دکتر عباس نعیمی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
مخترع و کارآفرین جوان در حوزه های اقتصادی
امروزكشور ما تشنه‌ى فعاليّت اقتصادى سالم و ايجاد اشتغال براى جوانان و سرمايه‌گذارى مطمئن است.
(فرمان هشت ماده‌‌ای مقام معظم رهبری به سران قوا درباره مبارزه با مفاسد اقتصادی 10/02/1380)
اگر کشوری بخواهد عزت، هویت، منافع و امنیت خود را به دست بیاورد احتیاج به کار و ابتکار به صورت هم زمان دارد. با نشستن، خوابیدن و غفلت از اطراف نمی توان به اهداف عالی دست پیدا کرد. اینکه می‌بینید جامعه‌ی اسلامی و کشورهای اسلامی چند صد سال دچار عقب‌ماندگی شدند- که امروز چوب آن عقب‌ماندگی را همه‌ی ما داریم می خوریم- این به خاطر غفلتها بود. اهمیت کار زمانی مشخص می شود که بپذیریم کار بدون علم، کم‌اثر است و علم بدون کار،بی اثر است. وقتی کار به این اندازه مهم است، پس کارآفرینی هم به همین نسبت حائز اهمیت است. اگرکسی بتواند زمینه‌ی کار را فراهم کند یک عبادت انجام داده است. یکی از کارکردهای مجلس این است که با وضع و اصلاح قوانین، زمینه وفرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در عرصه های مختلف دراین جهاد مقدس فراهم آورد. در این نوشتار تلاش شده است برخی از اصول تحقق جهاد اقتصادی به صورت مختصر ارائه گردد.
حمایت موثر ازطرح‌های دانشبنیان
خوشبختانه امروز شركتهای دانشبنیان با تعداد بالایی تشكیل شده و وجود دارد. چنانچه علم در بخشهای مختلف جدی گرفته شود، آن وقت این شرکت های دانشبنیان که بر مبنای علم کار، تولید و ثروت‌‌‌آفرینی می کنند، خواهند توانست به تدریج اقتصاد کشور را به شکوفائی واقعی برسانند. باید روزی برسد که بتوان از دانش خود نان خورد و این ملت بتواند از دانش خود ثروت تولید کند. آن وقت خودِ آن ثروت به پیشرفت دانش کمک خواهدکرد. یک هم‌افزائی پی در پی دارند: علم به ثروت کمک می کند، ثروت به علم کمک می کند؛ دائماً هم‌افزائی به وجود می‌آید. در بند دوم از سیاستهای «اقتصادمقاومتی» صراحتاً به پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی واجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات وخدمات دانشبنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه اشاره شده است.با نگاه علمى به مسائل کشور و توجّه به علم و پیوند دادن علم و صنعت و کشاورزى تحریمها بى‌اثر خواهد شد. گسترش حمایتهای هدفمند مادی و معنوی از نخبگان و نوآوران علمی و فناوری از طریق: ارتقاء منزلت اجتماعی، ارتقاء سطح علمی و مهارتی، رفع دغدغه خطرپذیری مالی در مراحل پژوهشی و آزمایشی نوآوری‌ها و کمک به تجاری سازی دستاوردهای آنان از اهم فعالیت هایی است که بدون فوت وقت باید صورت پذیرد
حمایت ازکارآفرینان وفعالان امین وصاحبِ صلاحیت اقتصادی بخشِ خصوصی
برای اینکه بتوان کشور را از لحاظ ثروت ملی به حد استغناء و بی‌نیازی رساند، باید سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی وتولیدثروت درمعرض انتخاب همه ی آحاد فعال کشور قرار بگیرد؛ یعنی همه باید بتوانند در این زمینه فعالیت کنند. در حال حاضر کشور احتیاج دارد که از سرمایه‌گذاری حمایت بشود؛ کارآفرینی بشود؛ تولید داخلی ترویج بشود. فعال اقتصادی که با وجود خودش، بافکرش، باپولش، با سرمایه‌گذاری‌اش، باکارآفرینی‌اش به کشور کمک می کند، باید مورد تشویق و تقدیر قرار بگیرد. در دوران انقلاب، در دوران اوج نهضت و شروع نهضت و آغاز پیدایش نهضت هم شاهد بودیم که کسبه و بازاری‌ها بزرگترین خدمت را آنروز به انقلاب کردند. اگر به تاریخچه‌ی انقلاب مراجعه نمایید، خواهید دید از اوله مین کسبه‌ی معمولی وهمین هائی که دربازارها و خیابانها مغازه داشتند به حرکت انقلاب کمک کردند.
افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش درتولیدات داخلی وجلوگیری از خام فروشی
درکشورى و اقتصادى که متّکى به منابع زیرزمینى است و ثروت بادآورده در آن کشور حاکم است، نخبه، نه شناسایى می شود، نه جذب می شود، نه اصلاً احتیاج به نخبه احساس می شود. زنجیره‌ی از ایده و فکر و سپس علم و سپس فناوری و سپس تولید و سپس بازار را باید تکمیل کرد. در غیر این صورت حتی اگر کار تحقیقاتی به فناوری هم برسد، امّا مثلاًتولید انبوه نشود، یا بازار برایش پیش‌بینی نشود، این فعالیت ضربه خواهد خورد؛ همه ی اینها بایستی مورد توجّه قرار بگیرد و این زنجیره‌ی کار علمی تا تولید و بازار دنبال شود؛ یعنی نگاهها باید روی مجموع این زنجیره باشد. تكمیل زنجیره تولید از مواد خام تا محصولات نهایی با رعایت اصل رقابت‌پذیری و فاصله گرفتن از خام فروشی در بازه زمانی معین از بندهای سیاستهای كلی تولید ملی،حمایت ازكار و سرمایه ایرانی است.
کمک به ترویج و ارزش دادن مصرف اجناس و تولیدات داخلی با فرهنگ‌سازی ورقابتی کردن (کیفیت،قیمت وزمان)
يكى از قلمهاى مجاهدت اقتصادى مردم اين است كه سراغ كالاى ساخت داخل بروند و آنرا بخواهند. البته از طرف دیگر كالاى ساخت داخل بايستى قانع‌كننده باشد. دوامش، استحكامش، مرغوبيتش به گونه ای باشد كه مشترى را قانع كند؛ اين هر دو در كنار هم، يك كار لازم و واجبى است. وظیفه جامعه‌ی کارگری در این مرحله اتقان و محکم‌کاری است. در حدیث نبوی آمده است: «رحم اللَّه امرءعمل عملا فأتقنه. کار رامحکم باید انجام داد، درست باید انجام داد؛رحمت خدا بر چنین کسی. خروجی فعالیت کارگران عزیز این باشد که کالای ایرانی به عنوان یک کالای محکم، مطلوب، زیبا، همراه با سلیقه و بادوام درذهن مصرف کننده‌ی ایرانی و غیرایرانی باقی بماند. البته اینکار،پیش‌نیازهائی مانندآموزش مهارت های لازم و افزایش مهارت هم دارد.
خصوصی سازی
درتجارت،صنعت و به طور کلی حوزه های اقتصادی اگرمردم شریک نباشند این گونه فعالیت ها موفقیت چشم گیری نخواهند داشت. از این رو اصل 44 هم این بودکه بتوان اولاًسرمایه‌های مردم و بعد مدیریت مردم راوارد عرصه‌ی اقتصادکرد.
کارگروهی
در اسلام دعوت به ائتلاف، وحدت، همکاری، تراحم و تعاون است؛ این مبنای تفکّراسلامی درهمه فعّالیّتهااست.چرافرهنگ كارجمعی درجامعه ما ضعیف است؟ این یك آسیب است. با اینكه كار جمعی را غربی‌ها به اسم خودشان ثبت كرده‌اند، اما اسلام خیلی قبل از اینها گفته است: «تعاونواعلی البرّوالتّقوی»یا: «واعتصموا بحبل اللّه جمیعا». یعنی حتّی اعتصام به حبل‌اللّه هم باید دسته جمعی باشد؛ «ولاتفرّقوا».همچنین در فعالیت های گروهی باید همت بلند را در نظر داشت.می توان کودکان وهمچنین جوانان را ازآغاز عادت داد که با همتِ بلند نگاه کنند. مسائل گوناگونی وجود دارد که اینها را باید در سطح دنیا دید، درسطح جهانی باید مشاهده کرد، نه در سطح منطقه‌ای، چه برسد به اینکه انسان بخواهد آنها را در سطح کشوری یا در سطح شهرستانی و استانی ببیند.
اصلاح الگوی مصرف (مدیریت مصرف ملی، اسراف و تبذیر)
یکی از ملزومات جهاد اقتصادی اصلاح الگوی مصرف به معنی صرفه‌جویی، پرهیز از ریخت‌وپاش،پرهیزازاسراف وپرهیز ازهزینه‌کَردهای زائد است. نگاه الهی و معنوی این است که از ثروت برای فساد و ایجاد سلطه و اسراف نباید استفاده کرد.اسراف درجامعه،لازمه اشرافیگری و تقسیم نابرابر ثروت و مایه تضییع اموال عمومی ونعمت الهی است. صرفه‌جویىِ صحیح – همانکه دراسلام به آن قناعت می گویند – به معنای نخوردن نیست. به معنای زیاده‌روی نکردن، مال خدارا حرام نکردن ونعمت الهی را ضایع نکردن است.
اعتماد به نفس ملّی و خودباوری
یكی ازابزارهای مؤثر دشمنان برای تسلط بر ملتها تلقین «نمی توانید»است؛ كه ملتها مأیوس شوند، بگویند ما كه نمی توانیم كاری بكنیم. با این ترفند، صدسال ملت ایران در میدان های سیاست، علم و اقتصاد عقب افتاد. اگر به نیروى داخلى، به ابتکار جوانها، به فعّالیّت ذهنها و بازوها در داخل، تکیه و اعتماد کنیم، از فخر و منّت دشمنان خارجى، خودمان را رها خواهیم کرد. یکی از روش ها این است که ظرفیّت هاى بى‌پایانى را که در داخل کشور است جستجو و شناسایى کرد و با برنامه‌ریزى درست و صحیح این ظرفیّتها را فعّال نمود. هرجایى که ما به ابتکار و استعداد جوانانمان تکیه کردیم، آنجا ناگهان مثل چشمه‌اى جوشید و شکوفا شد؛ در قضایاى مربوط به مسائل هسته‌اى، دارویى، در درمانهاى گوناگون، در سلّولهاى بنیادى، در نانو، در این برنامه‌هاى صنعتىِ دفاعى، به نیروى جوان و علاقه‌مند و مؤمن و بااخلاص داخلى تکیه شده است کارمان پیش رفت. مسائل اقتصادى هم این گونه است؛ ظرفیّتهاى اقتصادى باید فعّال بشود؛ این راه پیشرفت کشور است. آن‌وقت کشور، هم از لحاط مادّى و اقتصادى، هم از لحاظ اعتبار بین‌المللى، هم از لحاظ عزّت ملّى و اعتمادبه‌نفس ملّت ایران، و هم از لحاظ معنوى و اخلاقى و روحى پیشرفت خواهد کرد.
