اول خردادماه در تقویم کشورمان تحت عنوان روز ملی بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف نامگذاری شده است. موضوع مهمی که در سیاست‌های برنامه پنجم کشور با رویکرد رسیدن به یک سوم رشد اقتصادی از محل بهره‌وری ابلاغ و بر اجرایی شدن آن تاکید شده است.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، مفهوم بهره‌وری بهره‌مندی از ظرفیت‌های مطلوب، موثر و بهینه در تمامی ابعاد است و در این راه به گونه‌ای ملزم به استفاده از مجموعه پتانسیل‌های مادی و معنوی و نیروی انسانی هستیم که بتواند مسیر جامعه را برای رسیدن به رشد و شکوفایی متوازن هموار کند.
از واژه بهره‌وری در لغت به معنای "سودبرنده" و "بهره‌بر" و به مفهوم راندمان بالا و بازدهی مناسب تعبیر می‌شود. در توضیح واضح‌تر باید گفت که در جریان تحقق بهره وری، باید برای رشد و شکوفایی و تحقق اهداف توسعه‌ای با حداقل امکانات و ظرفیت‌ها بیشترین بهره‌برداری و منفعت اقتصادی را رقم زد.
از واژه بهینه‌سازی مصرف نیز به مفهوم مصرف درست و معقول و پرهیز از اسراف و تبذیر و جلوگیری از اتلاف سرمایه تعبیر می‌شود که در رقابت‌های شدید اقتصادی امروزی دنیا در گستره جهانی از اهمیت خاصی برخوردار است.
مقوله بهره‌وری و مصرف بهینه گرچه در کشور ما به توفیقات نسبی دست یافته است که از جمله آن می‌توان به اجرای هدفمندی یارانه‌ها، توسعه تجارت و صادرات غیرنفتی و نیز افزایش نرخ اشتغال اشاره کرد، اما در تحقق اهداف سند چشم انداز کشور با نقطه مطلوب فاصله‌ها داریم که رفع این فاصله ها نیازمند نگاه علمی و تقویت ضمانت اجرایی در این حوزه است تا صرفا از حالت شعار و نامگذاری صرف آن در تقویم خارج و حالت عملیاتی به خود گیرد.
در همین رابطه یک متخصص در حوزه اقتصاد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، از مفهوم بهره‌وری به عنوان یکی از متغیرهای کلیدی اقتصادی منجر به رشد تعبیر کرد و گفت: در مدل‌های اقتصادی بین رشد تولید واقعی، تورم و بهره‌وری یک ارتباط مستقیم وجود دارد.
علی یونسی ادامه داد: در اقتصادی که فاقد تورم است رشد و تولید صرفا زمانی محقق می‌شود که رشد بهره‌وری مثبت باشد، بدین مفهوم که اگر تورم را صفر در نظر بگیریم رشد تولید زمانی پنج درصد خواهد بود که بهره‌وری نیز پنج درصد رشد کند در غیر این صورت بهره‌وری با ثبات رشد مواجه خواهد شد و سطح تولیدات بدون تغییر باقی خواهد ماند.
وی با تاکید بر اینکه در ادبیات اقتصادی بهره‌وری به عنوان یکی از متغیرهای کلیدی محسوب می‌شود، تصریح کرد: این بهره‌وری در تمام فاکتورها و متغیرهای تولید باید جاری باشد، در منابع تولیدی و منابع انسانی نظیر مدیریت، کارگر و نیروی انسانی اعمال شود، خروجی این تغییرات منجر به رشد در تولید ناخالص داخلی و ملی شود و از یک نقطه به یک نقطه دیگر افزایش یافته و رشد صعودی در پی داشته باشد.
وی با اشاره به تسری این نوع بهره‌وری در تمامی ابعاد اقتصادی نظیر صنعت، خدمات، کشاورزی، نفت و ... گفت: هر زمان که شاهد افزایش بهره‌وری در این حوزه‌ها باشیم قطعا رشد تولید را به ارمغان خواهیم آورد.
سرمایه انسانی اصلی ترین ضرورت بهره وری
این اقتصاددان اصلی‌ترین لازمه ایجاد بهره‌وری به عنوان یک متغیری که با دستکاری آن می‌توان بستر رشد اقتصادی را فراهم کرد را سرمایه نیروی انسانی و نیروی کار بیان کرد و از آن به عنوان اصلی‌ترین فاکتور در ایجاد بهره‌وری یاد کرد و گفت: معتقدیم که دستگاه‌ها بدون انسان نمی‌توانند کالا تولید کنند ولی انسان ها بدون دستگاه‌ها می‌توانند کالا تولید کنند کما اینکه در دستگاه‌های گذشته که تکنولوژی تا این حد پیشرفت نکرده بود، نیروی انسانی به عنوان یک نیروی صنعتگر می‌توانست به راحتی تولید انجام دهد و علاوه بر صنایعی که امروزه از آنها به عنوان صنایع دستی تعبیر می‌شود، تولیدات روزمره مصرفی مردم در گذشته نه چندان دور را تولید می‌کرد.
وی تاکید کرد: براین اساس یکی از عوامل موثر و مهم در بهره‌وری را می‌توان نیروی انسانی نامید و اگر نیروی انسانی کارآمد و پویا را در بهره‌وری به خدمت بگیریم قطعا بستر توسعه و رشد این مقوله را فراهم کرده‌ایم. اما اگر نیروی انسانی کارا در خدمت نباشد حتی اگر تکنولوژی موجود از بهترین و مدرن‌ترین تکنولوژی‌ها باشد نیروی کار فاقد بهره‌وری موجب خواهد شد که بهره‌برداری لازم صورت نگرفته و حتی شاهد بروز خسارت در تمامی ابعاد باشیم.
یونسی تصریح کرد: به نظر می‌رسد یکی از متغیرهای کلیدی که در اقتصاد ایران به افزایش رشد و توسعه کمک کند بهره‌وری نیروی انسانی است چراکه بخشی از توسعه منجر به رشد اقتصادی می‌شود و بخشی از آن مربوط به رشد اخلاق، وجدان و فکر افزایش اعتماد در جامعه است که تحقق همه این موارد به این مهم بازمی‌گردد که ما از چه نیروی انسانی برخوردار هستیم و توانسته‌ایم چه نیروی انسانی را وارد بازار کار کنیم.
وی ادامه داد: در دستگاه‌های اجرایی مدیران سازمانی که تعهد به سیستم دارند از بهره‌وری بالاتری برخوردارند، اما مدیرانی که منافع شخصی را به منافع ملی ترجیح می‌دهند سیستم را به سمت بهره‌وری حداقلی هدایت می‌کنند و دلیل آن نوع نگرش نیروی انسانی به خروجی کار است.
بهره وری نیروی انسانی کلیدی ترین بخش بهره وری
وی خواستار بکارگیری نیروی انسانی برخوردار از بهره‌وری بالا در تمامی عرصه‌های اقتصادی و تولیدی کشور شد و عنوان کرد: اگر نیروی انسانی تحصیلکرده و برخوردار از آگاهی‌های لازم و سواد بالا در حوزه کشاورزی ورود کند قطعا بسیاری از چالش‌های موجود در این حوزه برطرف می‌شود. امروزه بسیاری از کشاورزان در کشور ما به دلیل شرایط سنی بالا آموزش پذیر نیستند و از سطح آموزشی پائین‌تری برخوردارند و تا زمانی که نیروی انسانی جوان در دانشگاه‌ها در رشته‌های کشاورزی یا اقتصاد کشاورزی به عنوان نیروی انسانی با بهره‌وری بالا وارد حوزه کشاورزی نشوند موفقیت کشور در این حوزه چشمگیر نخواهد بود و همچنان با مزارع تکه تکه سنتی روستایی مواجه خواهیم بود که بهره‌وری لازم را در پی نخواهد داشت.
این استاد دانشگاه با اشاره به محدودیت منابع آبی کشور و مواجه شدن با پدیده خشکسالی گفت: در چنین شرایطی است که امکان استفاده مناسب از منابع آبی نیز فراهم نمی شود، چراکه روش‌های قدیمی آبیاری مختص شرایطی بود که منابع آبی به وفور در اختیار بود و چشمه‌ها و قنوات از آب بسیار زیادی برخوردار بودند.
وی گفت: هم اکنون در استان مرکزی و در مناطقی مانند شازند که از منابع آبی غنی برخوردار بوده و به کشاورزی خود مشهورند، نرخ بیکاری بالاست به دلیل اینکه ظرفیت جذب سرمایه‌گذاری‌ها توسط نیروی انسانی موجود وجود ندارد، بهره‌وری در حوزه آب بسیار پائین است.
وی ادامه داد: در حوزه صنعت نیز با این معضل مواجه هستیم برای مثال اگر نیروی کاری که برای تولید یک قطعه باید یک ساعت زمان صرف کند این مدت را به دو ساعت افزایش دهد قطعا از بهره‌وری کمتری برخوردار است و عملا به سیستم تولید آسیب وارد می‌کند و در بخش خدمات اگر کارمندان دستگاه‌های دولتی از فضای زمانی که در اختیار دارند به خوبی استفاده نکنند و کاری که می‌توان یک روزه انجام داد را در پیچ و خم اداری به یک هفته بکشانند و کارآیی سیستم اجرایی را کاهش دهند به لحاظ بهره‌وری پائین به سیستم دولتی آسیب وارد خواهند کرد که نتیجه آن ایجاد نارضایتی بین ارباب رجوع و حاکمیت خواهد بود.
یونسی تصریح کرد: بهره‌وری هم در منابع و هم در نیروی انسانی و مدیریت از اهمیت خاصی برخوردار است و کلیدی‌ترین آن بهره‌وری در نیروی انسانی است که بستگی به نوع و کیفیت استفاده از آن برای تولید کالایی در حوزه صنعتی، کشاورزی و ... دارد.
دلایل کاهش بهره وری
وی ادامه داد: بهره‌وری یا به دلیل عوامل شخصی و خانوادگی کاهش پیدا می‌کند و یا به دلیل عوامل بیرونی و عوامل موثر در مجموعه که برای هر کدام راهکاری خاص وجود دارد و وظیفه مدیریت رقم زدن شرایطی در مجموعه است که نیروی کار تحت امر با حداقل تنش‌های کاری مواجه باشد و بازخوردهای مثبت برای افزایش بهره‌وری صورت گیرد.
وی به برخورد مناسب بین نیروی انسانی در محیط‌های کاری اشاره کرد که موجب افزایش بهره‌وری می شود و اگر این برخورد نامناسب باشد قطعا منجر به کاهش بهره‌وری خواهد شد. از این رو سازمان‌ها باید ظرفیت بهره‌وری را رصد و برای ارتقای آن از تمامی ظرفیت‌ها کمک بگیرد.
این دکترای اقتصاد در ادامه به ناموفق عمل کردن در حوزه تربیت و پرورش نیروی انسانی اشاره کرد و گفت: واقعیت این است که اتفاقاتی که در بخش دولتی و خدماتی اقتصادی بوقوع می پیوندند پیامدهایی را در راستای تعیین حرکت برجای می‌گذارد. وقتی دولت در مجموعه خود نمی‌تواند از کارآیی مطلوب برخوردار باشد، نتیجه آن بروز مشکلاتی در بهره‌وری نیروی انسانی خواهد بود.
وی از تورم به عنوان متغیر اقتصادی یاد کرد که موجب کاهش بهره‌وری می شود و گفت: وقتی در اثر رشد تورم قدرت خرید از مردم گرفته شود قطعا چاره‌ای جز روی آوردن به شغل دوم نیست و ممکن است یک کارمند دولتی در پروسه زمانی اداری خود به کار دوم روی آورد و بخشی از ضعف قدرت خرید خود را با اشتغال همزمان در وقت اداری جبران کند که این امر موجب کاهش بهره وری خواهد شد.
وی از معضلاتی مانند فساد اداری، اختلاس‌ها و فساد اقتصادی به عنوان چالشی بزرگ یاد کرد که در بهره‌وری نیروی کار تاثیرگذار است و گفت: بروز این فسادها موجب خواهد شد که کسی برای بهره‌وری با نیروی کار ارزش قائل نشود و انگیزه کار و خدمت را از جامعه می‌گیرد.
یونسی به ورود جوانان به فعالیت‌های اقتصادی با ارزش افزوده کمتر مانند اشتغال در فروشگاه‌های عرضه، فروش گوشی همراه، تاکسی سرویس و ... اشاره کرد و گفت: جوانان ما با ورود به این مشاغل نشان می‌دهند که به دنبال کارهای راحت هستند در حالیکه این امور باید در دست افرادی باشد که بنیه جسمی قوی ندارند و جوان‌ترها باید وارد فضای کشاورزی، تولید و صنعت شوند.
ضرورت پایش بهره وری در بدنه اقتصاد
وی خواستار پایش بهره وری در بدنه اقتصادی کشور شد و گفت: نبود پایش صحیح در مجموعه اقتصادی موجب شده است که عملا به توفیقات مطلوب دست نیابیم به عنوان مثال واگذاری‌های غیر اصولی که از بخش دولتی به بخش خصوصی صورت گرفته است موجب شده که بهره وری مناسبی در این زمینه صورت نگیرد و بعضا با چالش‌های بیشتری ناشی از واگذاری ناصحیح مواجه شویم و مشکلات اقتصادی و چالش‌های کارگری بوجود آید.
وی گفت: در تعالیم اسلامی که بر حلال و حرام تاکید شده است اینطور استنباط می‌شود که یک نیروی انسانی شاغل در مجموعه اداری نباید عملکرد خود را تابع عملکرد دیگران بداند و هر کسی مسئولیت پاسخگویی به رفتار و عملکرد خود را دارد، اگر چنین فکر کردیم قطعا با تقویت وجدان کاری، بهره وری را افزایش داده‌ایم.
یونسی تصریح کرد: اگر نتوانستیم در برابر ناملایمات مقاومت کنیم نشانگر آن است که سپر دینی و اخلاقی ما آسیب دیده و ما نمی توانیم با وجود تمامی مشکلات و مشاهداتی که از رفتار دیگران داریم خود ر ا ملزم به پاسخگو بودن نسبت به عملکرد خود بدانیم، به عبارتی حلال و حرام کاری را سرلوحه قرار دهیم و بر مبنای یک بنیه نهادینه شده دینی و اعتقادی تصمیم گیری و عمل کنیم.
به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر شاهد توسعه تکنولوژی و تحول در عرصه‌های گوناگون هستیم و چه بسا در بسیاری از حوزه‌ها با فرصت‌سوزی نتوانستیم همسان با توسعه تکنولوژی قطار توسعه را به حرکت درآوریم که به منظور جبران عقب ماندگی‌ها ناچار باید به اصل بهره‌وری متوسل شویم و در غیر این صورت رقابت‌های آینده طومار کشور های عقب مانده را در هم خواهد پیچید.
تردیدی نیست که کشورهای پیشرفته با وجود محدودیت منابع، سیل سرمایه‌گذاری را به سمت کشور خود روان کرده‌اند و پیشرفت روزافزون خود را مرهون بهره‌وری بالا هستند و کیفی بخشی را یک اصل در اجرای سیاست‌های اقتصادی خود می‌دانند.
بهره وری منجر به رشد، موجب تقویت رفاه عمومی و بهبود معیشت می‌شود و بهینه سازی در مصرف نیز موجب جلوگیری از اتلاف و هدررفت سرمایه‌ها و منابع ملی خواهد شد که لازمه آن بهره‌وری در نظام اداری، انرژی، متکی بر رقابت پذیری و خلاقیت در ساختار توسعه پایدار خواهد بود. از طرفی نباید از بهره وری در حوزه آموزشی نیز غفلت کرد که نقش بسزایی در تولید متکی بر علم، برنامه ریزی، اصلاح الگوی مصرف، مصرف بهینه منابع آبی وانرژی و توانمندسازی نیروی انسانی داشته و به دانش بنیان کردن مقوله تولید کمک شایانی خواهد کرد.
دست آخر اینکه در تعالیم راهگشای دینی نیز دعوت به تلاش جمعی، پشتکار در کار گروهی و تعاون افراد در اجتماع، مراقبه در رفتار و عملکرد، مبارزه با اسراف و تبذیر، مصرف بهینه، ترویج فرهنگ قناعت به صراحتا در آیات و روایات مورد تاکید قرار گرفته است و اساسا زیربنای زندگی انبیا و اولیا بر بهره وری بیشتر با مصرف بهینه و پرهیز از اسراف بوده است و در عمل به سیره اهل بیت (ع) باید معرفت و آگاهی خویش را تقویت کرده و اراده و انگیزه خود را افزایش دهیم تا هم از جامعه‌ای پویا برخوردار باشیم و هم رضایتمندی خدای تعالی را فراهم کنیم.
