اوضاع شیوع کرونا در کشور وخیم شده است و رعایت فاصله گذاری اجتماعی بیش از هر زمان دیگری به ویژه در ایام برگزاری مراسم سوگواری دهه اول محرم ضرورت دارد و فضای مجازی بستری است که در این عرصه می تواند کمک مان کند.
برای بررسی ضرورت و اهمیت بهره‌گیری از فضای مجازی و نیز ظرفیت‌های این فضا برای برگزاری مراسم سوگواری ایام محرم به سراغ دکتر جعفر خوشروزاده آسیب شناس و استراتژیست فضای مجازی رفتیم. گفت‌وگوی خود با خوشروزاده را با سئوالی در مورد اهمیت و ضرروت بهره گیری از فضای مجازی در زمینه سوگواری برای سرور وسالار شهیدان شروع کردیم.
وی در اینباره با تاکید بر اینکه بر اساس تعالیم اسلامی صیانت نفس و حفظ جان خود و دیگران از هر امر دیگری مقدم‌تر است و به خطر انداختن جان دیگران، گناهی کبیره و نابخشودنی و غیر انسانی به شمار می‌آید، اظهار کرد: طبق بررسی‌های علمی و تجربی اصلی‌ترین عامل ابتلای به کرونا حضور و قرار گرفتن افراد در تجمعات و عدم رعایت فاصله گذاری اجتماعی با دیگران است و با توجه به اینکه در مراسم جمعی مانند تجمعات سوگواری و سینه زنی حتی اگر پروتکل‌ها رعایت شوند بازهم درصدی از امکان سرایت ویروس وجود دارد، بهره گیری از روش‌های دیگر برگزاری این گونه آئین‌ها و مراسم از جمله روش‌های آنلاین و مجازی این مناسک بیش از پیش احساس می‌شود.
رویدادهای جمعی در فضای مجازی، سینه زنی از راه دور، چرا نه؟
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه فضای مجازی و پلتفرم‌های آنلاین امروزه ظرفیت بسیار خوبی برای برگزاری نشست ها، وبینارها، سخنرانی ها و جلسات از راه دور فراهم کرده‌اند، اظهار کرد: این روزها نه تنها دوره‌های آموزشی، کلاس های دانشگاهی و سمینارها، بلکه مهمترین نشست‌های تصمیم گیری و اداری و حتی دیدار سران کشورها بصورت آنلاین برگزار می‌شود که اتفاقا نه تنها از کیفیت آن نسبت به نوع واقعی و رودرروی این رویدادها کاسته نمی‌شود بلکه علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه، خطر انتقال ویروس کرونا هم به صفر می‌رسد. حال چرا نباید در دوران شیوع کرونا از فضای مجازی برای برگزاری مراسم سوگواری و سینه زنی و عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) و یارانش بصورت بهینه استفاده کرد.
لزوم خنثی کردن وهن و طعن به مراسم و آئین های حسینی
این کارشناس ارتباطات در ادامه، حفظ و حراست از جایگاه بالای مراسم سوگواری برای شهدای کربلا را ضرورت دیگر استفاده از پتانسیل فضای مجازی برای براگزاری مراسم سوگواری دانست و افزود: این روزها مخالفان و معاندان عاشورا و آرمان سرور آزادگان جهان تلاش می‌کنند با پیوند مرگ در اثر کرونا با تجمعات و مراسم سالار شهیدان، به طعن و وهن این مراسم دامن بزنند. از این رو لازم است با بهره گیری از امکانات فضای مجازی در برگزاری مراسم سوگواری، این تلاش را خنثی کرد و به نسل جدید نشان داد که تعالیم انسان ساز اسلام و تعالیم مترقی شیعه فرا زمانی و فرامکانی بوده و منع و منافاتی با بهره گیری از فن‌آوری‌های نوین در برگزاری مراسم و مناسک مذهبی وجود ندارد.
مصادیق عینی استفاده از فضای مجازی برای سوگواری؛ از لایو ایسنتاگرام تا هیئت‌های واتساپی
در ادامه از این صاحبنظر علوم ارتباطات درباره مصادیق عینی و امکانات موجود در فضای مجازی برای برگزاری مراسم عزاداری دهه محرم پرسیدیم. وی در اینباره گفت: اگر بخواهم خیلی عینی صحبت کنم تمام رسانه‌های اجتماعی این روزها دارای امکانات تولید و انتشار زنده و غیر زنده صدا و تصویر هستند و هیئت های عزاداری می‌توانند از این امکانات برای برگزاری مراسم خود به صورت مجازی استفاده کنند. در این راستا پیشنهاد می‌شود به عنوان مثال هر هیئت به سرعت برای خود، حساب اینستاگرامی باز کند و با اطلاع رسانی به فالوئرهای خود مراسم روزها و شب‌های سوگواری آینده را بصورت لایو (زنده) برگزار کنند. از سوی دیگر این هیات‌ها می‌توانند با باز کردن کانال یا گروههای مختص خود در پیام‌رسان‌هایی موبایلی مانند واتساپ و غیره دست به تولید، تهیه و انتشار مداحی‌های جذاب بزنند و از مخاطبان خود بخواهند که از این فایل‌ها در منزل و با حضور اعضای خانواده استفاده کرده و سوگواری برای سالار شهیدان را در منزل خود برگزار کنند.
وی اضافه کرد: در این زمینه مداحان اهل بیت دارای نقش تعیین کننده‌ای هستند و لازم است آنها در بهره گیری از فضای مجازی برای نشر معارف ائمه و سوگواری برای این بزرگواران پیش قدم و پیشرو باشند و با ایجاد کانال‌ها و گروههای اختصاصی خود از این ابزار ارزشمند و دارای بُرد بالا در حرفه خود بهره لازم را ببرند.
عزاداری پای گیرنده های رادیو تلویزیونی
دکتر خوشروزاده، در ادامه به ظرفیت رادیو و تلویزیون برای ایجاد بستر مناسبی برای عزاداری محرم به صورت مجازی جهت حفظ سلامت عزاداران اشاره کرد و گفت: حال که حضور در تجمعات و مراسم عزاداری می‌تواند به قیمت جان افراد تمام شود چرا نباید از شبکه‌های مختلف تلویزیونی و نوحه سرایی‌ها و سوگواری‌های در حال پخش از صداوسیما برای عزاداری بهره برد.
وی با اشاره به پخش حجم بالای مراسم سوگواری و مداحی‌های زیبا و جانسوز به همراه تصاویر مرتبط از صداوسیما، گفت: عقل سلیم حکم می‌کند که برای پیشگیری از فاجعه انتشار بیش از پیش سویه دلتای ویروس کرونا همگی سعی کنند مراسم امسال را پای گیرنده های خود و یا بهره گیری از فضای مجازی سپری کنند.
هر خانه یک هیئت عزاداری با ویدئوهای سوگواری آنلاین
دکتر خوشرزاده در ادامه با طرح ایده "هر خانه یک هیئت عزاداری " گفت: عزاداری هم مثل هر امر دینی و اجتماعی دیگر، پیام و آداب خاص خود را دارد و لازم است این آداب به فرزندان آموخته شود تا نسل به نسل پیام انسان ساز عاشورا منتقل شده و زنده و پرشور بماند. در این راستا برگزاری هیئت آنلاین و در قالب ایده "هر خانه یک هیئت عزاداری" با حضور مجازی دوستان و بستگان، که با کمی تفاوت، شبیه همان روضه‌های خانگی است می تواند در شرایط فراگیری ویروس کرونا راهگشا باشد.
وی در این زمینه به خانواده‌ها توصیه کرد که با جستجوی کلید واژه‌هایی نظیر "سینه زنی" "مداحی" و غیره در موتورهای جستجو و بویژه پلتفرم های اشتراک ویدئو نظیر آپارات و نمونه خارجی آن یعنی یوتیوپ از حجم بسیار زیاد تصاویر و کلیپ‌های مداحی و مراسم سوگواری سالار شهیدان در شهرهای محتلف ایران و حتی سایر کشورهای شیعه نشین بهره بگیرند.
نکته پایانی؛ بهره گیری از فضای مجازی برای نسلی که ساکن این فضاست
دکتر خوشروزاده در پایان با بیان اینکه امروزه نسل نوجوان و جوان بیشتر از بزرگترها در فضای مجازی حضور دارند، افزود: اگر ما بزرگسالان، مهاجران به فضای مجازی هستیم نوجوانان و جوانان ما ساکنان این فضا هستند و در این فضا به دنیا آمده و رشد کرده و تعلیم می‌بینند. از این رو با در نظر گرفتن اینکه حضور این رده سنی در فضای مجازی پر رنگ‌تر از دیگر رده‌های سنی است، بهره گیری از فضای مجازی در انتقال پیام والای قیام عاشورا از طریق ابزارهای آنلاین می‌تواند مصداق انجام یک "کار درست" در "زمان درست" و با "ابزار درست" باشد.
