مدیر امور منابع آب شهرستان ساوه گفت: در ۳۰ سال گذشته که به دوره تجمعی معروف است، سطح منابع آب زیرزمینی دشت های این شهرستان روندی کاهشی داشته و حتی بارندگی های مناسب ۲ سال اخیر هم نتوانسته این خلاء را جبران کند.
«مجید امیرحسینی» روز شنبه در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: در طول ۴۰ سال اخیر به دلیل برداشت های بی رویه سطح ذخایر منابع آب زیرزمینی شهرستان ساوه به شدت افت کرده و حتی به منفی رسید.
وی افزود: به طور متوسط هر سال سطح منابع آبی زیرزمینی در این شهرستان حدود ۱.۲۱ سانتیمتر کاهش می یابد که باعث شده با کسری ۷۹.۵۱ میلیون مترمعکبی در این حوزه مواجه شویم.
به گفته او، بارش های مناسب ۲ سال اخیر سبب شد که تا حدی این مشکل جبران شود و در دشت مرکزی ساوه شاهد توقف افت کاهش ذخایر آب های زیرزمینی باشیم اما افت سطح آب در حاشیه دشت ها به خصوص در نوبران همچنان محسوس است ولی به اندازه متوسط افت سطح آب در ۲۰ سال اخیر نیست.
وی تاکید کرد: بارندگی های ۲ سال اخیر در کوتاه مدت تاثیرگذار بوده اما در بلندمدت هنوز جبران کسری های را نمی کند و همچنان نیاز به حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در بلندمدت داریم زیرا طبق داده های مربوط به کسر محزن تجمعی در ۳۰ سال اخیر منابع آبی شهرستان ساوه با کسری ۲ هزار و ۲۲۶ میلیون مترمکعب مواجه شده است که به هیچ عنوان با ۲ سال بارندگی جبران نخواهد شد.
وی گفت: امسال و سال گذشته که ظرفیت سد الغدیر تکمیل شد، اقدام به رهاسازی حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب در حوزه دشت مرکزی برای استفاده بهره برداران بخش کشاورزی نمودیم که در کاهش استفاده از چاهها و تثیبت نسبی دخایر منابع زیرزمینی تاثیرگذار بوده است.
به گفته امیرحسینی متوسط افت سطح آب در دشت مرکزی ساوه ۱.۲۱ سانتیمتر، افت تجمعی دوره آماری (۳۰ ساله) نیز ۳۳.۹۷ مترمکعب بوده، متوسط کسری مخزن سالانه ۷۹.۵۱ میلیون مترمکعب و کسری مخزن در دوره تجمعی ۳۰ ساله نیز ۲ هزار و ۲۲۶ میلیون مترمکعب بوده است.
مدیر امور منابع آب ساوه اظهار داشت: مساحت آبخوان دشت مرکزی این شهرستان یک هزار و ۶۳۲ کیلومتر مربع می باشد و تعداد چاههای پیزومتر برای اندازه گیری سطح آب های زیرزمینی نیز ۵۶ حلقه است.
الگوی کشت در ساوه رعایت نمی شود
امیرحسینی در مورد لزوم رعایت الگوی کشت و استقرار سامانه های آبیاری تحت فشار در زمین های کشاورزی شهرستان که منجر به کاهش مصرف آب می شود، گفت: ما به جهاد کشاورزی همواره توصیه می کنیم که الگوی مشخصی را برای کشت محصولات از حیث نیازهای آبی تعیین کنند اما متاسفانه با توجه به اینکه چنین الگویی برای کشاورزان وجود ندارد، هر محصولی که به زعم بهره برداران سوددهی داشته باشد بی توجه به منابع آبی در شهرستان کشت می شود.
وی اظهار داشت: یکی از مشکلات اصلی این است که در زمینه مدیریت منابع آبی کنترل لازم را نداریم، از این رو تعیین هرچه سریعتر مدل های مشخصی از انواع کشت ها و همچنین ترغیب کشاورزان به تجهیز اراضی خود به سیستم آبیاری بارانی و تحت فشار با هدف مصرف بهینه آب یک ضرورت است.
به گفته او، بیش از ۹۲ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود و تنها راه نجات منابع زیرزمینی انجام اقداماتی مانند کنترل بهره برداری، توسعه نیافتن کشت های آب بر و همچنین اجرای طرح های آبیاری تحت فشار است.
وی تاکید کرد: اجرای طرح های تغذیه مصنوعی و آبخیزداری نیز در ذخیره سازی منابع آبی زیرزمینی بسیار موثر است که لازم است با توجه به اقلیم ساوه مورد توجه جدی واقع شود.
وی از اینکه به موازات توسعه شبکه های آبیاری تحت فشار در اراضی نسبت به توسعه کشت هم اقدام می شود، انتقاد کرد و گفت: هدف اصلی از اجرای سامانه های آبیاری مدرن کاهش مصرف آب است در حالی که در برخی مناطق این شهرستان توسعه همزمان کشت و استقرار این سیستم ها باعث افزایش مصرف آب و در نتیجه دور شدن از اهداف این طرح ها هستیم.
امیرحسینی گفت: برخی کشاورزان پس از تجهیز زمین های خود به سامانه های آبیاری تحت فشار هنگامی که با حجمی از ذخایر آبی مواجه می شوند، اقدام به توسعه زمین حتی با خرید اراضی مجاور و در نتیجه افزودن بر دامنه کشت و زرع خود می کنند.
وی تاکید کرد: چنین رفتارهایی باعث می شود که اجرای سامانه های آبیاری تحت فشار در زمین های کشاورزی هیچ منافعی در راستای حفظ و نگهداشت ذخایر آب های زیرزمینی نداشته باشد و مخالفت ما با جهاد کشاورزی نیز همواره بر سر این مساله است که پس از اجرای سیستم تحت فشار نظارت و کنترل کنند که کشاورز بر دامنه اراضی خود نیفزاید.
مدیر امور منابع آب شهرستان ساوه همچنین یکی از راههای حفظ منابع آبی را تجهیز چاههای بخش کشاورزی به موتورهای هوشمند دانست و گفت: اجرای این طرح بسیار ضرروی است و همه دستگاههای ذیربط باید نسبت به تجهیز چاهها به کنتور و موتورهای هوشمند رفتار مسئولانه داشته باشند.
خطر کم آبی و خشکی برای دشت های مرکزی و لوین
به گفته او در نواحی غرب دشت مرکزی به شدت خطر کاهش منابع آبی محسوس است و لازم است در نحوره مصرف آب به خصوص استفاده از چاهها نظارت جامعتری اعمال شود.
وی تاکید کرد: کاهش ظرفیت آبدهی چاههای وقع در محور جاده همدان نیز به دلیل فقر شدید منابع زیرزمینی در برخی مواقع سال به هشت تا ۱۰ مترمربع می رسد که مربوط به افت محسوس منابع زیرزمینی است.
مدیر امور منابع آب شهرستان ساوه همچنین خطر کم آبی و خشکی را برای دشت لوین این شهرستان جدی دانست و گفت: کاهش مداوم سطوح زیر کشت در این منطقه نشانه و تایید برای این مساله است.
امیرحسینی در مورد وضعیت منابع آبی در شرق شهرستان ساوه به خصوص در حوزه «طرازناهید» را از نظر کمی مناسب ارزیابی کرد و در عین حال از کیفیت بسیار پایین آب این دشت ها به عنوان عاملی بازدارنده برای استفاده از آن یاد کرد.
وی افزود: ای. سی (میزان املاح و شوری آب را می گویند) بالای آب در این منطقه بین پنج و ۶ هزار است که از آن می توان صرفا برای کشت هایی خاص مانند پسته استفاده کرد و به همین دلیل توسعه کشاورزی در این منطقه در زمینه کشت و تولید متنوع محصولات چندان میسر نیست.
یک هزار و ۳۳۹ منبع آبی (چاه مجاز) در سطح شهرستان ساوه وجود دارد که ۹۳۱ مورد از آنها را چاههای بخش کشاورزی با ظرفیت آبدهی سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب، ۳۲ حلقه چاه آب شرب بهداشتی شهری و ۷۹ حلقه چاه آب شرب حوزه روستایی مجموعا با حجم آبدهی سالانه ۳۸ میلیون مترمکعب تشکیل می دهند.
