رضا ایاز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اینکه مرمت و بازسازی بنای تاریخی مسجد جامع ساوه به ۵۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۹ بالغ بر دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال اعتبار از محل اعتبارات ملی و استانی صرف مرمت این شاهکار تاریخی شده است.

وی با اشاره به اینکه در سال گذشته عملیات موریانه‌زدایی، سبک‌سازی و کاهگل بام مسجد، بندکشی قسمت‌های آسیب دیده، تخلیه و مرمت آجرهای فرسوده شبستان‌ها و نورپردازی محوطه  داخلی انجام شده است، افزود: با ادامه عملیات مرمت این بنای ارزشمند تاریخی، در سال جاری کار بندکشی و اندود ضلع جنوبی، بدنه‌های فرسوده و کاهگل عایق بام به متراژ ۱۴۰۰ متر، خالی کردن بندهای فرسوده و بندکشی مجدد، تعویض آجرهای فرسوده و بخش‌های مورد نیاز انجام خواهد گرفت.

ایاز در ادامه به اهمیت مسجد جامع ساوه به لحاظ معماری و قدمت تاریخی، اشاره کرد و گفت: مسجد جامع ساوه به عنوان نگین انگشتری تاریح این دیار، قدمتی هزار ساله دارد و به عقیده کارشناسان امر به نظر می‌رسد که مسجد اولیه بر بنای قدیم‌تری ساخته شده است به این معنی که از مصالح مسجد قدیمی‌تر یا بنای قدیمی‌تری مانند آتشکده در معماری مسجد شبستانی استفاده شده و در واقع وجود ۱۷ لایه تاریخی در داخل گنبدخانه و فضای همجوار آن دلیلی بر این ادعاست.

وی با بیان اینکه مسجد اولیه در واقع مسجدی شبستان‌دار بوده است و عمده مصالح به کار رفته در آن شامل خشت می‌شود، گفت: شواهد حاکی از آن است که دوره ساخت مسجد شبستانی به سبک خراسانی و رازی مربوط به دوران آل‌بویه یا دیلمان است و پس از دوره آل بویه و استقرار سلجوقیان، عملیات ایوان‌سازی و ساخت مناره در مسجد جامع ساوه نیز آغاز شد و در واقع از قرن ششم هجری این مسجد دارای ایوان، گنبد، گنبدخانه و مناره شده است.

او گفت: یکی از ویژگی‌های خاص مسجد جامع ساوه و معماری این دوره، استفاده زیاد از تزئینات آجری است که در کتیبه‌ها و تزئینات مناره و برخی از قسمت‌های مسجد قابل رویت است. این مسجد در دوره‌های مختلف تاریخی با اضافه شدن تزئینات و معماری خاص هر دوره همچنان به حیات و کارکرد اصلی خود ادامه داد، در دوران پهلوی اول با توجه به رونق مناطق و مساجد مرکز شهر ساوه از جمله مجموعه مسجد انقلاب، به دلیل تراکم جمعیت و مراکز اقتصادی حول آن، برگزاری آئین‌های مذهبی از جمله نماز جمعه از مسجد جامع به مسجد انقلاب واقع در میدان انقلاب این شهر منتقل شد.

ایاز تصریح کرد: مرمت مسجد جامع ساوه در زمان پهلوی دوم با حضور تیمی از متخصصین ایتالیایی آغاز و پس از انقلاب متوقف شد و پس از مدتی مرمت توسط سازمان میراث فرهنگی کشور مجددا در دستور کار قرار گرفت.

وی با اشاره به اینکه معماری مسجد جامع ساوه  مربوط به قرون اولیه  اسلامی است و سبک و هنر به کار گرفته شده درآن نشان دهنده ذوق هنرمندان دوره‌های مختلف تاریخی است، افزود: یک صحن و گنبد، دو ایوان و یک مناره، محراب‌های متعدد و قدیمی با خطوط کوفی از دوره  صفویه با خط ثلث از ویژگی‌های این بنای تاریخی تست.

رئیس میراث فرهنگی و گردشگری ساوه همچنین از ثبت ۵ اثر تاریخی طی یکسال گذشته در این شهرستان خبر داد و گفت: خانه های نادری، مقدس زاده و جوکار از جمله بناهای تاریخی شهرستان ساوه هستند که سال گذشته  ثبت آثار ملی شدند.

او گفت: در شهرستان ساوه ۴۲۵ اثر تاریخی وجود دارد که ۱۲۰ اثر از این تعداد، به ثبت آثار ملی رسیده است و کاروانسرای باغ شیخ که یکی از بناهای دوره زندیه است و علاوه بر فضای کاروانسرایی دارای یک آب انبار، حسینیه و محراب است نیز در انتظار ثبت جهانی است.

رییس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان ساوه در بخش دیگری از این گفت و گو اظهار کرد: عملیات مرمتی دیوار تاریخی و بزرگ شهر ساوه(بارو) به اتمام رسید. با توجه به تاریخی بودن این دیوار، عملیات مرمتی و اجرای عایق کاهگل باقیمانده بارو با اعتبار ۱۵۰ میلیون ریال در دستور کار قرار گرفت که اخیرا این پروژه به پایان رسیده است.

وی با اشاره به اینکه در گذشته دیوار تاریخی و بزرگ شهرها تحت عنوان بارو شهرت داشت و شهرستان ساوه نیز از جمله شهرهای دارای بارو بوده است، بیان کرد: در گذشته، شهرها عموما دارای چند دروازه بودند که نگهبانانی از آنها حفاظت می‌کردند، در واقع تردد از طریق دروازه‌های شهر انجام می‌گرفت که شب‌ها بسته می‌شدند، تردد ممنوع بود و توسط محافظان نگهبانی می‌شدند.

ایاز با اشاره به اینکه تمامی دیوارهای دفاعی مناطق کویری از مصالح خشتی بوده‌اند، گفت: شهرها در گذشته توسط دیوار بزرگ یا بارو محافظت می‌شدند و عمدتا خندقی عمیق در بیرون دیوار احداث می‌شد تا حالت دفاعی در مقابل مهاجمین تقویت شود و در واقع تا اواخر دوران قاجار شهرها دارای دیوار دفاعی بودند.

وی تصریح کرد: شهرستان ساوه نیز در جنوب خود دارای دیوار بزرگ یا بارو است که در واقع کارکرد اصلی آن دفاعی و محافظت از شهر بوده و قدمت آن نیز به دوره قاجار باز می‌گردد که در ششم بهمن ماه ۱۳۹۷ با شماره ۳۲۳۰۰ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.