قضیه ورود چای و کنارگذاشتن قهوه در ایران؛ چه کسی پدر چای را کشت؟

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  داستان چای در ایران از وقتی شروع شد که داستان قهوه تمام شد! خیلی ها نمی دانند که پیش از چای، مصرف قهوه در ایران رواج داشت و برای همین است که ایرانی ها هنوز به چایخانه می گویند: قهوه خانه. در دوره صفویان هم زمان با رواج مصرف قهوه در خاورمیانه مصرف این نوشیدنی در ایران نیز رواج یافت و قهوه خانه ها پدید آمدند و این عادت قهوه نوشی در دوره افشاریه و زندیه همچنان ادامه داشت تا رسید به دوره قاجار.

بیشتربخوانید

• حقایقی عجیب درباره قهوه

در اوایل دوره قاجار قهوه همچنان نوشیدنی اصلی مردم بود و «قهوه قجری» هم که معروف است در فرهنگ واژگان ایرانی! تا آن موقع چای فقط یک داروی گیاهی بود که در چین یافت می شد و نامش در کتاب های طب سنتی آمده بود و برخی خواص دارویی اش نزد ایرانیان شناخته شده بود، اما از دوره ناصرالدین قاجار به تدریج نوشیدن چای در میان اعیان و اشراف قاجار رواج یافت و چای نوشیدنی گران قیمت و تفریحی بود برای خواص.

از اواسط دوره ناصری و تا سال ۱۲۵۰ شمسی چای به کلی جای قهوه را گرفت و تا اواخر این دوره مصرف چای در ایران بیش از حد معمول هم شده بود و «مورتیمر دوراند» انگلیسی در سفرنامه اش نوشته است: «ایرانیان خیلی چای می نوشند و چای را واقعاً خیلی شیرین مصرف می کنند». چای مصرفی ایران هم از هند می آمد که مستعمره انگلیس بود و این یعنی انحصار چای ایران دست شرکت های انگلیسی بود.  

 

 

«کاشف السلطنه» در عهد مظفری بذر چای را به ایران آورد و در لاهیجان کاشت و بازار واردات چای توسط تجار انگلیسی به ایران کساد شد

می روم دنبال چای

تاریخ می گوید در دوره ناصری کسانی رفتند که چای را به ایران بیاورند و بکارند ولی موفق نشدند؛ حالا یا اصلا نرفتند دنبال کار یا نتوانستند آن را به ایران بیاورند یا آوردند و نتوانستند گیاه چای را بکارند و محصول بگیرند. ولی دوره ناصری که گذشت و دوره مظفری شد، «محمدخان قاجار قوانلو» که کارمند وزارت خارجه بود و کنسول ایران در هند شده بود به فکرش رسید که آب و هوای مزارع چای هند شبیه آب و هوای گیلان خودمان است. پس تصمیم گرفت، یک امتحانی کند و ببیند می تواند چای را در ایران بکارد یا نه. رفت دنبال کار و در یادداشتی هم نوشت: «می روم دنبال چای... ان شاءالله کسان دیگری هم در فکر رفع احتیاج سایر کالاها باشند» و نوشت: «علی التحقیق مبلغ ۱۰ کرور تومان برای خرید چای هر ساله از ایران خارج می شود. اگر همین مبلغ در مملکت بماند شاید جلوگیری از پریشانی و فقر و فاقه مملکت بکند».

باقی داستان این است که مقدار زیادی بذر چای و ۳ هزار نهال چای را با هر زحمتی بود در سال ۱۳۱۸ قمری یا همان ۱۲۷۹ شمسی به ایران آورد و در لاهیجان کاشت و به یک نفر از معتمدین محلی سپرد که مراقب مزرعه چای باشد و بوته ها را زیاد کند و خودش دیگران را تشویق کرد که چای بکارند و نتیجه آن که تا چند سال بعد چای ایرانی رسیده بود به سینی چای ایرانی ها. همین موفقیت وی در بومی کردن صنعت کشت چای باعث شد از مظفرالدین قاجار لقب «کاشف السلطنه» بگیرد و از مردم ایران نیز لقب «پدر چای ایران».

«کاشف السلطنه» وصیت کرده بود در کنار مزارع چای دفن شود و حالا آرامگاهش در لاهیجان موزه چای ایران است

برای چای رفت چین!

کاشف السلطنه همه عمر همچنان پیگیر گسترش کشت چای در ایران بود و یک بار هم رفت چین تا انواع جدیدی از گیاه چای و ۴ متخصص چینی و مقداری ماشین آلات کشت چای به ایران بیاورد که آورد، ولی در راه بازگشت در مسیر بوشهر به شیراز اتومبیلش به دره سقوط کرد و جان سپرد. چون راننده اتومبیل مجروح شد و سرپایی درمان شد و بلافاصله مفقود شد و چون یک مأمور انگلیسی در اتومبیل کاشف السلطنه بود که او هم جراحت مختصری برداشت و زنده ماند و چون برخی گواهی دادند که هنگام دفن پیکر کاشف السلطنه در سرش اثر گلوله بوده است، بسیاری افراد آن موقع و هنوز مرگ وی را نه یک حادثه بلکه یک توطئه و قتل از طرف انگلیسی ها می دانند. منافع انگلیسی ها در واردات چای به ایران را هم که معلوم است این کاشف السلطنه نابود کرده بود و حق داشتند مردم آن روزگار که به انگلیسی ها مشکوک باشند که «پدر چای ایران» را کشته باشند.                   

امروز در تاریخ مناسبت های دیگری هم هست

امروز ۱۱ مهر مصادف با ۳ اکتبر میلادی و ۲۶ صفر هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت های دیگری هم دارد.
ـ درگذشت «ابونصر کاشی» سیاست مدار و وزیر کاردان حکومت سلجوقیان در سال ۵۲۱ قمری
ـ زادروز «لویی آراگون» شاعر و نویسنده مشهور فرانسوی در سال ۱۸۹۸ میلادی
ـ اعلام استقلال عراق از استعمار بریتانیا در سال ۱۹۳۲ میلادی
ـ روز وحدت آلمان شرقی و آلمان غربی و تشکیل کشور آلمان در سال ۱۹۹۰ میلادی
ـ درگذشت «عمران صلاحی» نویسنده، مترجم و طنزپرداز ایرانی در سال ۱۳۸۵ شمسی

منبع : خبرگزاری فارس

تهیه کننده : محمد شرافت