مناسب سازی فضاهای شهری جهت استفاده معلولین
کبری طاهری دانشجوی دکترای تخصصی برنامه ریزی شهری و مدرس دانشگاه
حضور در فضاهای شهری و استفاده از امکانات موجود در فضا حق مسلم هر انسان می‌باشد، لذا شهر بایستی به گونه‌ای باشد که تمام شهروندان آن بتوانند به طور همسان از آن بهره گیرند. در این میان گروهی از افراد هر جامعه با محدودیت در حرکت مواجه می‌باشند، این افراد نیز حق استفاده و حضور در شهر را دارند. آنچه که مانع از حضور این افراد در فضاهای شهری و ایجاد و افزایش تعاملات اجتماعی میان این گروه با دیگر افراد جامعه می‌باشد، عدم وجود فضاهای مناسب جهت تردد و استفاده از آن توسط این گروه است. که این مشکل صرفاً ناشی از عدم طراحی صحیح و مناسب فضاهای شهری نبوده، بلکه عدم اجرای دقیق و کامل طرح‌های مصوب که ناشی از عدم نظارت عالیه بر اجرای این طرح‌ها است، نیز از دلایل اصلی این امر می‌باشد.
یکی از گروه های خاموشی که در برنامه های شهری کمتر توجهی به انها شده است معلولین هستند در سالهای اخیر با افزایش توجه به گروه های مغفول شهر حرکت هایی در جهت احقاق حقوق شهروندی انان و در نتیجه تبدیل شهر به مکانی برای نزدیکی همه شهروندان اغاز شده است.
يكي از عمده ترين وظايف مديريت شهري آماده نمودن بستر شهر براي استفاده مناسب شهروندان مي باشد. اين بسترسازي پيش فرض هايي لازم دارد كه عمده ترين آن مشاركت عموم شهروندان در يك همكاري مشترك با مسئولان شهر مي باشد كه امروزه به آن حكمراني مطلوب شهري مي گويند. لازم است يادآوري گردد كه دركشور، جهت مناسب سازي محيط به ويژه محيط شهري كمبود در قوانين و مقررات ملاحظه نمي گردد. سالهاست كه ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي افراد معلول جسمي و در همين سال هاي اخير نيز قانون جامع حمايت ازحقوق معلولان به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيده و به كليه مراجع مربوطه ابلاغ گرديده است. اين موضوع مبين اين واقعيت است كه در كشور آنچه در اين مورد كمبودها و كاستي ها را نشان مي دهد، همان عدم مشاركت عمومي و در نتيجه تجاوز به حريم هاي شهري به ويژه حريم هاي عمومي و مورد استفاده همگان به خصوص معلولين مي باشد. با وجود قوانين و مقررات ذكر شده هنوز هيچ كوچه و خياباني را نمي يابيم كه معلولان به تنهايي و بدون يازي ديگران بتوانند به آساني از آنجا عبور كنند و يا اوقاتي را بتوانند با آسايش خيال در اين فضاها بگذرانند. اين در حالي است كه شمار بسياري از اين افراد برادران جانباز و افتخارآفرينان هشت سال جنگ تحميلي و دفاع مقدس هستند. منظر ديگر مناسب سايز محيط شهري براي معلولين، گسترش عدالت اجتماعي در قالب كالبدي شهر مي باشد. سوال مشخص اين است كه آيا اصولي را مي توان يافت به طوري كه در طراحي شهري به جهت مناسب سازي محيط شهري از آن بهره گرفت. شهرها نيز مانند انسانها مي توانند از يكديگر تجربيات بسياري كسب نمايند، لذا اين كسب تجربه مي تواند هم در سطح ملي و هم در سطح بين المللي موجبات همكاري، و تعاون را به وجود آورد.
شهر دوستدار معلول، شهری است که در آن معلولان و مردم عادی هردو به یک اندازه از حقوق شهروندی برخوردار هستند و شهر با معلولان و نابینایان غریبه نیست و استانداردها و کدهای طراحی در مناسب سازی ،در آن رعایت می شود. . اگر یک معلول بدلیل وجود پله های فراوان نمی تواند وارد ساختمانی شود و اگر پیاده روهای این شهر با چرخ های ویلچیر غریبه اند این شهر ما است که معلول است، نه شخصی که محدودیت جسمی دارد؛ چرا که محدودیت به معنای محرومیت نیست. یافتن یک شروع مناسب برای وارد شدن به یک فضای دور از ذهن و کنار هم نشاندن کلماتی که بتواند اهمیت بحث مناسب سازی فضای شهری را برای همگان بخصوص مسئولین مربوطه گوشزد کند ،کار دشواری است و فراموش نکنیم که مناسب سازی شعار نیست؛ یک ضرورت است.
عدم استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي برا ي معلولين، آنها را مجبور به استفاده از وسايل نقليه شخصی مي كند كه پيآمـد آن عـلاوه بـر صـرف هزينه زياد، وابسته شدن آنها به ديگران است، نتيجه اين عمل عدم استقلال، هر چه بيشتر منزو ي شدن و محـروم مانـدن جامعـه از تو انايی هـا ي ايـن قشـر اجتماع مي گردد، در حالي كه اگر برا ي ا ينگونه افراد امكان دسترسي و استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي، با توجه بـه نيازمنـد يهاي خـاص آنهـا وجـود داشته باشد، آنها نيز مي توانند مانند ديگر افراد جامعه وارد زندگی اجتماعي شده و از انزوا خارج گردند. برا ي مناسب ساز ي سيستم حمل و نقل شهر ي ما نيازمند بررسي و ارائه راهكارها ي عملي و بهينه ا ي هستيم كه در امتـداد آن بتـوان ايـ ن راهكارهـا را او لويت بند ي كرده و طي يك برنامه ي بهساز و نوساز ي طولاني مدت در سيستم حمل و نقل شهر ي و شبكه پياده آنها را اجرا نمود.
