درخت آسیب دیده کفبر می نمایند. تصور می شود،درمناطق مختلف به این درختان ، تاده درجه سانتیگراد زیر صفی را ، درحال استراحت زمستان تحمل نمایند. سرما درسه موقع سال ممکن است ایجاد خسارت ، نماید ۱-سرمای دیر رس بهاره که در این حالت ، سرمایه زیر صفر به جوانهر واژه های جوان که درحال رشد هستند ، صدمه می زند ۲- سرمایه پاییزه که قبل از خزان کردن برگها لطمه میزند ۳-سرمایه زمستان که هنگام استراحت زمستانه درخت ، چنانچه میزان برودت ، بیش از ده درجه سانتیگراد زیر صفر گردد.
۲-تولد وتناسل
درختان انار انجیر را می توان به وسایل تناسلی در انار و انجیر ازدیاد کردی معمولا از طریقه غیر تناسلی که آسانتر ولی تر است استفاده می نمایند،
کاشتن قلمه به دوور انجام می گیرد ۱- کاشت قلمه در محل اصلی ۲- کاشت قلمه در خزانه وانتقال قلمه با ریشه در به محل اصلی ۳ - ریشه دار کردن قلمه ، خارج از خاک اره می باد که بیشتر همان طریقه اول معمول است.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(۱) مقاله اول درود تاریخچه آب وآبرسانی در ساوه مولف مهندس محمد شرافت ، داود کاوه نگاشته ام
(۲) جلگه ساوه در زمینی واقع است که ارتفاع آن از سطح از سطح دریا ۹۶۸ متر و بارندگی سالیانه آن در حدود ۱۶ سلنتیمتر می باشد وضعی محققین ارتفاع ساوه را از سطح دریا ۹۶۰ متر نوشته اند که به هم تزریق می باشد
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
۳- طریقه کود درختان
دردی که کودشیمیایی وجود نداشتن ، فقط اکو حیوانی استفاده میشه ولی اکنون هم از کود حیوانی وهم شیمیایی برای درختان استفاده میشود.
عکس العجل درختان انار وانجیر ، به کود شیمیایی بسیار خوب بوده وچنانچه به هر درخت با توجه قطر تنه آن ، بین ۲۰۰ گرم تا یک کیلو گرم مخلوط داده شود، نتیجه بسیار خوبی عاید خواهد شد لازم به توضیح نیست که کود فسفر راد پائیز وایه وپتاسیم را در اسفند ماه یا اوائل بهار به زمین می دهند دور اواخر بهار ونیز به عنواندکودسرک، مقداری کود ازت می دهند ودرصوریتکه خاک، رسی باشد ، دادن کوپتاسیم ضرورتی نخوابد داشت.
۴-طرز آبیاری درختان
معمولا بعداز شخم سالیانه که در اواخر زمستان ، انجام می شود ، آبیاری انار وانجیر را تا ۴۵ روز بعد از عیدنوروز به اخیر می اندازند تا گلها بار دهند، هرچه بیشتر ظاهر شوند وریشه های جدید هرچه بیشتر به فعالیت برانگیخته شود.
بعدا آن آب که دراططلاح محلی، آب ( از شخم در آوردن ) می گویند ، آبیاری درخت انار وباتوجه به شنی یارسی بودن خاک متفاوت است بدین معنی که خاک هرچه بیشتر شنی باشد آب نیاز بیشتر دارد وباغهائیکه حاوی خاکها شنی است ، هر پنج تا ده روز یکبار آبیاری می شوند در حالیکه زمینهایی رسی هر پانزده روز ، یک بار گفتم احتیاج به آب دارند گواه می شود که حتی درفصل تابستانوودر بحبوحه گرما، باغهای اناریکه خاک آنها ، رسی است ، تا یک ماهدبدون آب ، دوام می آورند یعنی ماهی یکبار، آبیاری می شوند وبایی درنظرگرفتن داشت ، در زمینهایی شنی روسی هرچهوکودبیشتر ریخته شود به همان نسبت به آب بیشتر نیاز خواهد داشت. در اصطلاح محلی ساوه ( اعم از مردم شهری وروستایی ) باغهای که خاک آنها شنی هستند ، شنه زار وباغهائیکه خاک رس دارند آلکه = اولکه می گویند،
در زمینهایی شنی روسی واحتیاج داشتن به آب تقربیا انار وانجیر یکسان می باشند، فرق بین درخت انجیر وانا ر در این است درخت انجیر مانند درخت انار زدن و کود ریختن نیازمند نیست،
5- هرس انار وانجیر
در اصطلاح محلی ساوه به هرس ( گره ) می گویند ورس بر دوست ، هرس فرم ورس بهره برداری
۱-هرس فرم = شکل دادن به درخت است در دوور انجام می شود یکی تربیت ونگهداشتن درخت به فرم بوته ای که درین صورت ، درخت تنه اصلی نداشته واگرایی هم داشته بلد خیلی کوتاه است در این حالت به غیر ازپاجوشها ، شاخه بهای اطراف تنه کوتاهی که ارتفاع آن ، در حدود ۴۰ - ۳۰ سانتی متر می باشد قرار می گیرد،
در هرس فرم بوته ای ،قلمه ریشه دار به ارتفاع ۴۰ - ۳۰ سانتی متد از سطح خاک خاک هرس می کنند ورود قسمت باقیمانده ، بین شاخه هایدسبزشده، دوشاخهرچه انتخاب می نمایند در سال دوم ، دوشاخ انتخابی سال قبل راوی هرس می کنند که حدود ۳۰سانتی متر از آن باقی بماند، سپس روی هرکدام از این شاخه های جدید واره کار، به دوشاخ انتخاب می نمایند.....
۲- هرس بهره برداری ، اینرسی معمولا اواسط تابستان ، انجام می شود که به آن هرس سبز می گویند، در این وقت چون فعالیت جوانه انتهایی شاخه جوان فوق العاده زیاد است به نحوی که تقربیا تمامی قدرت نمو درخت رابرای طویل شدن خود میگیرد ودرنتجیه ، جوانه های جانبی ، رشد چندانی نکرده، از بین می روند وشاخه درقسمت پائین خود لخت ویران می ماند، علیهذا برای تامین رشد جوانه های جانبی جوانه انتهایی هر شاخه راس ارشد کافی ، حذف می نمایند که در نتیجه جوانه های جانبی ، رشد می کند ، این نوع هرس راد انار دستک سازی می گویند.
۶-فواید انار
میوه انار بادشکن مواد لازم وحیات بخش وخواص متعددخود، بین میوه های مختلف ،خصوصا میوه های مختلف پائیز وزمستانه، جای ممتاز دارد.
انار حاوی ویتامین C , B1,B2, EE, B6 است ضمنا به واسطه داشتن ترکیبات پتاسیم ،منزیوم ، برای تصفیه خون وتنظلم گردش خون ، فوق العاده نافع است.
انار،ضمنا حاوی کلسیم ، فسفر ، آهن،منگنز بوده که تعادل دهنده مایعات بدن ، خصوصا خون بوده وکاربردی ارگانها مختلف بدن را تنظیم تسهیل می کند
انار همچنین با زیاد کردن فعالیتی سلولهایی کبدی وتحریک کیسه صفرا و روده ها ، در سلامت عمومی بدن ورع ناراحتیهای کبدی موثر بوده، اوره کلسترول سموم دیگر بدن را دفع نموده وبه این ترتیب ، میوه شفا بخش ونشاط انگیز.
در کتاب طب الصاق ( ع) تالیف حکیم نامی عرب ، محمد خلیلی ، ترجمه ور نصر الین امیر صادقی تهرانی ، درباره فواید انار چنین آمده :کودکان خودرا، انار بخوانید که زودتر آنها رابه جوانی می رساند، انار رابه پیه آن بخورید که معده را دباغی کرده ذهن را زیاد می کند ، انار ، خون صاف می کند مولود حای لازم دربدن است، انار مهیا کننده دستگاه تناسلی وگشاینده های سد های بدن وملین شکم مربوط وتوی کننده کبد است،
انار برای یرقان طحال وفات قلب سوره حاد سودمند است ، صدا راف وصول رابه طراوت می کند ، بدن سیراب و کرمها معده را می کشد، کلمه ( اسرع لسبالمهم ) کلمه جامعی است که مهمات خواص مذکور را بهدا بارت مختصر بیان کرده است زیرا زود به جوانی رسیدند، میسر نمی شود مگر اینکه خون صاف باشد، اخلاط لازم ، موجود گردد کبد ، درست ، کار کند ،بدن سیراب شود کلمه(یدلغ المعده ) نیز اهمیت کمتر از آن نیست ، زیرا عمل معده وهضم، چون به واسطه دباغی شدن ، منظم شد، خون پاک ، تولید می کند ، درنتیجه بدن سالم وصال ، تربیت می نماید.
قاسم بن یوسف ابونصر هدی درکت ارشاد الزام درمورد فواید انار وطرز کاشتن ورد ونوجونان آن ، مطالبی را ذکر کرده که به جمله ای از آن اکتفا می کنیم، ( انار میخواهد ورش سرد وخش است وجگر گرم نیکوتین. ... )
جالینوس حکیم گوید ، هر که پوست انار ترش را بکوبد به حمام به خوشتن اندر مالد، گزنده از تن اوپاک شود، هر که پوست درخت انار رابجوشد وآب آن را بخورد ، کرم کدو دانه راببرد واستخوان اوهرجادودکنند ، مارها از آنجا همه بگریزند،
شعر
از نار عجایب نبود، خنده شیرین شیرینی آواز لب ودندان بتان است
فکر می کنم این کتاب گنجاشی آن رانداشته باشد تا ازموضوعاتی دیگر مانند (میوه بهشی بودن انار ) , ( خواص فراوان انجیر اعم از تازه خشک آن ) , ( پیشنهاد ها برای بهبود کمی وکیلی آن دومیوه )، ( طرز تلقیح طبیعی آنها ) ،( اهمیت اقتصادی انار وانجیر ) ( نام کشور های این دومحصول به آن مناطق صادر میشود )،،،،لذا بهمین مقدار یسنده می کنیم .
{ تهیه کننده - دکتر ابوالقاسم فخاریان ساوجی در اسفتذ ماه سال 1378 } یادش گرامی باد
جمع آوری کننده - مهندس محمد شرافت ساوجی
منابع : کتاب آب وآبرسانی در ساوه صفحه اول مقالات >> معرفی كتاب «تاريخ آب و آبرسانی ساوه
معرفي كتاب «تاريخ آب و آبرساني ساوه»
شناسنامه كتاب
نام كتاب: تاريخ آب و آبرساني ساوه 
مولفين: مهندس محمد شرافت و مهندس داوود كاهه
ناشر: دارالهدي
نوبت چاپ: اول – پاييز 80
تيراژ: 1000 جلد
كتاب تاريخ آب و آبرساني ساوه كتابي 127 صفحه‌اي، جالب، كامل، جامع و خواندني است كه در آن به همه آثار تاريخي، باستاني، آداب و رسوم، موقعيت جغرافيايي و تاريخي ساوه اشاره شده است و مي‌توان گفت كه يكي از كتب جامع شهر ساوه مي‌باشد.
اين كتاب پس از مقدمه و پيشگفتار و تاريخچه آب به هفت فصل تقسيم بندي مي‌شود كه اين هفت فصل نيز خود شامل قسمت‌هاي ديگري مي‌شود كه در ادامه مطالب به توضيح اين فصل‌ها مي‌پردازيم:
فصل اول: آب از ديدگاه اسلام و ائمه
از قسمت‌هاي مهم اين فصل مي‌توان به موضوعاتي چون: آب؛ اولين مايه خلق شده، آب مايه رفاه و آسايش بشر، آب باران و ثمرات آن و ... اشاره كرد.
فصل دوم: كليات ساوه
اين فصل يكي از مهم‌ترين فصل‌هاي اين كتاب مي‌باشد چون در اين فصل به «حدود جغرافيايي ساوه، تقسيمات كشوري، هواشناسي و اقليم، رودخانه‌ها، كوه‌ها، بادها، تاريخ، تاريخچه بند شاه عباس، يخچال‌ها، حمام‌ها، آسياب‌هاي قديمي و آثار قديمي ساوه» اشاره شده است.
فصل سوم: تاريخچه آبرساني ساوه
اين فصل همانطور كه از نامش پيداست به «تاريخچه آب ساوه، قنات‌ها، آب نيم منه، و ساوه قبل و پس از ساخت شبكه آبرساني» اشاره دارد. در اين فصل عكس‌ها، توضيحات و مداركي از چگونگي آبرساني در زمان قديم و نام مشتركين، و نمودارهايي از تعداد چاه‌ها و مقدار آب استخراج شده در شهر ساوه وجود دارد.
فصل چهارم: تاريخ آب از زبان بزرگان و اساتيد شهر
در اين فصل تعدادي از افراد قديمي و متخصص به توضيح وضعيت آب در پنجاه سال پيش، تاريخچه آب ساوه، ماجراي روحي كه آب مي‌دزديد، تقسيم بندي املاك ساوه قديم پرداخته‌اند، كه «ماجراي روحي كه آب مي‌دزديد!» به نظر جالب مي‌رسد. قسمتي از اين ماجرا به طور خلاصه در زير آمده است:
در زمان قديم مي‌بايست آب مصرفي خانه از طريق مجاري اصلي به سوي خانه‌ها هدايت مي‌شده است، حمامي قديمي در محله قلعه نو وجود داشته كه مي‌بايست آب آن از روبروي ژاندارمري كه در زمان قديم قبرستان شهر بود پر مي‌شد. مسئول حمام كه كوره سوزان نام داشته شبانه به محل قبرستان مي‌رود و آب را هموار مي‌كند تا به طرف حمام سرازير شود و مي‌رود ولي پس از مدتي ميراب ( مسئول اصلي تقسيم كردن آب) سر مي‌رسد و جلوي آب را مي‌بندد و وقتي كوره سوزان مي‌بيند كه آب قطع شده است دوباره مي‌آيد و آب را هموار مي‌كند و مي‌رود ولي دوباره ميراب مي‌آيد و جلوي آب را مي‌بندد.
اين بار وقتي كوره سوزان مي‌بيند آب بسته شده به محل مي‌رود و آب را باز مي‌كند و در تابوتي كه در آن نزديكي قرار داشت رفته و مي‌خوابد هنگامي كه ميراب مي‌آيد از تابوت بيرون آمده و ميراب را ترسانده كه ميراب از وحشت غش مي‌كند و كوره سوزان با خيال راحت آب را به سوي حمام هدايت مي‌كند!!
فصل پنجم: خشكيدن درياچه ساوه رويا يا حقيقت
اين بخش كه به وسيله دكتر ذكايي ساوجي تهيه شده است منبع كامل و جالبي از درياچه قديم ساوه مي‌باشد كه شايد كامل‌ترين منبع در مورد اين درياچه مي‌باشد. در ادامه اين بخش توضيحاتي نيز از قلعه «قيز قلعه» مي‌باشد كه گويي در آن زمان در لبه درياچه ساوه قرار داشته است.
فصل ششم: كوزه‌گري در ساوه
در زمان‌هاي گذشته كوزه‌گري يكي از كارهاي مهم مردم ساوه بوده است چون كوزه‌گري مرتبط با آب بوده و مي‌بايست اين شغل نيز در كنار ديگر شغل‌هاي قديمي وجود داشته باشد. اين بخش به توضيح سفالگري در ساوه، ماده اوليه و فنون كوزه گري، نقش كوزه، انواع آن و سفالينه‌هاي ديگر، فروش كوزه و كوزه‌گران و موقعيت اجتماعي آنان، كاربردهاي مختلف كوزه و نمايش انواع عكس‌هاي كوزه و كارگاه‌هاي كوزه‌گري پرداخته است.
اين فصل منبع خوبي براي تهيه تحقيق و مقاله براي دانش‌آموزان و دانشجويان در رابطه با كوزه و سفال مي‌باشد.
و فصل هفتم: آب انبارها از ديد فني
اين بخش به بررسي تعدادي از آب انبارهاي مهم و قديمي ساوه از قبيل: آب انبار مسجد جامع - آب انبار ميدان – آب انبار حاج ميرزا حسين عاملي – آب انبار چهار سوق پرداخته است كه كليه عكس‌ها و نقشه‌هاي مربوط به آنها وجود دارد.
در پايان نيز عكس‌ها و تصاويري از اماكن ديدني و تاريخي، آب انبارها، پل سرخده، قيز قلعه بند شاه عباس و... وجود دارد كه همانطور كه توضيح داده شد كتابي كامل و مرجع براي اهالي ساوه مي‌باشد.
در پايان لازم مي‌دانيم از نويسندگان اين كتاب كه زحمات فراواني را براي جمع آوري اين مطالب كرده‌اند تشكر به عمل آوريم
زندگینامه دکتر ابوالقاسم فخاریان . ازمفاخر وافتخارات شهرستان ساوه
زندگینامه دکتر ابوالقاسم فخاریان . ازمفاخر وافتخارات شهرستان ساوه/ متندی از علی اصغر غمخوار 16 دقیقه
http://s8.picofile.com/file/8328288934/%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86.mp4.html
