در تعریف هیدرو اقلیم به زبان ساده باید گفت که در نیمه دوم سال زاویه چرخش زمین به میزان 23.5 درجه از خورشید منحرف می‌شود. انحراف زاویه‌ای زمین در نیمکره شمالی باعث نفوذ توده سرد قطبی (sthp)به عرض‌های میانی تا 45 درجه می‌شود.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی با کاهش دمای دریافتی زمین با انحراف زاویه‌ای ایجاد شده به تدریج طول روز کاهش و طول شب افزایش یافته و زاویه تابش خورشید مایل‌تر می‌شود. مردم عادی این تغییرات هواکره را در کوتاه شدن روز و سردی صبحگاهی و نسیم سرد متوجه می‌شوند.
از طرف دیگر توده‌های مرطوب اقیانوس اطلس و دریای سیاه و مدیترانه با نفوذ توده سرد(سلول قطبی) با انحراف زاویه‌ای به تدریج از غرب و مرکز اروپا عبور کرده و به غرب خاورمیانه منحرف می‌شود.
اما اتفاق مهم اینستکه توده مرطوب غربی در مسیر چهار هزار کیلومتر همراه با تشکیل قوس و انحراف به جنوب شرقی، متاسفانه با صعود و نزول دینامیکی(آدیاباتیک مرطوب) رطوبت خود را با بارش باران مداوم و ریز دانه مدیترانه‌ای در طول مسیر قاره اروپا و کمی در غرب آسیا از دست می‌دهد و جبهه سرد و خشک ایجاد می‌کند.
در همین رابطه یک کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و مسئول برنامه‌ریزی و امور عمرانی فرمانداری ساوه در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی، گفت: این توده وقتی وارد کوهستان‌های استان آذربایجان می‌شود اندک رطوبت محلی خود را با صعود اروگرافیک به صورت باران و در ارتفاعات برف از دست داده و بعد از گذر از ارتفاعات البرز غربی و زاگرس وارد ناحیه مرکزی ایران می‌شود.
مصطفی تسلیمی‌پور افزود: از سوی دیگر ناحیه مرکزی ایران گرمتر از توده هوایی خشک ورودی است. بنابراین خشکی فلات مرکزی همراه با تخریب شدید بیابان در فصل پاییز و نبودن رطوبت خاک مناطق مرکزی باعث شدت جریان هوا و حرکت موجی نزول و صعود هوای خشک می‌شود. توده هوای خشک با حرکت سریع در جو میانی همانند قیف وارونه ذرات رس سیلیکاته ریگ و شن را از زمین کنده و تا ارتفاع چهار هزار متری صعود می‌دهد.
وی در ادامه به وضعیت استان مرکزی پرداخت و با بیان اینکه در استان مرکزی دو کانون کم‌فشار تشکیل می‌شود که یکی از آنها خارج از استان قرار دارد، افوزد: کانون اول کویر میقان است که مرکز ثقل گرادیان فشار بین ارتفاعات غربی اراک و دشت شرق اراک است .
به گفته وی، هوای صعود کرده با عبور از مناطق اراضی دیم کم بازده و زمین خشک منطقه علاوه بر جریان ریزگرد غرب و جنوب کشور، تقویت شده و با سرعت نسبتا زیاد شهرهای شازند و آستانه و اراک را در نوردیده و در کویر میقان به بالاترین ارتفاع صعود می‌کند.
وی گفت: در حالت تعادل و توازن حرارتی به دلیل وجود ذرات هیگروسکوپی و میکرونی شهر اراک و روستاهای شمالی و شرقی، ساعت‌ها سکون گرد و غبار محلی را مشاهده می‌کنند.
تسلیمی‌پور ادامه داد: در شهرستان‌های ساوه و زرندیه کوهستان خرقان و نوبران و دره‌های اطراف آنها کریدورهای اصلی نفوذ هوای خشک و ریزگرد به سمت دشت قم با مرکزیت دریاچه حوض سلطان یا مسیله هستند. ادامه خشکسالی و تخریب مراتع و اختلاف دمای بین کوهستان و دشت مسیله قم جریان هوایی تندی را در ساوه و زرندیه ایجاد می‌کند و بخشی از مناطق زرندیه تولید کننده ریزگرد محسوب می‌شوند.
وی بیان کرد: در مسیر دره بویین زهرا و کوهستان خرقان به سمت شمال شهر مامونیه جریان هوایی نسبتا دائمی به سمت روستای فرج آباد و نارباغی و در نهایت دریاچه قم وجود دارد که در محدوده جاده قدیم تهران ساوه و روستای کریم آباد باعث ایجاد کندانسر یا کانال هوایی بالا رونده(کانوکشنال) می‌شود. بنابراین همانند صحاری بزرگ طوفان ریگ و ذرات معلق بخشی از جاده را می‌گیرد .
به گفته وی، در این شرایط کانون همگرایی فشار کویر میقان و دشت مسیله قم باعث تشدید و صعود گرد و غبار می‌شود. بهره‌برداری بیش از حد منابع آب زیر زمینی گونه‌های گیاهی بومی مراتع را نابود و شخم دیمزارهای کم بازده دخالت مستقیم در تشدید ریزگرد منطقه‌ای دارد. همچنین ایجاد فرآوری و آسیاب مواد معدنی در محورهای اصلی شهرستان نیز می‌تواند بر افزایش الودگی هوا موثر باشد.
وی بیان کرد: در اقلیم شناسی قانونی ثابت وجود دارد و آن اینکه تکرار بی‌نظمی در اقلیم در بلندمدت به نظمی جدید ختم می‌شود. توده‌های هوایی وقتی رطوبت از دست داده باشند در فلات مرکزی ایران بلای جان مردم خواهد شد. آلودگی ریزگردها روستا و شهر و فقیر و ثروتمند و پیر و جوان نمی‌شناسد و انسان و حیوان و صنعت و کشاورزی را آسیب جدی می‌زند.
به گفته تسلیمی‌پور هیچ راهکار اجرایی علمی برای مقابله با تحولات و تغییرات آب و هوایی یافت نشده است.گرچه به موضوع باروری ابرها و پدیده هارپ در برخی همایش‌های جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی اشاره می‌شود، ولی تاکنون نتیجه نداشته است، چون باید ابتدا رطوبت مورد انتظار وجود داشته باشد تا عملیات پرهزینه باروری ابرها صورت گیرد.
