با هزار رنج و زحمت، قلب زمین را می شکافد و بذر را درون خاک قرار می‌دهد تا حاصل دسترنج خود را به خانه ببرد و معاش زن و فرزندانش را تامین کند.
یک چشمش به سخاوت آسمان است، اما این روزها که آسمان از کشاورزان روی گرفته است، چشم دیگرش به مزارع بالادستی است تا مازاد آب مصرفی را به سمت مزارع پائین دستی هدایت کنند. اما چشمی پر از خون و دلی پر از درد دارد، چرا که حکایت برخورداری از این آب قصه هفت خوان رستم است و باید قید آن را بزند.
بذر در دل خاک است و اگر آب به او نرسد خشک می شود و کشاورزی که نگران به مزرعه خود می نگرد و دست‌هایش بسته است و آبی برای سیراب کردن مزرعه نمی یابد به هر دری می زند و به هر مسئولی مراجعه می‌کند، اما پاسخ این است که آب نیست و اولویت ما تامین مصارف شرب است که البته در شرایط بحران آب شاید گریزی از این رویکرد نیست.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، شاید کسی او را راهنمایی نکرده که به کشت محصولاتی روی بیاورد که اولا به آب کمتری نیاز داشته باشد و ثانیا از ارزش افزوده و توجیه اقتصادی بالاتری برخوردار باشد و او تنها به فکر کاشتن گندم، جو، سبزیجات، صیفی‌جات و سایر محصولاتی است که از گذشته های دور و تحت تعلیم اجداد خود همواره کاشته و فروخته و خانواده اش را از محل درآمد آن تامین کرده است، تنها حرفه ای که می داند کشاورزی است و تنها محصولاتی که کاشته همین محصولات سنتی منطقه است.
همه درها به روی کشاورز بسته است، از یک طرف کابوس نیاز مالی برای تامین معیشت زندگی خود و از طرف دیگر خشک شدن مزرعه‌ای که با هزار زحمت در آن بذر کاشته رهایش نمی کند، هر روز عطش بذر کاشته شده بیشتر می شود و عنقریب است که در بی آبی بخشکد.
دست به کمر ایستاده و مزرعه در حال خشک شدن نظاره می‌کند، کانالی که در مجاورت مزرعه قرار دارد و مسیر جریان فاضلاب شهری است نظرش را جلب می کند، آبی روان، هرچند آلوده.
بی‌اختیار به یاد انسان تشنه ای می‌افتد که وقتی عطش بر او غلبه می‌کند به ناچار دست به آشامیدن هر نوع آبی هرچند آلوده و غیر قابل شرب می زند. بذرهای کاشته شده در مزرعه نیز موجودات زنده‌ای هستند که تشنه اند و او به هر ترتیب یا ندانسته از سر بی اطلاعی و نبود سواد کشاورزی مناسب در سایه عدم آموزش صحیح در خصوص ممنوعیت کشت با فاضلاب یا دانسته و از سر ناچاری و بالاجبار دست به کار می‌شود. با تامین مبلغ مورد نیاز برای خرید یا اجاره موتور آب اقدام به جانمایی آن در مجاورت کانال کرده و فاضلاب را به سمت سطح زیر کشت محصولاتی نظیر گندم، جو، سبزیجات و صیفی جات روانه می کند.
هرچند بواسطه آبیاری مزرعه خود از طریق فاضلاب عذاب وجدان دارد، اما چاره ای جز این نیست چرا که برای سیر کردن شکم زن و فرزندانش به ناچار دست به چنین کار غیرقانونی زده است. گرچه معتقد است که آبیاری با فاضلاب آن قدرها هم مسئولان می گویند تولیدات کشاورزی را آلوده و غیرقابل مصرف نمی‌کند و آبیاری یونجه و جو مصرفی دام با این آب هم خطری برای انسان ایجاد نخواهد کرد، اما غافل است از اینکه انسانی که گوشت این دام را مصرف می کند می تواند به صورت غیرمستقیم در معرض خطرات ناشی از اینگونه آلودگی ها قرار بگیرد.
اینها بخشی از صحبت‌های کشاورز 55 ساله منطقه زرباف ساوه است که نه حضوری بلکه در تماس تلفنی گوشه‌ای از مشکلات این روزهای بی آبی را بازگو کرد که در ادامه به توضیح بیشتر و بیان درد دل‌های او می‌پردازیم.
پس از انتشار گزارش "اینجا سرطان می‌کارند" که در 10 تیرماه سال جاری بر روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت و بازتاب گسترده‌ای را در بین مردم و مسئولان ساوجی به همراه داشت، ذهن خود را درگیر و معطوف این موضوع کردم که اگر مراجع ذیربط اقدام به توقف آبرسانی به مزارع جنوب شرق ساوه که از طریق فاضلاب آبیاری می‌شود کنند، تکلیف کشاورزان چه خواهد شد.
آبیاری مزارع با استفاده از فاضلاب قطعا اقدامی نادرست و غیرقانونی است، اما نمی‌توان نسبت به دردهای کشاورزان و مشکلاتی که آنان در مواجهه با بحران کم آبی تحمل می کنند بی توجه بود. تنها منبع درآمدی آنان کشاورزی رو به زوال است و باید فکری اساسی برای آنان کرد زان شود تا هر روز بیچاره‌تر نشوند و مجبور نشوند برای گریز از شرایط موجود به کاری دست بزنند و بیش از این گرفتار شوند.
مجبورم سرطان بکارم!
کشاورز 55 ساله منطقه زرباف که تمایلی ندارد نامش ذکر شود، می گوید: به ناچار مجبور به بهره‌برداری از فاضلاب برای سیراب کردن مزارع زیر کشت در این منطقه شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا از پیامدهای منفی کشت با فاضلاب مطلع هستید و آیا می‌دانید که مصرف تولیدات کشاورزی با آب آلوده چه بلایی بر سر انسان می‌آورد و علاوه بر تهدیدات زیست محیطی که به خاک وارد می‌کند موجب ابتلای انسان به بیماری عفونی و میکروبی و البته سرطان می شود، و شما در واقع به کشت سرطان روی آورده اید، تنها به سه کلمه آن هم با لحنی تند اکتفا می کند و آن اینکه: "مجبورم سرطان بکارم".
وی ادامه می‌دهد: شما اگر جای من بودید چه می‌کردید. شغل من هم کشاورزی است و تنها محل درآمدم نیز از این راه است، وقتی آبی برای آبیاری وجود ندارد، شما بگویید چه کنم.
می گویم به جای کشت این محصولات اقدام به تغییر الگوی کشت کرده و به کشت محصولاتی با نیاز آبی کم روی بیاورید، می گوید: وقتی آبی در اختیار نداشته باشی فرقی ندارد که بخواهی محصول آب بر بکاری یا کم آب بر!
این کشاورز ساوجی در ادامه از مسئولان می‌خواهد که نه در حرف بلکه در عمل از کشاورزان حمایت کنند و تنها راهکار در شرایط کنونی برای تامین نیاز آبی مزارع این منطقه را یا تصفیه کردن فاضلاب شهری روان شده در این کانال می داند یا اختصاص بخشی از آب تصفیه شده در تصفیه خانه فاضلاب ساوه.
او که همچنان از انتشار گزارش ایسنا و رسانه‌ای شدن آبیاری مزارع منطقه بوسیله فاضلاب عصبانی است، می‌گوید: همان طوری که برای رسانه ای کردن انتقال آب از کانال فاضلاب به مزارع این منطقه دغدغه داشته و احساس مسئولیت کردید لطفا برای کشاورز بیچاره هم فکری کنید که تکلیف او پس از جمع آوری موتورهای انتقال فاضلاب چیست و برای کشاورزان این منطقه نیز دغدغه داشته باشید.
در جواب او می گویم که برای همین مسئله با شما ارتباط برقرار کردیم تا مشکلاتتان را به گوش مسئولان امر برسانیم.
قطعا مسئولان پس از جلوگیری از انتقال فاضلاب به مزارع این منطقه باید برای برطرف کردن نگرانی کشاورزان نیز چاره‌اندیشی کنند. بی‌انصافی است که در پی محدودیت منابع آبی نوک پیکان را به سمت کشاورزان بگیریم و تنها آنان را مقصر دانسته و بار کم ابی را بر دوش شان بیندازیم.
در دوران جنگ وقتی قرار بود به مواضع دشمن حمله شود قبل از آن در ستاد فرماندهی جنگ تمهیدات لازم برای پیروزی در این نبرد نابرابر با برنامه‌ریزی به منظور بروز کمترین تلفات انسانی و مادی صورت می گرفت چرا که یک عزم عمومی و روحیه جهادی به تمام معنا با تاکید بر هدفگذاری مناسب وجود داشت و بر همین مبنا در بیشتر عملیات ها پیروزی حاصل می شد.
در شرایط کنونی که کشور درگیر جنگ اقتصادی است و پیش بینی های کارشناسان از نگرانی بروز جنگ آبی ناشی از تداوم خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها به دلیل تغییر اقلیم، ظرف سالهای آینده در منطقه خاورمیانه خبر می دهد و زنگ خطر آن به صدا در آمده باید به جای متهم کردن یکدیگر اتاق فکری برای پیروزی در این نبرد تشکیل داد و برای نجات کشاورزی که از زیرساخت های توسعه کشور است فکری کرد.
در شرایط موجود سوال اینجاست که برنامه های عملیاتی مسئولان در حمایت از کشاورزی در دوران بحران آبی چیست، چه اقدامات ترویجی برای حفظ برند و شناسنامه کشاورزی ساوه صورت گرفته و آیا همچنان آوازه این خطه زرخیز ایران در تولیدات باغی و کشاورزی به گوش جهانیان خواهد رسید یا در سایه
بی‌برنامگی و غفلت باز هم شاهد بروز فجایع زیست محیطی در حوزه کشاورزی این شهرستان خواهیم بود؟
آبیاری 300 هکتار از اراضی منطقه با فاضلاب/87 کشاورز به فاضلاب امید بسته اند
مدیر جهاد کشاورزی ساوه در اینباره می گوید: متاسفانه در برخی از نقاط این شهر فاضلاب و پساب صنعتی بدون مداخله کشاورز به مزارع وارد می شود که نه تنها موجب آلودگی محصول تولید شده خواهد شد بلکه آسیب جدی و آلودگی شدیدی در خاک ایجاد می‌کند.
حسن شریفی اظهار کرد: در خصوص بهره‌برداری از فاضلاب و مداخلاتی که توسط کشاورزان آن هم به دلیل بحران آبی صورت می گیرد ما مسئولان مقصریم و باید ضمن جلوگیری از این اقدام غیرقانونی راهکاری برای تامین نیاز آبی مزارع در نظر گرفت، اما سوال این است که دقیقا چه کسی در رهاسازی فاضلاب و پساب صنعتی به مزارع مسئول است و باید پاسخگو باشد.
وی در ادامه با اشاره به برخورداری مزارع منطقه زرباف از حقآبه رودخانه قره چای و چاه های آب منطقه یاد شده، گفت: به دلیل خشک شدن و کم آبی رودخانه قره‌چای و محدودیت منابع آب های زیرزمینی امکان بهره برداری از منابع آبی سالم و فاقد هر گونه آلودگی در مزارع این شهرستان وجود ندارد.
شریفی با اشاره به احداث تصفیه خانه فاضلاب در ساوه با بهره گیری از بالاترین فناوری و تجهیزات پیشرفته که در بالادست مزارع منطقه زرباف جانمایی شده است، گفت: هدف از احداث این تصفیه خانه بهره‌برداری صنعت و کشاورزی از آب تصفیه شده بوده است که به دلیل عدم تخصیص حقآبه از این تصفیه خانه به حوزه کشاورزی، کشاورزان مجبور به بهره‌برداری از آب آلوده و تصفیه نشده هستند.
وی تصریح کرد: پیشنهاد می‌شود که اولا فاضلاب شهری روان شده در این کانال تصفیه شود، که به دلیل شدت بالای آلودگی بنا به گفته مقامات شرکت آب و فاضلاب امکان تصفیه با تجهیزات موجود وجود ندارد و راهکار دوم تخصیص فاضلاب خانگی تصفیه شده در تصفیه خانه فاضلاب ساوه به کشاورزان است که امیدواریم محقق شود.
مدیرجهاد کشاورزی ساوه تعداد کشاورزانی که در منطقه زرباف و اراضی بالادستی و پائین دستی این منطقه اقدام به کشت با فاضلاب می کنند را 87 نفر اعلام کرد و گفت: این کشاورزان در گذشته از رودخانه قره چای حقآبه داشتند اما به دلیل خشک شدن رودخانه و محدودیت منابع آبی چاههای در اختیار، آنان ناچارا اقدام به آبیاری از طریق فاضلاب می‌کنند.
وی سطح زیر کشت کنونی در این مزارع که از طریق آب باران و فاضلاب کانال مجاور اراضی آبیاری می‌شوند را حدود 300 هکتار اعلام کرد و گفت: چندین سال است که اقدام به بهره برداری از فاضلاب می کنند.
کاهش سطح زیر کشت گندم آبی
شریفی در پاسخ به این پرسش که چرا شهر کم آبی مانند ساوه باید تاوان تولید گندم به عنوان یک محصول با نیاز آبی بالا را بدهد، گفت: در پی مواجه شدن با پدیده خشکسالی بالغ بر 80 درصد گندم تولیدی در این شهرستان به صورت دیم تولید می شود. در سالهای گذشته سطح زیر کشت گندم آبی در این شهرستان بیش از 35 هزار هکتار بود و هم اکنون این میزان به کمتر از 9 هزار هکتار کاهش یافته است.
وی در ادامه گفت: تنها محل تامین معیشت کشاورزان از طریق کشاورزی است و ناچارند محصولی کشت کنند تا اقتصاد خانواده خود را تامین کنند از طرفی امکان کشت محصولاتی مانند زعفران و ... که نیاز آبی بسیار کمتری دارد از طریق آبیاری با فاضلاب وجود ندارد از این رو مجبورند اقدام به کشت سبزیجات، بامیه، ذرت، جو، یونجه و ... از طریق ابیاری با فاضلاب کنند.
وی تاکید کرد: بخشی از مزارع شهرستان در مسیر فاضلاب قرار دارد و روان شدن فاضلاب در مسیر اراضی کشاورزی حتی بدون دخالت کشاورز منجر به ترکیب با آب سالم شده و موجب آلودگی می شود از این رو در برخی از مزارع کشاورزان مجبور به آبیاری با آبی هستند که با آب سالم ترکیب شده و آلوده است.
فاضلابی که روانه مزارع می شود، تصفیه شود
شریفی اولا خواستار جلوگیری از ورود فاضلاب و پساب صنعتی به مزارع شهرستان شد و در ادامه خواست تمهیداتی اتخاذ شود که آبی که روانه مزارع می‌شود تصفیه شود تا هم سلامت تولیدات کشاورزی حفظ شود و هم خاک زیر کشت محصولات آلوده نشود.
البته "ابوالفضل شهباز" مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری ساوه در اینباره گفته بود: هدایت این نوع فاضلاب به تصفیه خانه فاضلاب شهر ساوه شوک بزرگی را به تجهیزات و سیستم آن وارد می کند چرا که حجم آب روان شده در این کانال در پی بارش های باران و نیز در برخی مواقع افزایش یافته و تصفیه خانه فاضلاب ظرفیت و گنجایش پذیرش این میزان آب را به یکبار ندارذ، از طرفی به قدری آلودگی ناشی از آب این کانال بالاست که احتمال اینکه تصفیه خانه را از این نظر نیز با شوک مواجه کند بسیار زیاد است.
وی تصریح کرده بود: شهرداری اگر بتواند یک پیش تصفیه برای آب های سطحی داخل شهر که تجمیع آنها باعث ایجاد فاضلاب با درصد آلودگی بسیار بالا و خطرناک می شود احداث کند قطعا این امکان فراهم خواهد شد که در تصفیه خانه فاضلاب شهری ساوه عملیات نهایی و تکمیلی تصفیه انجام گیرد.
شهباز افزود: امکان تخصیص فاضلاب تصفیه شده در تصفیه خانه فاضلاب ساوه به صورت انفرادی به اشخاص و کشاورزان وجود ندارد و متقاضیان این مهم باید با تشکیل یک تعاونی یا در قالب یک تشکل قانونی اقدام به انعقاد قرارداد با این شرکت به منظور بهره‌مندی از فاضلاب تصفیه شده کنند و امکان تخصیص آب به صورت مستقیم وجود ندارد.
اقدامی که گرانتر تمام شد
شهردار ساوه: تصفیه گران تمام می شد، کانال زدند!
به گزارش ایسنا، شهردار ساوه درخصوص پیشنهاد مدیر آبفا جهت پیش تصفیه آب های سطحی شهری به خبرنگار ایسنا، گفت: کانال احداث شده در منطقه جنوب و جنوب شرق ساوه در حوزه خدمات شهری شهرداری نیست و مدیریت برطرف کردن تبعات زیست محیطی آن در حیطه اختیارات اداره حفاظت از محیط زیست و معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی و در راس آن فرمانداری شهرستان است.
سیدمهدی حسینی با تاکید بر توقف بهره‌برداری از فاضلاب در مزارع شهرستان با پیگیری جهادکشاورزی و همکاری بین بخشی از سوی مراجع ذیربط اظهار کرد: فرمانداری ساوه نیز با برگزاری جلسه مدیریت فاضلاب رها شده در این کانال با حضور مسئولان امر باید از طریق کمیته برنامه‌ریزی شهرستان اعتبار لازم را برای تصفیه فاضلاب شهری و فراهم کردن زیرساخت لازم برای قرار گرفتن در سیکل فاضلاب تصفیه‌خانه تحت مدیریت شرکت آب و فاضلاب اقدام کند.
وی بیان کرد: فرمانداری یکی از دستگاه‌های شهرستان شامل محیط زیست، دانشکده علوم پزشکی، شهرداری و یا هر دستگاه اجرایی دیگر را مکلف به اجرای مصوبات جلسات هماهنگی با متولیان امر کند.
شهردار ساوه در ادامه گفت: پیشنهاد می‌شود فاضلاب شهری جاری شده در این کانال قبل از اینکه از شهر خارج شده و در کانالی که خارج از محدوده شهری است تجمیع شود و درصد آلایندگی آن افزایش یابد با هزینه کمتری که از طریق فرمانداری شهرستان در کمیته برنامه‌ریزی تخصیص می‌یابد تصفیه شود و بخشی از این آب خام برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده شده و مابقی به مصارف کشاورزی برسد.
وی تصریح کرد: در گذشته پیشنهاد شده بود که تاسیسات تصفیه در انتهای بلوار سیدجمال الدین اسد آبادی و قبل از خروج فاضلاب شهری از محدوده شهری احداث شود و در مجاورت آن دریاچه ای برای تجمیع آب تصفیه شده خام ایجاد شود که علاوه بر زیباسازی ورودی شهر با احداث این دریاچه آب خام از پساب آن برای فضای سبز و مزارع کشاورزی پائین دستی استفاده شود.
حسینی با اشاره به فعالیت یک شرکت تولید تاسیسات تصفیه ای در شهر صنعتی ساوه اظهار کرد: در سال 1387 با دعوت از مدیریت این شرکت برای انجام این طرح با برآورد قیمت بعمل آمده، به دلیل بالا بودن هزینه اجرای طرح با آنالیز انجام شده مجموعه مدیریت شهرستان به جای تصفیه فاضلاب تصمیم به بهسازی مسیر انتقال آب و احداث کانال برای جلوگیری از بوی تعفن در ورودی شهر و هدایت فاضلاب از داخل شهر به بیرون از آن گرفتند.
ضرورت اصلاح الگوی کشت و اجرای طرح آمایش سرزمینی
به نظر می‌رسد که به دلیل محدودیت در منابع اعتباری و خلاء موجود در ساختار اداری و نیز ضعف قوانین اراده‌ای برای حل مشکلات این چنینی در کشور وجود ندارد و باید چنین موضوعاتی در سطح کلان کشور مطرح و مورد بررسی قرار گیرد. از این رو به طرح موضوع و ارائه دیدگاه و نقطه نظرات یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که عضویت در کمیسیون کشاورزی خانه ملت را دارد می پردازیم.
علی ابراهیمی با تاکید بر اینکه کشت با استفاده از فاضلاب موضوع بسیار مهمی بوده و شوخی‌بردار نیست گفت: ورود فلزات سنگین موجود در فاضلاب به تولیدات کشاورزی و تغذیه انسان با چنین مواد غذایی آلوده ای بسیار خطرناک بوده و ابتلا به بیماری هایی نظیر سرطان در نتیجه مصرف این محصولات حتمی است.
وی اظهار کرد: نباید جهاد کشاورزی در این معضل زیست محیطی سکوت کند و باید مانع از اجرای چنین اعمال غیرقانونی شود.
کشاورزی ایران از نبود استراتژی و ابزارهای قانونی کافی رنج می برد
وی گفت: نبود استراتژی و ابزارهای قانونی کافی اصلی‌ترین مشکل در حوزه کشاورزی کشورمان است
این نماینده مردم در خانه ملت با اشاره به موضوع مالکیت اراضی در کشور تاکید کرد: نبود استراتژی لازم یعنی اینکه وقتی یک فرد مالکیت یک زمین کشاورزی را دارد اجازه ندارد با نگاه سلیقه‌ای هرگونه بهره‌برداری از این زمین را بعمل آورد. باید مالکیت به گونه‌ای باشد که وقتی یک فردی در یک زمین زراعی تخلف کرد اجازه ادامه زراعت از وی سلب شود و زمین به تصرف دولت درآید.
وی تاکید کرد: گرچه این نظریه با مبانی دینی و آموزه‌های اسلامی ما همخوانی ندارد اما می توان با بکارگیری از ابزارهای قانونی مناسب و ایجاد یک سازوکار لازم آنرا عملیاتی کرد.
ابراهیمی ادامه داد: وزارت جهادکشاورزی در خصوص برخورداری از یک استراتژی لازم ضعف دارد ولی اینکه بخواهیم جهادکشاورزی را تنها مرجع پاسخگویی در خصوص موضوعی مانند آبیاری با فاضلاب بدانیم بی انصافی است. پس نقش محیط زیست و وزارت بهداشت و درمان چیست؟
استاندارد به عرصه حفاظت از خاک ورود کند
وی به لایحه حفاظت از خاک که در مجلس مورد بررسی قرار گرفت اشاره کرد و افزود: در این لایحه تصریح شده است در حفاظت از خاک علاوه بر محیط زیست و وزارت بهداشت باید سازمان استاندارد نیز به موضوع ورود کند و به کمک وزارت جهادکشاورزی بیاید.
نماینده مردم شازند در خانه ملت در پاسخ به این پرسش که چرا شهر کم آبی مانند ساوه تاوان تولید محصولاتی نظیر گندم و جو را دهد، گفت: ساوه و زرندیه به دلیل برخورداری از روزهای آفتابی و گرمسیر بودن برای کشت محصولاتی نظیر گندم و جو حاصلخیز است و رکورد تولید 12 تن در هکتار در این منطقه ثبت شده است اما این دلیل نمی‌شود که بخواهیم به دلیل برخورداری از این مزیت از آب فاضلاب برای آبیاری استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: باید به گونه‌ای اقدامات ترویجی و آموزشی در این منطقه صورت گیرد که در این شهرستان محصولات استراتژیک با ارزش افزوده بالا، دارای توجیه اقتصادی مطلوب و از همه مهمتر با نیاز آبی کمتر کشت شود.
ابراهیمی با تاکید بر لزوم اصلاح الگوی کشت و اجرای طرح آمایش سرزمینی گفت: با مدیریت در این حوزه مانع از دست رفتن منابع با ارزش کشور مخصوصا آب و خاک خواهیم شد.
به گزارش ایسنا، فرهنگ بهره‌برداری از سیستم‌های نوین آبیاری و ممنوعیت کشت با نیاز آبی بالا مسئله بسیار مهمی است که باید در بدنه سیستم دولتی و مردمی اجرایی شود و آحاد مختلف جامعه باید به گونه‌ای عمل کنند که میزان مصرف آب به حد استاندارد برسد و این موضوع در وهله اول به عنوان سرفصل اصلی در حوزه مصرف آب از اهمیت خاصی برخوردار است.
اما آن چیزی که موجب تهدید کشاورزی و به مخاطره انداختن اقتصاد کشاورز خواهد شد اتخاذ نکردن راهکار اساسی برای جلوگیری از هدررفت آب است و لازمه آن بهره‌مندی از دانش روز دنیا، تخصیص اعتبارات و به روز رسانی تکنولوژی برگشت پساب‌ها به چرخه کشاورزی است تا علاوه بر تامین آب سالم مورد نیاز و فاقد هرگونه آلودگی از هدر رفت منابع آبی و سرمایه ملی جلوگیری شود.
از دیگر سوی دولت باید یک برنامه مدون و عملیاتی در خصوص کشت انواع محصولات با توجه به برخورداری هر یک از استان‌های کشور از میزان منابع آبی و اقلیم ارائه دهد تا هرکس در هر نقطه ای از شهر به خود اجازه ندهد به هر شیوه‌ای که دلخواهش بود اقدام به بهره‌برداری از خاک و آب به عنوان سرمایه ملی کرده و هر طور که دلش خواست کشت کند.
خشکسالی و بحران آب در کشور ما از مرز هشدار نیز عبور کرده است و خشک شدن دریاچه‌ها و رودها و نیز کاهش سطح آب و نیز افت بستر آب‌های زیرزمینی، کاهش میزان آب ذخیره شده در پشت سدهای کشور و بروز پدیده بیابان‌زایی و توسعه اراضی خشک روز به روز در حال ازدیاد است و در صورت نبود برنامه مدون یک فاجعه ملی در حوزه زیست محیطی و کشاورزی در انتظار ماست. این روند که نه تنها در کشور ما بلکه در غرب آسیا و خاورمیانه و حتی در برخی از نواحی وسیع جهان نیز در حال شکل‌گیری است در سالهای آینده سیر پرشتابی خواهد گرفت.
از جمله شیوه‌های مدیریت منابع آب می‌توان به تغییر روش‌های انتقال از کانالهای سنتی به کانال بتونی، جلوگیری از هدر رفت در شبکه توزیع، اجرای سیستم‌های نوین آبیاری،اصلاح نظام مدیریت آب، بهسازی شبکه‌های فرسوده انتقال و توزیع، بهره‌مندی از سیستم آبیاری هوشمند در آبیاری باغات، پارک‌ها و منازل، بازیافت آب فاضلاب و بازگرداندن به چرخه توزیع، بهره‌برداری از آب باران ناشی از سیلاب، فاضلاب روان شهری در شبکه توزیع با انجام تصفیه و ذخیره سازی در مخازن تعبیه شده اشاره کرد.
بهره جستن از فرآیندهایی که در صنعت و کشاورزی به آب کمتر نیاز دارد ضمن مدیریت منابع آبی اشتغال ایجاد شده برای کشاورزان را نیز حفظ خواهد کرد اما در حال حاضر در کنار برخورد قانونی با کشاورزان متخلفی که اقدام به آبیاری به شیوه‌های مجرمانه نظیر استفاده از فاضلاب در آبیاری محصولات خود می کنند، آیا هیچ فکر کرده‌ایم که با این بی‌آبی و خشکسالی تکلیف کشاورزان چیست؟ آیا شغل جایگزینی برای آنان تعریف کرده‌ایم، به نظر می رسد که پاسخ این سوال منفی است، بویژه اینکه در این گزارش عنوان شد که این کشاورزان چند سالی است به این روش تولید محصول می کنند و حداقل برخی مسئولان مربوطه می دانسته اند و تاکنون کاری نکرده اند! و اگر کرده اند در حد نامه نگاری بوده است.
اینجاست که باید به سراغ داعیه‌داران حمایت از کشاورزان رفت و پرسید در کنار شعارهای رنگ و وارنگ، برای رفع مشکلات زیرساختی کشاورزی چه کرده اند و راهکارهایشان تاکنون چه باری را از دوش کشاورزان برداشته است.
اگر آبی برای سیراب کردن مزارع کشاورزی نیست حداقل کاری که می‌شود انجام داد اینست که اجازه ندهیم کشاورزان نیز در زمره جامعه فقرا قرار گیرند و اولا برای تقویت کشاورزی که از ارکان توسعه پایدار است و ثانیا برای رهایی کشاورزان از فقر برنامه عملیاتی و سازوکار مناسب اتخاذ کرد و در یک کلام اجازه ندهیم کشاورز هر روز پیرتر و دست بسته تر از دیروز شود.
